انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری قزاقستان، به رغم برخی مخالفت های مردمی قرار است در نهم ژوئن (19 خرداد) امسال برگزار شود انتخاباتی كه تحلیلگران «قاسم جومَرت توقایُف» فرد پیشنهاد دهنده نظربایف رئیس جمهوری مستعفی را شانس اول پیروزی در آن می دانند.
تحولات داخلی قزاقستان بیشتر بدان جهت اهمیت خاص دارد كه این كشور، هم‌مرز روسیه و چین است و به دلیل برخورداری از منابع غنی نفت و گاز، همواره زیر ذره بین قدرت‌های بزرگ قرار داشته و در عین حال دارای منافع مشتركی با ایران در دریای خزر است و البته از كشورهای حوزه تمدنی و فرهنگی ایران نیز به شمار می رود.
این دور انتخابات قرار بود همچون انتخابات تاجیكستان در سال 2020 برگزار شود اما در پی استعفای 19 مارس (28 اسفند ماه سال گذشته) نظربایف كه 27 سال بعد از استقلال سال 1991 این كشور از اتحاد جماهیر شوری سابق رئیس جمهوری آن بود، 'قاسم جومَرت توقایُف' رئیس مجلس علیای پارلمان این كشور را به عنوان رئیس جمهوری موقت جانشین خود كرد و از همان ایام مقرر شد تا این انتخابات زود هنگام در 19 خرداد امسال برگزار شود.
**نظربایف با بیش از 30 سال حكومت
نظربایف 78 ساله بیش از سه دهه در این جمهوری سابق شوروی و جمهوری مستقل امروزی در این كشور حاكم بود چون از 1989 كه قزاقستان هنوز بخشی از اتحاد جماهیر شوروی بود رهبری این جمهوری را بر عهده داشت.
وی در ابتدا به عنوان دبیر حزب كمونیست در این جمهوری به قدرت رسید، ولی در سال 1990 از سوی شورای عالی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی به مقام ریاست جمهوری قزاقستان منصوب شد. وی همچنین در سال 1984 نخست وزیر این جمهوری هم بود.
اگرچه نورسلطان سرانجام از قدرت كناره كشید، اما همزمان با این كناره گیری، توقایف به عنوان كفیل ریاست جمهوری در بخشی از مراسم تحلیف خود پیشنهاد داد نام پایتخت این كشور یعنی آستانه به 'نورسلطان' تغییر یابد و ساعاتی نگذشت كه پارلمان این كشور نیز این پیشنهاد را تصویب كرد.
البته این شهر در سال ١٩٩٧ به جای آلماتی به عنوان پایتخت جمهوری قزاقستان انتخاب شد و در اوایل سال ١٩٩٨ نام آن از 'آق مولا' به آستانه تغییر یافته بود.
نظربایف باوجود استعفا از مقام ریاست جمهوری، همچنان به لطف قانونی كه در سال 2018 به تصویب مجلس این كشور رسید و لقب 'پدر ملت' را از آن خود كرد، شخصیتی ذی نفوذ در عرصه سیاسی كشورش باقی مانده است.
به اعتقاد كارشناسان، او به سبب حفظ مقام ریاست حزب حاكم 'نور آوتان' و رئیس شورای عالی امنیت ملی این كشور، همچنان سیاست داخلی و خارجی كشور را در كنترل خود دارد.
اگرچه برخی منابع غربی تاكنون نظربایف و اطرافیان او را به فساد گسترده متهم كردند، اما پارلمان قزاقستان با مصوبه‌ای، هرگونه پیگرد قضایی او را ممنوع اعلام كرد.
البته بعد از كناره گیری نظربایف، اول فروردین امسال بود كه سخنگوی وزارت خارجه ایران نیز از تغییر و تحولات اخیر در این جمهوری همسایه دریایی در دریای خزر و انتقال قدرت در این كشور حمایت كرد و گفت: 'این تغییرات در چهارچوب قانون اساسی این كشور صورت گرفته و لذا ما از آن حمایت می‌كنیم'.
