اعمال ماه مهماني خدا

به گزارش خبرنگار فرهنگي ايرنا، در دعاي مخصوص اين ماه مي خوانيم «و رمضان ماهي است كه او را عظمت، كرامت، شرافت و فضيلت دادي نسبت به ماه هاي ديگر». در اين‌ ماه، بر تمام مسلمانان واجب است روزه بگيرند و افزون بر آن، اعمال مستحبي بسياري وجود دارد كه از جملهٔ آنها مي‌توان به تلاوت قرآن، خواندن ادعيه همچنين افطاري‌دادن اشاره كرد. خواندن نماز تراويح نيز كه زمان آن بعد از نماز عشا است، از عبادات ويژه اين ‌ماه نزد اهل سنت به شمار مي آيد.

** اعمال ماه رمضان
اعمال ماه مبارك رمضان در دو بخش؛ شامل اعمال مشترك و اعمال اختصاصي روزها و شب هاي اين ماه پرفضيلت بخش بندي مي شود.
بهترين اعمال در شب‌ ها و روزهاي ماه رمضان، تلاوت قرآن است. اگر چه تلاوت قرآن در تمام اوقات ثواب دارد، اين ماه بهار قرآن است و ثواب قرائت يك آيه در اين ماه، معادل ثواب قرائت كل قرآن در ساير ماه‌ها است. از سنت‌هاي مسلمانان در اين ماه قرائت روزي يك جزء قرآن و ختم آن در پايان ماه است.

