سنت امروز همان بدعت دیروز است

به گزارش روز شنبه خبرنگار موسیقی ایرنا، مجید ناظم پور (متولد 1352 شمسی در شهرستان شهرضا قمشه)، از كودكی و به دلیل شوریدگی ذاتی و كشش روحی عمیق، همیشه با این دغدغه ذهنی درگیر بود كه چگونه برخی افراد قادر اند با قدرت كلمات روحیه دیگران را بهبود ببخشند. دلمشغولی و دغدغه فكری دیگر او موسیقی و در حالت تجریدی عنصر صدا بود. این دلمشغولی ها ناظم پور را در آینده به سمت تحصیل در رشته روانشناسی سوق داد.
این هنرمند در خانواده ای اهل موسیقی رشد كرد، نوای نی استاد حسن كسایی از علایق پدرش بود و این فضای خانوادگی علاقه شدیدی در مجید ناظم پور نسبت به موسیقی ایجاد كرد.
از آنجا كه ابتدا فعالیت حرفه ای در زمینه موسیقی چندان باب میل پدر او نبود، ناظم پور خودجوش و مستقل به نواختن و ساخت تار و سه تار پرداخت.
سپس به فراگیری ساز عود علاقمند شد و از تعلیم محمد گلستانه، حسن منوچهری و حسین بهروزی نیا بهره برد. مبانی موسیقی را از شریف لطفی آموخت و در زمینه ساخت شاگرد ابراهیم قنبری مهر شد. او آشنایی خود را با ابراهیم قنبری مهر بختی بزرگ و سبب تحول عظیم در زندگی اش می‌داند. ناظم پور در مدت سه سال زبان عربی را فراگرفت سپس با سفر به كشورهای عربی، به یادگیری سبك ها و مكاتب مختلف عودنوازی، شیوه‌های نوازندگی و پژوهش و تحقیق درباره تاریخ این ساز پرداخت و از راهنمایی استادان و پژوهشگران عرب استفاده كرد. در زمینه شناخت ردیف آوازی مكتب اصفهان شاگرد خلیل‌الله مشكوهء و نعمت‌الله ستوده بوده و برای یادگیری آواز بین‌المللی و صداسازی از كلاس آزاده رضایی بهره برد.
ناظم پور همواره از مرحوم خلیل الله مشكوه به عنوان یكی از معلم های بزرگ خود یاد می كند. همچنین خوانندگی مقام‌های آوازی موسیقی عرب را در كشورهای عربی آموخته است. وی كتابی با نام داستان بربت (مروری بر تاریخ پنج هزار سالهٔ بربت) در زمینه تاریخچه ساز عود (به همت نشر سوره مهر) و كتابی شامل مجموعه قطعات ساخته خود را تألیف كرده ‌است. از آلبوم‌های وی می‌توان به «راز ساحل»، «كنسرت بربت»، «فلسفه»، «حكمت» و «بررسی تاریخچهٔ عود و مكاتب عودنوازی در جهان» اشاره كرد. مجید ناظم پور به دلیل تحصیلات و پژوهش‌های دانشگاهی خود در رشته روان‌شناسی و عضویت در انجمن علمی هیپنوتیزم بالینی ایران، كتاب نوین «كاربرد موسیقی در هیپنوتیزم درمانی و مراقبه» را تألیف كرده كه به لحاظ موضوعی، پژوهشی است جدید. سخنرانی و نوازندگی در سمینارها و جشنواره‌های تخصصی ساز عود در كشورهای مختلف؛مانند مراكش، الجزایر، سوریه، عمان، قطر، مالزی از دیگر فعالیت‌های هنری او در زمینه موسیقی است. ناظم پور در سال 2009 یكی از داورهای مسابقات بین‌المللی عود در سوریه بود.
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بعد از 32 سال فعالیت مستمر ناظم پور در زمینه موسیقی، نشان درجه یك هنری را كه همطراز با مدرك دكتراست به این هنرمند اعطا كرده است.
وی به تازگی با دعوت رسمی وزارت فرهنگ كشور قطر در جشنواره موسیقی این كشور شركت كرد و موفق شد بین هنرمندان بزرگ كشورهای مختلف حضوری چشمگیر داشته باشد، به بهانه این حضور با او گفت و گو كرده ایم.

