آري، اوايل سال 97 قتلي در منطقه «قلعه نو» تهران رخ داد كه گفتند جرقه آن با بوق خورده بود؛ به دنبال بوق زدن راننده پژو 206 براي عابران در حال حركت، دعوا شروع و در نهايت با اصابت چاقو به عابر و قتل وي تمام شد.
**كاربردهاي واقعي و خودساخته بوق
درباره تعريف «بوق در وسيله نقليه» در دانشنامه ويكي پديا اينچنين آمده است: دستگاه توليد كننده صدا كه به منظور «هشدار دادن» براي رسيدن يا «حضور» وسيله نقليه به ديگران مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
اين نخستين تعريف از بوق است؛ يعني زماني كه اولين نسل خودروها را در جهان ساختند براي آنكه از جان راننده يا ديگر افراد محافظت كنند بوق را هم روي خودرو نصب كردند تا نزديك شدن به همديگر را از طريق بوق اطلاع دهند اما به مرور زمان بوق بويژه در كشورمان كاربردهاي ديگري هم پيدا كرده است.
به طور مثال، راننده سرويس دانش آموز سرِ صبح، وقتي هنوز بسياري از شهروندان خوابند، جلو منزل كه مي رسد به جاي آنكه پياده شود زنگ آيفون را بزند و صاحبخانه را مطلع كند دستش را روي بوق مي گذارد؛ به همان راحتي.
علامت دادن براي سواركردن مسافر، سلام، خداحافظي، اعتراض، تشكر و فحاشي از جمله كاربردهاي كنوني بوق است؛ خدا نكند راننده اي حق ما را زير پا بگذارد يا اجازه عبور به ما ندهد براي آنكه نشان دهيم تخلف كرده يا عصبانيتمان را خالي كنيم دستمان را روي بوق مي گذاريم و هرچه ديرتر دستمان را برداريم انگار بيشتر تخليه مي شويم.
يا بعد از مهماني، وقتي همه از خانه بيرون آمده اند تا مهمانان بدرقه شوند، وقتي پشت فرمان مي نشينند تا به خانه بازگردند باوجود آنكه چندين بار همديگر را در آغوش گرفته اند، بوسيده اند و خداحافظي كرده اند اما باز دستشان را روي بوق مي گذارند تا هم دوباره خداحافظي سفت و محكم تري كرده باشند و هم بعضي هايشان، با بوق ممتد، تشكرشان را به طور خيلي ويژه تر از ميزبان نشان دهند؛ غافل از همسايگاني كه در آن ساعت معمولا خواب هستند.
بگذريم كه بازار انواع بوق هاي گوشخراش با صداهاي بلند و وحشتناك نيز براي خودش جزييات، قيمت هاي مختلف و مشتريان خاصي دارد.
**ابزاري مهم در عروسي
اما بعضي مواقع اين بوق زدن ها شكل ديگري به خود مي گيرد؛ شكلي مخرب اما چون ديگر به عادت تبديل شده شايد خيلي هم كسي مخالفتي نمي كند. اگر جايي، آن هم نيمه شب مراسم عروسي بود؛ همراهان ماشين عروس يا خود ماشين عروس كه عموما حركتشان از تالار به نيمه هاي شب يا بامداد مي انجامد سيل بوق هاي ممتد و آهنگين را نثار شهر و شهروندان مي كنند.
اينجاست كه كمي نمي انديشيم ممكن است در كنار خيابان بيمارستاني باشد يا خانواده اي، بيماري در منزل داشته باشد؛ آنچه مهم است صداي بلندتر و كوبنده تر بوق هايمان است تا نشان دهيم كه شادتريم يا بوق خودرو ما قوي تر است و بيشتر شنيده مي شود.
**جريمه بوق چقدر است؟
معاون آموزش و فرهنگ ترافيك پليس راهور پايتخت گفته است: بوق زدن در محل‌هاي ممنوعه يا بوق زدن «غيرضروري و مكرر» مشمول 30 هزار تومان جريمه مي‌شود.
سرگرد «مسلم تيموري» چندي پيش در گفت وگو با رسانه ها افزوده است: توليد صداي نامتعارف و ناهنجار از بوق‌هاي شيپوري، لوله اگزوز خودرو، سامانه صوتي يا بلندگوي منصوب در وسايل نقليه به 40 هزار تومان جريمه منجر مي شود.
به گفته وي، بوق زدن صرفاً به‌منظور پيشگيري از خطرات، حوادث و سبقت گرفتن در طول روز استفاده مي‌شود.
برابر آئين نامه راهنمايي و رانندگي، رانندگان وسايل نقليه هنگام مواجه شدن با خطرات ناشي از تردد عابران پياده، موتورسيكلت سواران و ساير وسايل نقليه، مجاز به استفاده از بوق به‌منظور آگاه كردن طرف مقابل براي پيشگيري از سانحه هستند.