** اعمال مشترك ماه رمضان چهار گونه است:
نخست اعمالي است كه در هر شب و روز اين ماه به جا آورده مي شود. سيد بن طاوس از امام جعفر صادق و امام موسي كاظم (ع) روايت كرده كه فرمودند: پس از هر نماز در ماه رمضان دعاي ذيل را بخوانيد:
اَللّـهُمَّ ارْزُقْني حَجَّ بَيْتِكَ الْحَرامِ فِي عامي هذا وَفي كُلِّ عامٍ ما اَبْقَيْتَني في يُسْرٍ مِنْكَ وَعافِيَةٍ، وَسَعَةِ رِزْقٍ، وَلا تُخْلِني مِنْ تِلْكَ الْمواقِفِ الْكَريمَةِ، وَالْمَشاهِدِ الشَّريفَةِ، وَزِيارَةِ قَبْرِ نَبِيِّكَ صَلَواتُكَ عَلَيْهِ وَآلِهِ، وَفي جَميعِ حَوائِجِ الدُّنْيا وَالاَْخِرَةِ فَكُنْ لي، اَللّـهُمَّ اِنّي اَساَلُكَ فيـما تَقْضي وَتُقَدِّرُ مِنَ الاََمْرِ الَْمحْتُومِ في لَيْلَةِ الْقَدْرِ، مِنَ الْقَضاءِ الَّذي لا يُرَدُّ وَلا يُبَدَّلُ، اَنْ تَكْتُبَني مِنْ حُجّاجِ بَيْتِكَ الْحَرامِ، الْمَبْرُورِ حَجُّهُمْ، الْمَشْكُورِ سَعْيُهُمْ، الْمَغْفُورِ ذُنُوبُهُمْ، الْمُكَفَّرِ عَنْهُمْ سَيِّئاتُهُمْ، واجْعَلْ فيـما تَقْضي وَتُقَدِّرُ، اَنْ تُطيلَ عُمْري، وَتُوَسِّعَ عَلَيَّ رِزْقي، وَتُؤدِّي عَنّي اَمانَتي وَدَيْني آمينَ رَبَّ الْعالَمين.
خدايا! در اين سال و هر سال، تا زماني كه عمرم باقي است و در آسايش و گشايش روزي به سر مي برم، زيارت خانه ات ـ بيت الحرام ـ را نصيبم گردان. و مرا از درك موقف هاي گرامي و ديدن مكان هاي شريف و زيارت قبر پيغمبرت ـ كه درودت بر او و آلش باد ـ محروم مكن.
و در برآوردن جميع احتياجات دنيا و آخرتم ياريام كن. اي خدا! از تو درخواست مي كنم هر آنچه از قضا و قَدَرت را كه در شب قدر حتمي قرار دادي و ديگر برگشت و تغييري نمي پذيرد، مرا از حجاج بيت الحرامت قرار دهي. حاجياني كه حجشان پسنديده، سعيشان پذيرفته، گناهانشان آمرزيده و اعمال بدشان بخشيده شده است. و عمر طولاني در راه بندگي ات و روزيام را فراوان قرار ده و امانت ها و قرضم را ادا فرما.
همچنين بعد از نمازها اين دعا خوانده شود:
يا عَلِيُّ يا عَظيمُ، يا غَفُورُ يا رَحيمُ، اَنْتَ الرَّبُّ الْعَظيمُ الَّذي لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَيءٌ وَهُوَ السَّميعُ الْبَصيرُ، وَهذا شَهْرٌ عَظَّمْتَهُ وَكَرَّمْتَهْ، وَشَرَّفْتَهُ وَفَضَّلْتَهُ عَلَي الشُّهُورِ، وَهُوَ الشَّهْرُ الَّذي فَرَضْتَ صِيامَهُ عَلَيَّ، وَهُوَ شَهْرُ رَمَضانَ، الَّذي اَنْزَلْتَ فيهِ الْقُرْآنَ، هُديً لِلنّاسِ وَبَيِّناتٍ مِنَ الْهُدي وَالْفُرْقانَ، وَجَعَلْتَ فيهِ لَيْلَةَ الْقَدْرِ، وَجَعَلْتَها خَيْراً مِنْ اَلْفِ شَهْرٍ، فَيا ذَا الْمَنِّ وَلا يُمَنُّ عَلَيْكَ، مُنَّ عَلَيَّ بِفَكاكِ رَقَبَتي مِنَ النّارِ فيمَنْ تَمُنَّ عَلَيْهِ، وَاَدْخِلْنِي الْجَنَّةَ بِرَحْمَتِكَ يا اَرْحَمَ الرّاحِمينَ.
اي خداي بلند مرتبت و بزرگوار، اي آمرزنده ،اي مهربان! تويي خداي بزرگ كه هيچ مانندي ندارد و به گفتار و كردار خلق شنوا و بينا است. و اين ماهي كه مقامش را بلند گردانيدي و بر ديگر ماه ها كرامت و شرافت بخشيدي، و روزه اش را بر من واجب گردانيدي، ماه رمضان است.
ماهي كه در آن قرآن را براي راهنمايي مردم و نشان دادن راه هدايت و جدا نمودن حق از باطل فرو فرستادي و شب قدر را در اين ماه مقرر داشتي و نيز آن شب را بر هزار ماه برتري دادي؛ پس اي خداي صاحب منت كه هيچ كس بر تو منت ندارد، در ميان آن همه بندگانت كه منت گزارده اي بر من منت گزار و از آتش دوزخ نجات بخش و به بهشت هميشگي داخل گردان! به حق رحمت بي پايانت اي مهربان ترين مهربانان.
شيخ كفعمي در «مصباح» و «بلدالامين» و شيخ شهيد در «مجموعه» از حضرت رسول (ص) نقل كرده اند كه آن حضرت فرمود: «هر كه اين دعا را در ماه رمضان بعد از هر نماز واجبي بخواند، حق تعالي گناهان او را تا روز قيامت بيامرزد»، دعا اين است:
اَللّـهُمَّ اَدْخِلْ عَلي اَهْلِ الْقُبُورِ السُّرُورَ اَللّـهُمَّ اَغْنِ كُلَّ فَقيرٍ، اَللّـهُمَّ اَشْبِعْ كُلَّ جائِعٍ، اَللّـهُمَّ اكْسُ كُلَّ عُرْيانٍ، اَللّـهُمَّ اقْضِ دَيْنَ كُلِّ مَدينٍ، اَللّـهُمَّ فَرِّجْ عَنْ كُلِّ مَكْرُوبٍ، اَللّـهُمَّ رُدَّ كُلَّ غَريبٍ، اَللّـهُمَّ فُكَّ كُلَّ اَسيرٍ، اَللّـهُمَّ اَصْلِحْ كُلَّ فاسِدٍ مِنْ اُمُورِ الْمُسْلِمينَ، اَللّـهُمَّ اشْفِ كُلَّ مَريضٍ، اللّهُمَّ سُدَّ فَقْرَنا بِغِناكَ، اَللّـهُمَّ غَيِّر سُوءَ حالِنا بِحُسْنِ حالِكَ، اَللّـهُمَّ اقْضِ عَنَّا الدَّيْنَ وَاَغْنِنا مِنَ الْفَقْرِ، اِنَّكَ عَلي كُلِّ شَيءٍ قَديرٌ
«اي خدا تو بر اهل قبرها نشاط و شادماني عطا كن؛ فقيران را بي نياز گردان؛ خدايا گرسنگان را سير گردان؛ برهنگان را لباس بپوشان؛ خدا بدهي برهكاران را ادا فرما؛ سوگواران را دل شاد ساز؛ خدايا هر غريبي را به وطن باز رسان؛ هر اسيري را آزادي بخش؛ خدايا فسادگران در كار مسلمانان را اصلاح فرما؛ بيماران را شفا عنايت كن؛ اي خدا به غناي خود جلو فقر ما را ببند؛ بدي هاي ما را به خوبي صفات خودت تغيير ده؛ خدايا ديَن ما را ادا فرما و ناداري ما را به دارايي و بي نيازي بدل گردان كه تو بر هر چيز توانايي.»