** اعتراضات به روند تغییرات داخلی
البته اگرچه جابجایی قدرت در این كشور مسالمت آمیز پیش رفته است، اما گهگاهی برخی تجمع های اعتراضی در شهرهای بزرگ این كشور مانند نور سلطان و آلماتی برگزار شده و می شود.
از جمله در پنجشنبه 12 اردیبهشت بود كه به رغم هشدار از طرف دولت این كشور، تجمعاتی در این شهرها برگزار شد و حاضرین شعارهای مختلفی علیه نظام سیاسی حاكم برای استقرار نظام دموكراسی پارلمانی و لغو انتخابات پیش از موعد ریاست جمهوری، مخالفت با تاسیس نیروگاه هسته‌ای، عدم توجه بیشتر به معلولان و ارتقای امنیت اجتماعی آنها، زنان و كودكان سر دادند.
تظاهركنندگان همچنین اظهار داشته‌اند كه انتخابات ریاست‌جمهوری را در صورت عدم تحقق خواسته‌هایشان، تحریم خواهند كرد. آنها همچنین درخواست كرده‌اند تا دموكراسی پارلمانی و انتخابات شفاف و صادقانه در كشور برگزار شود.
پلیس بیش از 80 نفر را برای نقض قوانین بازداشت كرد و به گفته مقامات رسمی افراد بازداشت شده طرفداران 'جنبش دموكراتیك قزاقستان' بودند، جنبشی كه در این كشور به عنوان یك سازمان افراطی شناخته می شود.
هنوز هیچ گروه و حركتی به صورت رسمی مدیریت این اعتراضات را نپذیرفته است، با این حال نگاه ها همچنان به سمت 'حزب انتخاب دموكراتیك قزاقستان' است. این حزب در سال 2001 شكل گرفت و در زمره گروه‌های اپوزیسیون غرب‌گرای قزاق محسوب می‌شود كه 'مختار آبلیازوف' در حال حاضر رهبری این گروه را بر عهده دارد.
وی در خارج از قزاقستان ساكن بوده و از طریق شبكه‌های اجتماعی به سازماندهی تظاهرات در این كشور می‌پردازد. وی همچنین از سوی دادگاه‌های قزاقستان به صورت غیابی محكوم به حبس ابد شده و حزب او نیز در زمره گروه‌های افراط‌گرا جای داده شده است.
آبلیازوف رئیس پیشین بانك 'بی تی ای' قزاقستان است كه از سوی حكومت این كشور به اختلاس و قتل متهم شده و چند سال قبل به فرانسه گریخت و درخواست استرداد او از سوی دادگاهی در این كشور نیز رد شده بود.
** تمهیدات برای برگزاری انتخابات زودهنگام
درهر حال دولت موقت كه ادامه دولت قبلی این كشور است مدت ها است تلاش می كند به رغم برخی از این مخالفت ها كه هنوز چنان گسترده و مسئله ساز نشده است، این انتخابات را در موعد مقرر برگزار كند، چون با ورود نیروهای امنیتی به این ناآرامی ها و تعاملات صورت گرفته با مخالفان، مشكلات اساسی برطرف شد و به نظر می‌رسد ثبات نسبی مورد نظر برای برگزاری این انتخابات حاكم شده است.
دوشنبه گذشته 16 اردیبهشت كمیسیون مركزی انتخابات قزاقستان با هماهنگی وزارت خارجه این كشور درخواست 45 ناظر سازمان‌های بین‌المللی برای نظارت بر روند این انتخابات را پذیرفت.
بر اساس گزارشات، قرار است 7 ناظر از طرف سازمان همسود، 22 ناظر از انجمن بین پارلمانی كشورهای عضو سازمان همسود، 12 ناظر از سازمان امنیت و همكاری در اروپا، 4 ناظر از سازمان همكاری اسلامی به قزاقستان بیایند.
گمانه زنی ها از این انتخاب حكایت از آن دارد كه 'قاسم جومارت توقایف' رئیس جمهوری موقت قزاقستان كه بعد از استعفای ماه مارس نور سلطان نظربایف، رئیس جمهوری سابق این كشور برای احراز این پست معرفی شده بود، برنده این انتخابات باشد.
