آيا مسير لغزش آرام به سمت جنگ آمريكا-ايران را مي‌توان متوقف كرد

روزنامه آرمان در يادداشتي به قلم سيد حسين موسويان ديپلمات پيشين- نشنال اينترست آمريكا، آورده است: محمدجواد ظريف وزير خارجه ايران در نشست «انجمن آسيايي» نيويورك با سرزنش «تيم چهار نفره بي» متشكل از جان بولتون مشاور امنيت ملي آمريكا، نتانياهو نخست وزير اسرائيل، محمد بن‌سلمان وليعهد عربستان و محمد بن‌زائد وليعهد امارات گفت با وجودي كه ترامپ در مبارزات انتخاباتي به مردم آمريكا قول داده كه وارد جنگ‌هاي پرهزينه نشود، تيم چهارنفره مذكور آمريكا را به‌سمت يك فاجعه هدايت مي‌كند. آقاي ظريف پيشنهاد انسان دوستانه در مورد مبادله زندانيان را ارائه داد كه آمريكا آن را رد كرد. اخيرا مايك پمپئو وزير خارجه آمريكا درجمع گروهي از ايراني‌هاي مقيم آمريكا گفت كه منافع آمريكا ايجاب مي‌كند كه رهبران غير انقلابي بر ايران حكومت كنند. همچنين آمريكا معافيت واردات نفت كشورها را لغو نموده تا نفت ايران را به صفر برساند.

ريچارد جانسون كارشناس ارشد پيشين هسته‌اي وزارت خارجه آمريكا مي‌گويد: «اينها واقعا معتقدند كه مي‌توان اقتصاد ايران را ساقط نموده تا جايي كه حكومت ايران زانو زده، يا براي مذاكره التماس كند و يا ساقط شود». دوهفته بعد از اينكه ترامپ سپاه پاسداران ايران را در ليست سازمان‌هاي تروريستي قرار داد آيت‌ا... خامنه‌اي رهبر عالي ايران سردار سلامي را به‌عنوان فرمانده جديد سپاه تعيين كرد. شوراي عالي امنيت ملي ايران ضمن هشدار به آمريكا در مورد عواقب خطرناك تصميمش، نيروي سنتكام آمريكا را به‌عنوان سازمان تروريستي معرفي كرد. سردار سلامي نيز به اسرائيل هشدار داد كه هر اقدام نظامي عليه ايران، منجر به محو اسرائيل خواهد شد.

باتوجه به اينكه نتانياهو مجدد به‌عنوان نخست وزير اسرائيل مامور تشكيل دولت شده، به‌نظر مي‌رسد كه تنش‌هاي آمريكا با ايران افزايش خواهد يافت، زيرا كه نتانياهو شيطاني روي شانه ترامپ است كه مرتب نجواي شوم به گوش او مي‌خواند. با اين وجود روند افزايشي تقابلي جاري را مي‌توان مهار نمود. نمونه‌هاي تاريخي تعاملات سازنده در روابط ايران و آمريكا وجود دارد. اول: در اواخر دهه 80 رئيس‌جمهور آمريكا براي آزادي گروگان‌هاي آمريكايي از ايران كمك خواست و پيشنهاد حسن نيت در مقابل حسن نيت داد. من در وزارت خارجه ايران از سوي رئيس‌جمهور وقت، آقاي هاشمي رفسنجاني ماموريت يافتم كه موضوع را پيگيري كنم.

در اين دوران با كمك نيروي قدس سپاه پاسداران، ايران موجب آزادي گروگان‌هاي آمريكايي و غربي در لبنان شد اما واشينگتن به قول خود درمورد حسن نيت متقابل عمل نكرد. دوم: بعد از حمله تروريستي به برج‌هاي دوقلو در نيويورك در 11سپتامبر، رئيس‌جمهور آمريكا از تهران براي جنگ عليه ترور در افغانستان كمك خواست. ايران تصميم گرفت به آمريكا در جنگ عليه ترور در افغانستان كمك كند. اين بار نيز نقش اصلي را نيروي قدس ايران ايفا كرد كه به سقوط طالبان منجر شد. متاسفانه رئيس‌جمهور آمريكا در پاسخ، ايران را «محور شرارت» خواند كه پاسخ شرم‌آوري بود. سوم: در سال 2003، بعد از حمله به عراق، مجدد آمريكا به حمايت نيروي قدس سپاه ايران احتياج داشت تا عراق بعد از صدام سامان گيرد. همه گروه‌هاي جهادي مسلح مهم عراق، در دوران ديكتاتوري صدام در ايران بودند. اين بار نيز با نظر مساعد نيروي قدس سپاه ايران، گروه‌هاي مهم شيعه ضد صدام، از ايران به عراق رفتند و با سنتكام براي استقرار نظام سياسي جديد و تامين ثبات و امنيت عراق بعد از صدام، همكاري كردند. اين بار نيز آمريكا به حسن نيت ايران در عراق، پاسخ منفي داد.