** برخي اعمال ماه رمضان
- افطار مستحب است بعد از نماز، صورت گيرد؛ مگر آن كه ضعف بر او غلبه كرده باشد يا جمعي منتظر باشند.
- با غذاي پاكيزه و حلال و به دور از شبهات افطار نمايد و بهتر آن است كه با خرماي حلال افطار كند تا ثواب روزه اش چهارصد برابر گردد. اگر با خرما، آب، رطب، شير، حلوا، نبات و با آب گرم يا هر كدام از اين ها افطار كند نيز خوب است.
- هنگام افطار دعاهاي وارده در اين باره را بخواند؛ از جمله آنكه بگويد:
اللهم لك صمت و علي رزقك افطرت و عليك توكلت (خدايا براي تو روزه گرفتم و با روزي تو افطار مي كنم و بر تو توكل دارم).
تا خدا ثواب هر كسي را كه در اين روز روزه داشته است به او عطا كند و اگر دعاي اللهم رب النور العظيم را كه سيد و كفعمي روايت كرده اند بخواند، فضيلت بسيار يابد.
و روايت شده كه حضرت امير المومنين علي (ع) هر گاه مي خواست افطار كند ابتدا دعاي فوق را زمزمه مي كرد.

هنگام لقمه اول بگويد: بسم الله الرحمن الرحيم؛ يا واسع المغفرة اغفر لي
به نام خداوند بخشاينده مهربان؛ اي كه آمرزش به او گسترده است، بيامرز مرا. تا خدا او را بيامرزد و در روايت آمده است در آخر هر روز از روزهاي ماه رمضان، خدا هزار هزار كس را از آتش جهنم آزاد مي كند؛ پس از حق تعالي بخواه كه تو را يكي از آنها قرار دهد.
- در وقت افطار سوره قدر بخواند.
- در وقت افطار صدقه بدهد و سپس روزه داران را افطار دهد؛ اگر چه به چند دانه خرما يا شربتي آب باشد و از حضرت رسول (ص) روايت شده كسي كه روزه داري را افطار دهد، مثل اجر آن روزه دار براي وي خواهد بود. بدون آنكه چيزي از آن كم شود و نيز از آنِ او خواهد بود ثواب كار نيكويي كه به جا آورد آن افطار كرده كه فرمود: مومني كه لقمه اي را در ماه رمضان به مومني بدهد، حق تعالي براي او اجر كسي را مي نويسد كه سي بندهء مومن آزاد كرده باشد و نيز از آن او است نزد حق تعالي يك دعاي پذيرفته شده.
- در هر شب خواندن هزار مرتبه انا انزلناه آمده است.