-ایرنا: برای اولین بار چه زمانی و چگونه صدای ساز عود را شنیدید و به آن علاقمند شدید؟
-ناظم پور: برای اولین بار صدای عود را در آلبوم دستان با صدای استاد محمدرضا شجریان شنیدم.

-ایرنا: آموزش این ساز را چگونه و در كلاس كدام استاد آغاز كردید؟
-ناظم پور: در شهرستان ما امكانات خرید ساز در آن زمان بسیار محدود بود. خاطرم هست پشت ویترین یك مغازه عودی به قیمت 35000 تومان دیدم. و وقتی پس از تلاش های زیاد و جمع كردن پول هایم برای خرید ساز رفتم آن ساز فروخته شده بود. به هر ترتیبی بود بالاخره یك ساز خریدم و اولین استاد نوازندگی من در زمینه ساز عود محمد گلستانه بود.

-ایرنا: چند سال در كلاس های استاد گلستانه شركت كردید؟
-ناظم پور: ایشان بعد از سه جلسه به من گفتند نیازی به ادامه كلاس ها ندارم. اما باور من این بود آموزش و دانش را پایانی نیست. پس با مشقات زیادی هفته ای یك بار به تهران می آمدم و در كلاس های استاد منوچهری درس می گرفتم، سپس به كلاس های استاد بهروزی نیا رفتم.

-ایرنا: شما برای نواختن این ساز حتی به كلاس های زبان عربی هم رفته اید. علت این كار چه بود؟
-ناظم پور: همزمان با آموختن نوازندگی این ساز به مطالعه در زمینه تاریخ این ساز علاقمند شدم؛ اما در ایران منابع كافی در این زمینه وجود نداشت. به همین دلیل برای ادامه مطالعاتم به كشورهای عربی و آذربایجان سفر كردم. در اولین سفرم به این كشور ها یقین پیدا كردم بدون دانستن زبان عربی امكان برقراری ارتباط عمیق و استفاده از منابع و مرجع های علمی وجود ندارد، به همین دلیل به موازات آموختن ساز در كانون زبان ایران به یادگیری زبان عربی مشغول شدم. اما در برخورد با مطبوعات كشورهای عربی و شركت در مصاحبه های مطبوعاتی دریافتم باید تسلط بیشتری به این زبان داشته باشم به همین خاطر در دوره های آموزشی خبرنگاری به زبان عربی و فن ترجمه هم به مدت سه سال شركت كردم و موفق به دریافت مدرك مكالمه زبان عربی از كانون زبان ایران شدم. پس از آن در ترجمه متون قدیمی عربی هم موفق بودم.

-ایرنا: ایا ارتباط شما با فرهنگ و مردم عرب زبان به همین جا محدود شد؟
-ناظم پور: خیر بعد از این دوره به واسطه سبك نوازندگی و تفاوت های ماهوی در تكنیك های نوازندگی با آنچه در میان آنها مرسوم بود بین اعراب شناخته و از آن پس در اكثر سمینارها و جشنواره ها به عنوان سخنران یا نوازنده دعوت شدم. همین امر باعث شد در زمینه نوازندگی این ساز نوازنده ای روزآمد باشم.

-ایرنا: آیا جز به روز بودن در زمینه نوازندگی از این ارتباط بین المللی ثمره دیگری هم نصیب شما شده؟
-ناظم پور: در این زمان احساس كردم كتب آموزشی آنها را باید برای هنرمندان جوان و علاقمندان ایرانی ترجمه و به عبارتی ایرانی كنم كه محصول آن چهار جلد كتاب با عنوان «مهارت عود نوازی» شد. البته ثمره 11 سال پژوهش من در زمینه ساز بربت كتابی شد با عنوان «داستان بربت» یا «مروری بر تاریخ 5000 ساله ساز عود».