**توقایف ، شانس اول پیروزی در انتخابات 19 خرداد
توقایف 66 ساله رئیس مجلس سنای قزاقستان روز جمعه 13 اردیبهشت آمادگی خود را رسما به عنوان نخستین نامزد این انتخابات از سوی حزب حاكم 'نور اوتان' این كشور اعلام كرده بود.
فردای آن روز بود كه خبرگزاری اسپونیك روسیه به نقل از دبیرخانه مركزی انتخابات قزاقستان اعلام كرده بود كه همه مدارك مورد نیاز ارایه شده برای ثبت نام توقایف در این نهاد در راستای هنجارهای موجود است.
با این وجود كمیسیون مركزی انتخابات این كشور روز چهارشنبه در گزارشی نامزدی نهایی 7 نفر از 9 نفر نامزد ثبت نام شده برای این انتخابات را تایید كرد كه از جمله آنها توقایف است.
این كمیسیون پیشتر اعلان كرده بود كه نامزدهای ریاست جمهوری می‌توانند مطابق قانون اساسی این كشور در كمیسیون مذكور ثبت نام كنند. آنها باید به زبان قزاقی تكلم كرده و عاری از 107 نوع بیماری ذهنی و جسمی باشند.
در هر حال طبق اعلام این كمیسیون، تا به امروز اولین نامزد تُوقایُف است كه به اعتقاد تحلیلگران به دلیل حمایت های نورسلطان نظربایف و نزدیكان وی، از بیشترین شانس پیروزی در انتخابات پیش‌رو نیز برخوردار است.
وی در اكتبر سال ٢٠١٣ با حمایت آقای نظربایف به ریاست سنا رسید. از آنجایی كه تعدادی از اعضای مجلس سنای قزاقستان انتخابی هستند و شمار دیگری توسط رئیس جمهوری به عضویت این مجلس منصوب می‌شوند، او از اعضای انتصابی مجلس سنا بود.
توقایف از 1999 تا 2002 نخست‌وزیر و وزیر خارجه و از سال‌های 2011 تا 2013 نیز معاون دبیركل سازمان ملل متحد در دفتر آن در ژنو بود و مدتی نیز دبیركلی كنفرانس خلع سلاح برای جلوگیری از گسترش تسلیحات هسته ای را به عهده داشت.
او در زمان اتحاد جماهیر شوروی (سابق) نیز در سفارت این كشور در كشورهای چین و سنگاپور كار كرده بود، به همین دلیل علاوه بر زبان قزاقی، به زبان‌های روسی، انگلیسی، چینی و فرانسوی نیز آشنایی خوبی دارد.
از دیگر نامزدهای این دوره ریاست جمهوری قزاقستان، 'سادیبیك توگل' نماینده انجمن جمهوری‌خواهی (اولی دالا) است كه درحال حاضر سردبیر نشریه علمی 'كازانات'، معاون اول انجمن ورزش‌های ملی قزاقستان و رئیس فدراسیون ورزش‌های سواركاری این كشور نیز هست.
وی اگرچه فارغ التحصیل رشته علوم سیاسی و به عنوان رئیس سابق جنبش دمكراتیك مردمی قزاقستان بود، اما بیش از آنكه به عنوان یك شخصیت سیاسی در این كشور مطرح باشد، یك چهره شناخته شده ادبی و عمومی است كه بین سال‌های 2002 تا 2004 رئیس مركز رسانه‌ای آستانه و مدیر خبرگزاری 'صدای آستانه' نیز بود.
به همین دلیل غیرسیاسی بودن، مجبور شد برای ثبت نام در این دوره از انتخابات ریاست جمهوری، از مناطق مختلف كشور 120 هزار امضا جمع آوری كند.
'امانگلدی تاسپیخوف' نماینده فدراسیون انجمن‌های تجاری قزاقستان و رئیس انجمن‌های تجاری غرب این كشور نیز یكی دیگر از این نامزدهای های تائید شده برای انتخابات ریاست جمهوری قزاقستان است كه اگرچه فارغ التحصیل دانشكده پلی تكنیك است و او نیز توانست 120 هزار امضاء جمع كند، اما در سوابق خود فعالیت در وزارت استانداردسازی صنعت و تجارت قزاقستان، رئیس كمیته مترولوژی و صدور گواهینامه‌ها، رئیس كمیته صنعت در وزارت صنعت و فناوری‌های نو، معاون مجلس مصلحت منطقه غرب قزاقستان و نیز نمایندگی مجلس سنا و پارلمان را همراه دارد.