**بوق زنان آيا جريمه مي شوند؟
تلاش خبرنگار ايرنا طي چندروز براي گرفتن آمار افرادي كه به علت تخلف بوق زدن جريمه شده اند در تهران بي نتيجه ماند و متوليان پليس راهنمايي و رانندگي (راهور) تهران بزرگ، تا لحظه انتشار خبر آماري در اختيار ما قرار نداند اما آنچه كه در سطح شهر مشهود است اينكه كمتر پيش آمده يا مشاهده شده فردي را به علت بوق زدن هاي بيجا يا حتي در مراسم عروسي جريمه كرده باشند.
اگر هم موردي در اين زمينه بوده، ايرنا آمادگي دارد كه اطلاعات پليس راهور را منتشر كند.
برخي كارشناسان، همين نكته يعني سختگيري و جريمه نكردن متخلفان را در عادت كردن شهروندان به بوق زدن هاي بي رويه و در نهايت جابازكردن اين پديده در فرهنگ رانندگي ما موثر مي دانند و معتقدند غير از فعاليت هاي فرهنگ ساز كه بايد انجام شود اگر با اين پديده ناهنجار برخورد لازم صورت گيرد به طور حتم از تبعات آن نيز كاسته خواهد شد.
**آلودگي صوتي و مضرات آن
بوق هاي بيجا عامل مهمي در آلودگي صوتي به شمار مي روند؛ پديده اي كه براساس اعلام كارشناسان اگر بيشتر از آلودگي هوا مخرب نباشد، كمتر نيست.
دكتر بصير هاشمي متخصص گوش، حلق و بيني در مورد زيان هاي آلودگي صوتي بر بدن انسان ها گفت: صدايي كه بيش از حدمجاز در محيط انتشار پيدا كند آلودگي صوتي تلقي مي شود كه مي تواند روي شنوايي افراد تاثير بگذارد.
به گفته وي، ريزساخت هايي كه در گوش داخلي به عنوان سلول هاي «مويي» (گيرنده هاي حسي) وجود دارند به صداهاي خيلي بلند حساس هستند.
هاشمي افزود: وقتي شدت صوت از حدي بالاتر برود «كاهش شنوايي از صداي بلند» رخ مي دهد كه علت آن نيز آسيبي است كه سلول هاي حساس شنوايي در گوش داخلي مي بينند.
وي بيان كرد: در صورتي كه صدا از حدمجاز خيلي فراتر برود ممكن است افت شنوايي شديد و عميق هم به وجود آورد.
اين متخصص گوش، حلق و بيني تاكيد كرد: بنابراين كار و زندگي كردن در محيط هاي شلوغ، پرسروصدا و موزيك خيلي بلند، اطراف فرودگاه ها، محيط هاي جنگي يا مكان هايي كه انفجار و تيراندازي در آنها اتفاق مي افتد مي تواند اين نوع بيماري و آسيب ها را به همراه داشته باشد.
به گفته وي آسيب هاي وارده اغلب غيرقابل جبران است و معمولا در افرادي كه در سنين بالا دچار پيرگوشي مي شوند يكي از مهمترين عوامل، همين آلودگي صوتي است.
براساس نتايج تحقيقي كه سال 2014 در 29 مدرسه آلمان انجام و در سايت «دويچه وله» منتشر شده است، سر و صدا باعث كاهش يادگيري در كودكان نيز مي‌شود؛ اين تحقيق اثبات كرده آلودگي صوتي تاثير منفي روي يادگيري و حافظه بلندمدت كودكان داشته و ميزان هورمون هاي استرس زا را در آنان افزايش مي دهد.
همچنين در برخي ديگر منابع علمي آمده است: كاهش قدرت شنوايي، سر درد، خستگي، سر گيجه، استرس، افسردگي، افزايش فشارخون، تحريك پذيري و زودرنجي، ضعف سيستم ايمني بدن، سوءهاضمه و مشكلات گوارشي، آسيب پذيري در مقابل بيماري هاي ويروسي و عفوني، سقط جنين و كاهش وزن نوزاد در بدو تولد از جمله تبعات آلودگي صوتي به شمار مي رود.
كاهش بازده فكري و جسمي، رنگ پريدگي، كاهش درجه حرارت بدن، انقباضات عضلاني و عروقي، بيماري هاي قلبي و عصبي، بيماري ام.اس و تغيير در عملكرد طبيعي غدد درون ريز نيز از جمله ديگر اثرات آلودگي صوتي عنوان كرده اند.
**وقتي گياهان هم بيمار مي شوند
آلودگي صوتي همچنين اثرات مخربي نيز روي رشد گياهان دارد؛ نتايج برخي تحقيق هاي علمي اثبات كرده كه حتي پرندگاني كه در شهرهاي پرسروصداتر زندگي مي كنند با صداي بلندتري آواز مي خوانند تا شايد جلب توجهي كرده باشند.
** چرا اينقدر بوق مي زنيم؟
در اين ميان پرسشي ساده مطرح مي شود؛ باوجود آنكه مي دانيم بوق زدن بيجا زيان بار است و مزاحم ديگران، چرا اينقدر بوق مي زنيم؟
خبرنگار ايرنا در گفت وگو با چند جامعه شناس به دلايل اجتماعي اين موضوع پرداخته است.