-ایرنا: پس عود و دنیای نوازندگی به طور كامل شما را از رشته تحصیلی و حرفه روانشناسی دور كرد؟
-ناظم پور: خیر در ابتدای مصاحبه از دغدغه دوران كودكی خودم؛ تفكر در باره افرادی بود كه با قدرت كلام می توانستند حال انسان ها را بهبود بخشند صحبت كردم. این دغدغه همواره با من بود تا اینكه روزی به نتیجه رسیدم موسیقی هم در كنار كلام می تواند خاصیت درمانی داشته باشد. پس از چند سال مطالعه در این زمینه و عضویت در انجمن علمی هیپنوتیزم بالینی به مقوله كاربرد موسیقی در هیپنوتیزم درمانی علاقمند شدم كه حاصل این دوره كتابی شد با عنوان «كاربرد هیپنوتیزم در موسیقی درمانی» كه با همكاری نشر ساوالان منتشر شد.

-ایرنا: قدری درباره آلبوم های موسیقی خود صحبت كنید. تا جایی كه می دانم آلبوم های شما عمدتا تك نوازی عود بوده.
-ناظم پور: بله عمده آلبوم های من تك نوازی بوده آلبوم هایی مانند فلسفه (1386)، حكمت (1388)، مردی برای تمام فصول (1388)، تكنوازی بربت (1388)، راز ساحل
(1383) و زریاب (1388).

-ایرنا: به نظر من آلبوم زریاب شما با سایر آثارتان قدری تفاوت دارد و حتی می شود گفت موفق تر از بقیه بوده.
-ناظم پور: بله این اثر به دلیل ماهیت خلاقانه خود موفق شد در بازار موسیقی موفق باشد و بیش از بقیه آثار فروخته شد.

-ایرنا: در خلال گفت و گوی ما بارها نام عود برده شد و بارها نام بربت. آیا عود با بربت فرق دارد و آیا املای «بربط» درست است یا «بربت»؟
-ناظم پور: قبلا این ساز یا با نام عود شناخته می شد یا بربط با «ط». اما در ادبیات كهن فارسی اصولا حرف «ط» وجود نداشته و اشتباه است نام این ساز را بربط بنویسیم.

-ایرنا: این نظر شخصی شماست؟ یا سندی هم برای این ادعا وجود دارد؟
-ناظم پور: سند این ادعا كتاب «مفاتیح العلوم» خوارزمی است. در این كتاب نام این ساز به دلیل شباهت كاسه آن با سینه مرغابی بربت آورده شده و بربت یعنی سینه مرغابی. در گذشته عود و برت را یك ساز می دانستند؛ اما در آثار دوره ساسانی و نگارگری های آن دوره به وضوح مشخص است بربت ساسانی با كاسه كوچك تر و دسته كشیده تر صدایی مناسب تر برای موسیقی ایرانی داشته و استاد قنبری مهر این ساز را باز سازی كرده است. اما عود در كشورهای دیگر كاسه بزرگ تری دارد.

-ایرنا: این ساز ریشه ایرانی دارد یا عربی؟
-ناظم پور: به اعتقاد كارشناسان مهد این ساز بین النهرین بوده است. البته باید پذیرفت سومری ها اولین قومی بودند كه سازی با دسته و قابلیت انگشت گذاری ساخته اند. عرب ها با استناد به یافته های بین النهرین مهد این ساز را كشور خود می دانند. مصریان با استناد به دیوارنگاره های اهرام مصر مهد این ساز را مصر باستان اعلام كرده اند؛ ولی به هر شكل ساز با شكل امروزی آن و با كاسه ای با این حجم محصول نبوغ ایرانی ها در دوره ساسانی است.