تنها نامزد زن انتخابات این دوره ریاست جمهوری، خانم 'دانیا یسپایوا' نماینده حزب دموكراتیك آك ژول است كه به عنوان معاون مدیركل همكاری‌های تجاری بانك توران از تجربه بانكی و اقتصادی غنی هم برخوردار است و به همین دلیل عضو كمیته بودجه و امور مالی پارلمان این كشور است.
وی در سال های 2008 تا 2012 به عنوان معاون مجلس محلی مصلحت در منطقه خود انتخاب شده بود.
'تولیتای رحیم‌بیك‌اف' نماینده حزب میهنی دموكراتیك خلق آیول كه بطور همزمان از آوریل 2019 به عنوان رئیس مركز ملی علمی و آموزشی كشاورزی قزاقستان منصوب شده و معاون وزیر كشاورزی نیز بود، از دیگر نامزدهای این دوره انتخابات است كه او نیز موفق شد 122 هزار امضاء جمع آوری كند.
وی همچنین زمانی معاون استاندار منطقه كاراگاندا، مشاور معاون نخست‌وزیر و معاون شهردار ساتپایف بود كه به طور همزمان عضو هیات مدیره تعداد زیادی از شركت‌های تجاری بزرگ قزاقستانی نیز به شمار می رود.
'ژامبیل احمدبیك‌اف' نماینده حزب كمونیست قزاقستان كه در انتخابات ریاست‌جمهوری سال 2011 این كشور نیز از رقبای نه‌چندان مطرح نظربایف بود، در چهاردهمین كنگره حزب كمونیست قزاقستان به عنوان نامزد ریاست‌جمهوری این حزب برگزیده شده و در این انتخابات نیز با شعار همگرایی اقتصادی با همسایگان حضور یافته است.
احمدبیك‌اف 58 ساله با سابقه نظامی، پیشتر شهردار منطقه كورگالژین، رئیس دپارتمان فرهنگ و دپارتمان ورزش، جوانان و توریسم این منطقه، رئیس دپارتمان فرهنگ منطقه تنگیز، معاون مدیر مدرسه نظامی دروژبینسك، معاون مدیر مركز آموزش سلامتی-نظامی سونكار لوسیوم بوده و برخلاف دیگر برای این انتخابات 135 هزار امضا جمع‌آوری كرد.
'امیرجان كوسانوف' نماینده جنبش ملی- میهنی آلت تگدری كه پیش از این معاون حزب سوسیال دمكراتیك قزاقستان بوده با تحصیل در رشته خبرنگاری امروز به عنوان یك چهره سیاسی و فعال اجتماعی در این انتخابات حاضر شده است.
در هر حال گمانه زنی ها نشان می دهد كه توقایف بیش از هر یك از این نامزدها به دلایل مطرح شده از شانس پیروزی در این انتخابات برخوردار است.
جمهوری قزاقستان در آسیای مركزی با بیش از 18 میلیون جمعیت و 2 میلیون و 725 هزار كیلومتر مربع وسعت، نهمین كشور بزرگ جهان به لحاظ وسعت است كه در سال گذشته میلادی (2018) بیش از 516 میلیون دلار مبادله تجاری با ایران داشته است.
قزاقستان همچنین از اعضای كشورهای مستقل همسود، متشكل از شماری از جمهوری‌های اتحاد شوروی سابق است و نورسلطان نظربایف روابط دوستانه و نزدیكی با ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه داشته است.
گزارش از علی نصیری**
آساق**1378**1663**
تهران - ایرنا - انتخابات در پیش روی قزاقستان برای حاكمیت این كشور از اهمیت خاصی برخوردار است، چون با كناره گیری ناگهانی 'نورسلطان نظربایف'بعد از سه دهه از راس قدرت، این كشور در آن انتخابات وارد مرحله جدیدی از تحولات سیاسی خواهد شد.