** اعمال مشترك ماه رمضان
- ماه رمضان در وقت افطار سوره قدر بخواند
- اگر ممكن باشد در هر شب صد مرتبه سوره حم دخان را بخواند.
- در هر شب از ماه رمضان دعاي افتتاح بخواند.
- در روايت آمده هر كس در هر شب از ماه رمضان سوره انا فتحنا را در نماز مستحبي بخواند آن سال حفاظت مي گردد و از اعمالي كه مستحب است در شب هاي ماه رمضان به جا آورده شود، خواندن هزار ركعت نماز در سرتاسر اين ماه است.

** اعمال مربوط به سحرهاي ماه مبارك رمضان:
- سحري خوردن و سحري را ترك نكند، اگر چه با يك دانه خرما يا يك ليوان آب باشد. و بهترين سحرها سويق يعني قاووت و خرما است و در خبر آمده كه حق تعالي و ملائكه صلوات مي فرستند بر كساني كه در سحرها استغفار مي كنند و سحري مي خورند.
- سوره مباركه انا انزلناه در وقت سحرها بخواند، كه هر كس اين سوره را در وقت افطار كردن و سحر بخواند گويي ثواب كسي را دارد كه در راه خدا در خون خود بغلتد.
- بخواند دعاي شريفي را كه از حضرت امام رضا (ع) نقل شده كه فرموده اند: اين دعايي است كه حضرت امام محمد باقر (ع) در سحرهاي ماه رمضان (دعاي سحر) مي خواندند.
در روايات و احاديث و همچنين كلام ائمه اطهار (ع) به كرار بر خواندن دعاهاي سحر و دعاي ابوحمزه ثمالي تاكيد شده است.

**دعاهاي هر روز
خواندن دعاي: اَللّهُمَّ رَبَّ شَهْرِ رَمَضانَ الَّذي اَنْزَلْتَ فيهِ الْقُرْآنَ وَافْتَرَضْتَ علي عِبادِكَ فيهِ الصِّيامَ صَلِّ عَلي مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ ارْزُقْني حَجَّ بَيْتِكَ الْحَرامِ في عامي هذا وَ في كُلِّ عامٍ وَ اغْفِرْ لي تِلْكَ الذُّنُوبَ الْعِظامَ فَاِنَّهُ لا يَغْفِرُها غَيْرُكَ يا رَحْمنُ يا عَلاّمُ
- خواندن اين تسبيح: سُبْحانَ اللّهِ بارِئِ النَّسَمِ سُبْحانَ اللّهِ...متن كامل دعا
- خواندن صلوات روزانه ماه رمضان
- گفتن صد مرتبه: سُبْحانَ الضّآرِّ النّافِعِ سُبْحانَ الْقاضي بالْحَقِّ سُبْحانَ الْعَلِي الاْعْلي سُبْحانَهُ وَبِحَمْدِهِ سُبْحانَهُ وَتَعالي
همچنين در كتاب وسائل الشيعه براي اخلاق روزه دار در ضمن روايت مفصّلي مي‌خوانيم: «روزه دار بايد از دروغ، گناه، مجادله، حسادت، غيبت، مخالفت با حقّ، فحش و سرزنش و خشم، طعنه و ظلم و مردم آزاري، غفلت، معاشرت با فاسدان، سخن چيني و حرام خواري، دوري كند و نسبت به نماز، صبر و صداقت داشته و به ياد قيامت توجّه خاصّ داشته باشد».
علاوه بر اين در حديثي ديگر مي‌خوانيم: كسي كه از اطاعت رهبران آسماني سرباز زند و يا در مسائل شخصي و خانوادگي با همسرش بدرفتار و نامهربان باشد ويا از تأمين خواسته‌هاي مشروع او خودداري كند و يا پدر و مادرش از او ناراضي باشند، روزه او قبول نيست وشرايط اين ضيافت را به جاي نياورده است.
فراهنگ ** 1355 **9157