-ایرنا: بسیار شنیده ایم گیتار سازیست كه از دل عود درآمده است. شما می گویید عود سازی است اصالتا ایرانی از طرفی مهد گیتار اسپانیا است، حقیقت داستان چیست؟
-ناظم پور: حدود 900 سال قبل یك موسیقیدان نابغه به نام ابوالحسن علی ابن نافع مشهور به زریاب در ایران زندگی می كرده كه به دلیل نبوغ خود با دسیسه ها و حسادت های درباریان دوره عباسیان روبرو شده و مجبور به ترك ایران می شود. او به اسپانیا می رود، ابتدا به خاطر چهره سیاهی كه داشت او را برده می دانستند اما زمانی كه پی به بنوغ او بردند به دستور عبدالرحمن ابن حكم كه بسیار هنردوست و اهل موسیقی بود تشویق به ماندن در اسپانیا می شود. از او می خواهند در ازای ماندن در آن كشور هر امكاناتی كه می خواهد طلب كند. زریاب درخواست می كند به او امكانات تاسیس یك هنرستان موسیقی داده شود. به این ترتیب اولین هنرستان موسیقی تاریخ كه الگوی تمام هنرستان های موسیقی بعد خود شد توسط زریاب در اسپانیا تاسیس می شود. این نابغه در اسپانیا ساختمان عود را تغییر می دهد و آرام آرام از دل این ابتكار ساز گیتار متولد می شود. پس در این كه گیتار سازی است كه یك نسل بعد از عود ساخته شده تردیدی نیست.

-ایرنا: ساز عود در ایران و كشورهای عربی و تركیه به شدت مورد توجه است. آیا این ساز در این كشورها با یك كوك واحد و استاندارد نواخته می شود؟
-ناظم پور: خیر بنا به سلیقه نوازنده ها در ارتباط با جنس موسیقی و الگوهای مختلف كوك ها تفاوت دارند. چون در هر كشور جنس صدای خاصی مد نظر است.

-ایرنا: چند سالیست عود سایلنت یا عود الكتریك به بازار عرضه شده است. شما در مواجهه با این ساز موضع موافق دارید یا مخالف؟
-ناظم پور: من با هیچ چیز مخالف نیستم. فراموش نكنیم هرچه امروز به اسم سنت داریم روزی در گذشته های دور یك نو آوری بوده است. معتقدم به هر اختراعی باید خوش آمد گفت. این آیندگان هستند كه به این نو آوری ها اعتبار می دهند یا از آن گذر می كنند.

-ایرنا: شما در سفری كه برای شركت در جشنواره موسیقی به قطر داشتید عود نواختید یا بربت؟
-ناظم پور: در همه سفرهای خارجی من بربت می نوازم؛ چون یك ایرانی هستم و دوست دارم موسیقی كشور خود را اجرا كنم. مگر اینكه قصد داشته باشم موسیقی عربی اجرا كنم. این سفر بنا به دعوت وزارت فرهنگ قطر انجام شد و خوشبختانه موفق شدم در بین شركت كنندگان كشورهای مختلف حضوری چشمگیر داشته باشم. در این سفر با رادیو تلویزیون قطر هم مصاحبه و درباره تاریخ عود صحبت كردم.

-ایرنا: با توجه به حضور موفق شما دوست دارم بدانم جایزه ای كه بردید چه بود؟
-ناظم پور: این جشنواره رقابتی نبود و من یك تندیس یادبود گرفتم.

-ایرنا: قدری در باره خانه عود كه توسط شما تاسیس شده صحبت كنید؟
-ناظم پور: اكثر كشورها یك «بیت العود» یا خانه عود دارند. چون عود در كشورهای اسلامی و عربی بیش از یك ساز و یك سمبل فرهنگی است. به همین دلیل در اكثر كشورها برای این ساز مركزی تاسیس شده است. من هم به این نتیجه رسیدم در ایران چنین مركزی داشته باشیم تا علاقمندان امكان پژوهش و آموزش داشته باشند. این مركز را تاسیس كردم تا جوانان در یادگیری این ساز با دشواری هایی كه من روبرو بودم مواجه نشوند. در این مركز ما موزه ای از انواع عودها، آرشیو انواع مضراب ها، آرشیو شنیداری قوی از آثار ساخته شده برای این ساز، یك موزه برای عودهای فراموش شده و بازسازی آنها داریم.