چهارم: دردوران مذاكرات هسته‌اي، وقتي كه 16ملوان آمريكايي به‌طور غير قانوني وارد آب‌هاي ايران شده و دستگير شدند، فورا جان كري با ظريف تماس گرفت و تقاضاي كمك كرد و كمتر از يك روز هر 16نيروي نظامي سنتكام بدون محاكمه آزاد شدند. وقتي كه از آقاي ظريف سوال كردم، او به من گفت اين كار صرفا به‌خاطر همكاري سپاه پاسداران ممكن شد. تصور كنيد اگر اين اتفاق امروز بيفتد چه سرنوشتي در انتظار نيروهاي آمريكايي خواهد بود؟ اين چهار مورد نشان مي‌دهد كه آمريكا هيچ‌گاه حسن نيت را با حسن نيت پاسخ نداده است. اولين اثر منفي تشديد روند خصومت با ايران اين است كه آمريكا قادر نخواهد بود براي كمك‌هاي استراتژيك و لجستيكي، دست به‌سوي ايران دراز كند.

در سال‌هاي گذشته، ارتش آمريكا به‌عنوان قدرتمندترين ارتش جهان، شاهد شكست‌هاي مفتضحانه‌اي در خاورميانه بوده است؛ ازجمله در حمله به عراق و افغانستان و مشاركت در عمليات نظامي در ليبي و يمن و سوريه. براي مثال ارتش آمريكا بعد از 17سال اشغال كامل افغانستان و ميلياردها دلار كمك، دچار آنچنان ضعف و تلفات سنگيني شده كه نيمي از افغانستان را به طالبان داده و اكنون براي نجات ارتش خود، براي مذاكره با طالبان التماس مي‌كند. آمريكا با تمام توان از جنگ عربستان در يمن حمايت كرد، اما بزرگترين فاجعه انساني را ببار آورد. دومين اثر منفي اينكه ترامپ بارها اعلام كرده كه آمريكا 7تريليون دلار براي جنگ‌هاي منطقه همچون افغانستان و عراق هزينه كرده و اين اشتباهي احمقانه بوده است. در شرايط فعلي ارتش آمريكا در وضعيت شكننده و پُر ريسكي در منطقه قرار دارد و تقابل با ايران، مخاطرات ارتش آمريكا در منطقه را افزايش خواهد داد.

سومين تاثير منفي سياست‌هاي جاري ترامپ تضعيف روند مبارزه با تروريسم در منطقه است. ذكر اين واقعيت مهم است كه سپاه در جنگ عليه داعش در عراق و سوريه نقش كليدي ايفا كرد. مقامات نظامي عراق تصريح كرده‌اند كه ايران نقش اول را در مبارزه با داعش در عراق ايفا كرد و بدون كمك ايران، بغداد به‌دست داعش سقوط كرده بود. حميد المالكي فرمانده نيروي هوايي عراق گفت كه ايران نقش اول را در مبارزه با داعش ايفا كرد. بنابراين سومين تاثير منفي سياست‌هاي اخير ترامپ اين است كه آمريكا موجب تضعيف روند مقابله با گروه‌هاي تروريستي همچون داعش و القاعده مي‌شود. اما فاجعه براي آمريكا، منطقه و جامعه جهاني زماني رخ خواهد داد كه آمريكا تحت عنوان مبارزه با تروريسم عليه سپاه و نيروي قدس سپاه ايران در منطقه، عمليات نظامي داشته باشد. در اين‌صورت خاورميانه زيرورو خواهد شد. ايران در منطقه به ده‌ها هزار نيروي مردمي دسترسي دارد و آمريكا در صورت اقدام عليه سپاه، با عواقبي به مراتب سهمگين‌تر از عراق و افغانستان مواجه خواهد شد.

اخيرا جيمي كارتر رئيس‌جمهور پيشين آمريكا گفت: «آمريكا در تاريخ 242 ساله خود تنها 16سال در صلح بسر برده و لذا جنگ‌طلب‌ترين كشور در تاريخ جهان بوده است. اين جنگ‌طلبي به‌خاطر اين بوده كه آمريكا هميشه سعي كرده كه عقايد خودش را به ديگر كشورها تحميل كند. اما چين يك پني هم هزينه نكرده و بدين سبب از ما پيشي گرفته است». بعد از انقلاب اسلامي 1979، ايران و آمريكا در وضعيت «نه جنگ، نه صلح» قرار گرفتند اما با سياست‌هاي تقابلي جاري دولت ترامپ، اين وضعيت به پايان عمر خود نزديك مي‌شود. ايراني‌ها به‌رغم اختلافات داخلي، درمقابل زورگويي‌هاي آمريكا و در دفاع از حاكميت و استقلال خود متحد خواهند شد. هرچه فشار و تحريم عليه ايران بيشتر شود، راه ديپلماسي تنگ‌تر و همكاري در مبارزه عليه داعش سخت‌تر خواهد شد.مقامات مسئول بين‌المللي، آمريكا و منطقه بايد براي گشايش مسير ديپلماسي و گفت‌وگوي جامع و تعامل با ايران و پرهيز از جنگ، دست به‌دست هم دهند.

*منبع: روزنامه آرمان،1398،2،22
**گروه اطلاع رساني**1893**9131