مصطفي خالق پور جامعه شناس معتقد است: اين پديده را مي توان با مفهوم «آنومي» تحليل كرد؛ آنومي وضعيتي است كه در آن افراد جامعه مبناي اخلاقي براي رفتار خود ندارند، قدرت تمايز ذاتي بين امر اخلاقي و غيراخلاقي را از دست مي‌دهند و به لحاظ رفتاري بلاتكليف هستند.
وي افزود: در چنين شرايطي افراد با علم به اينكه رفتارشان براي ديگران ايجاد مزاحمت مي كند ولي به رفتار ناهنجار خود ادامه مي دهند.
اين جامعه شناس با بيان اينكه اين پديده از منظر مفهوم جامعه پذيري هم قابل تحليل است توضيح داد: افرادي كه فرآيند جامعه پذيري را به شكل متوازن طي نكرده اند به بلوغ اجتماعي نمي رسند و همواره رفتار آنان -چه آگاهانه و چه ناآگاهانه- ديگران را به دردسر مي اندازد.
خالق پور گفت: چنين افرادي چون در فرآيند جامعه پذيري خود به قدرت تشخيص امر «هنجارمند» و «ناهنجار» نرسيده اند در سنين بالا هر چقدر هم كه آگاه باشند كه كارشان ديگران را اذيت مي كند، ولي چون در شخصيت آنان نهادينه نشده و ارزش ها به صورت بنيادين دروني نشده است، باز شاهد چنين رفتارهايي خواهيم بود.
اين جامعه شناس با بيان اينكه عادت واره يا «هپيتوس» هم مفهوم تحليلي مناسبي براي اين شكل از رفتار است تشريح كرد: چنين رفتارهايي براساس آموزش هايي كه افراد در خلال زندگي خود مي بينند به ملكه ذهن آنان تبديل مي شود و رفتارشان حالت «پيشاتاملي» به خود مي گيرد؛ به عبارت ديگر قبل از انجام عملي، به نتايج و پيامدهاي آن توجه نمي كنند.
** نحوه استفاده از خودرو جاماند
اميد عزيززاده دانشجوي دكتراي جامعه شناسي دانشگاه شهيد باهنر نيز درباره اين موضوع گفت: در هر جامعه اي يكسري قواعد نانوشته براساس عرف و عادت وجود دارد كه از روش هاي مختلف به مردم منتقل مي شود.
وي كارشناس علوم اجتماعي نيز علت چنين رفتارهايي را در جامعه پذيري دانست و اضافه كرد: ما خودروهاي زيادي را وارد جامعه كرديم اما شيوه هاي استفاده از آنها همچنان مبتدي و ابتدايي است و نتوانسته ايم فرهنگ مناسب استفاده از آنها را در جامعه به وجود آوريم.
**جريمه پليس، بازدارنده است
سپهر طاهري پژوهشگر حوزه جامعه شناسي نيز درباره راه حل اين موضوع معتقد است: همه چيز از خانواده شروع مي شود؛ شايد اساسي ترين دليل نقض حريم خصوصي اشخاص، در خانواده و در دوران كودكي و نوجواني باشد.
وي افزود: اين ناهنجاري به صورت ناخودآگاه، خودش را در جامعه بروز مي دهد؛ وظيفه اين فرهنگ سازي برعهده خانواده و دولت است.
اين پژوهشگر تاكيد كرد: جريمه كردن توسط پليس را هم مي توان از اقدامات بازدارنده و موثر دانست.
**توصيه به شهروندان
به شهروندان ساكن در تهران و نيز ساير شهرهاي بزرگ توصيه شده است با استفاده از روش هايي ساده، هم مانع توليد صدا شوند و هم خودشان را از تاثيرات مخرب آلودگي صوتي مصون تر نگه دارند.
اين روش ها به شرح زير اعلام شده اند: رعايت سرعت مجاز هنگام رانندگي، استفاده از لاستيك هاي مناسب براي خودروها، بوق نزدن در مكان هاي خاص نظير مناطق مسكوني، بيمارستان ها و مدارس.
كارشناسان مي گويند گرچه ممكن است ماندن در فضاي پرسروصدا بعد از گذشت مدت زماني، براي انسان عادي شود و فكر كند كه شرايط عادي است اما آلودگي صوتي تاثير مخرب خود را روي انسان ها مي گذارد و كاهش آستانه تحمل، استرس و بسترسازي براي بيماري هاي عصبي را نيز به دنبال دارد.
گزارش از: سيمين يزدانپناه و داود مياندهي
تهرام/1008
تهران- ايرنا – به كاربردهاي بوق خودرو در طول زمان افزوده ايم و معلوم نيست مي خواهد از كجا سر دربياورد؛ از بوق زدن براي سلام، خداحافظي و خالي كردن ناسزاهايمان بر سر رانندگان متخلف گرفته تا حتي بوق هايي كه عامل قتل مي شوند.