-ایرنا: آیا این ساز به روش متدیك و استاندارد آموزش داده می شود یا سینه به سینه و به روش های مختلف اساتید مختلف؟
-ناظم پور: در هر كشوری این ساز به صورت متدیك و مناسب با موسیقی آن كشور آموزش داده می شود. سال ها قبل یك كتاب آموزش نوازندگی عود توسط استاد مرحوم نریمان تالیف شد. من هم با هدف همسان سازی دیدگاه جهانی با آنچه در ایران آموزش داده می شود كتابی تالیف كردم كه نوازندگان ایرانی در سطح و استاندارد جهانی بنوازند. به طور كل عود هم ماند ویلن یك استاندارد نوازندگی جهانی دارد و نوازندگان در ابتدا باید این استانداردها را بیاموزند بعد انتخاب كنند كه چه بنوازند.

-ایرنا: آیا كتاب جدید در دست تالیف دارید؟
-ناظم پور: كتابی تالیف كردم با عنوان «كاربرد موسیقی در درمان اضظراب» كه آماده انتشار است و بعد از این كتاب هم جلد دوم و سوم كتاب «داستان بربت، مروری بر تاریخ 5000 ساله عود» را هم آماده انتشار دارم. در حال ضبط آلبومی با تمركز بر ساز عود هستم.

-ایرنا: جدای از ساز عود و موسیقی تخصصی خودتان به چه سبك دیگری از موسیقی علاقمند هستید؟
-ناظم پور: موسیقی باید فاخر باشد. به شدت با موسیقی مضر مخالف هستم. اگر موسیقی خوب باشد سبك آن برای من اهمیتی ندارد.

-ایرنا: در هر جامعه ای مردم با سطوح مختلف فكر و فرهنگی و به طبع آن سطح سلیقه و زاویه نگاه مختلف زندگی می كنند. فكر نمی كنید این تفكر كه همه افراد باید شنونده نوعی از موسیقی باشند كه به نظر شما فاخر و خوب است قدری فاشیستی باشد و حتما قبول دارید ماهیت هنر با فاشیسم بسیار متفاوت است.
-ناظم پور: به عنوان یك روانشناس معتقدم موسیقی مضر به ذهن و روح انسان آسیب می رساند. اما به این معنی نیست كه موسیقی مفید را حتما باید در سبك خاصی جست. در هر جامعه ای باید موسیقی روشنفكرانه، در كنار موسیقی پاپ و حتی كوچه بازاری وجود داشته باشد تا سلایق مختلف بتوانند از موسیقی مورد علاقه خود بهره مند باشند. مدت ها روی موسیقی كوچه بازاری تحقیق كردم و معتقدم بسیاری از موسیقی های كوچه بازاری ما از بسیاری از موسیقی هایی كه ادعا می كنیم فاخر هستند بهترند.
موسیقی مبتذل از نظر من نوعی موسیقی است كه در آن رسما فحاشی می كنند. موسیقی مبتذل موسیقی است كه در ساختار و شعر نانجیب است و باعث بسیاری از ناهنجاری های اجتماعی می شود. من به هیچ عنوان موسیقی خوب را از سبك آن انتخاب نمی كنم. در 95 درصد ترانه های كوچه بازاری قدیم اشعاری با مضامین مردانگی و معرفت موج می زد. اما در حال حاضر بسیاری موسیقی هایی كه اتفاقا طرفداران شان از مخالفان سرسخت موسیقی های كوچه بازاری هستند سرشار از دشنام و حرف های ركیك است. به هر شكل باید پذیرفت امروزه حال مردم كره خاكی خوب نیست و ما در دوره گذار از ارزش ها هستیم. ولی اطمینان دارم این دوران هم سپری خواهد شد و حال مردم رو به بهبود خواهد رفت.
فراهنگ**9494**9157