نفت را بیش از آنكه كالایی اقتصادی بدانیم، ابزاری سیاسی است كه در برخی موارد باعث نزدیكی كشورها شده و در مواردی نیز آتش جنگ را شعله‌ور كرده است. به طور مثال ایران و عربستان در مواقعی كه از نظر سیاسی اختلاف داشتند، اما بر سر موضوع نفت پشت میز مذاكره نشستند و تصمیم واحد گرفتند.
همین اهمیت سیاسی باعث شده تا نفت ابزار تحریم علیه كشورهای تولیدكننده باشد و هر از گاهی به بهانه‌های مختلف از نقض حقوق بشر گرفته تا در آخرین مورد آن فشار بر سر برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران، تحریم‌های نفتی اهرم فشار باشد و از ونزوئلا تا ایران را درگیر خود كند.
اما نگاهی به تاریخ تحریم‌ها نشان می‌دهد ابزار تحریم اگرچه با بهانه‌های سیاسی مورد استفاده قرار می‌گیرد اما در تمامی موارد انگیزه‌های اقتصادی موتور محركه آن بوده و بالا و پایین كردن قیمت نفت، دستیابی به بازارهای جدید و یا كنترل عرضه و تقاضا مهمترین این انگیزه‌ها به شمار می‌آید.
در آخرین تحریم نفتی جهان كه آمریكا علیه صنعت نفت ایران اعمال كرده نیز رنگ و بوی اقتصاد به مشام می‌رسد. آمریكا ایران را به دلیل نقض برجام و به گفته خودش با هدف جلوگیری از دستیابی این كشور به سلاح هسته‌ای تحریم كرده است اما به اصله یكی دو ماه از آغاز تحریم‌ها دم خروس اقتصادی آن نمایان شده است.
**سهم خواهی از بازار آسیا
با تحریم همه جانبه صادرات نفت ایران گمانه‌زنی‌های اولیه نشان می‌داد كه رقبای سنتی ایران از عربستان و عراق گرفته تا روسیه به سمت مشتریان ایران می‌روند تا سهم بیشتری از بازار را از آن خود كنند. حتی آمریكا پیش از اعمال تحریم‌ها از عربستان و امارات خواسته بود تا جای خالی نفت ایران در بازار را پر كنند تا مانع از افزایش قیمت نفت شوند.
با این حال عربستان در نشست اوپك و غیر اوپك بر تداوم توافق كاهش تولید تاكید كرده و روسیه نیز تولید نفت خود را كاهش داده تا آنجا كه ماه گذشته میلادی نخستین ماهی بود كه روسیه توافق تولید را به طور كامل اجرا كرده است.
اما تحركات نفتی در آن سوی اقیانوس آرام در این مدت چندان هم آرام نبوده و آمریكا با افزایش تولید نفت شیل در تلاش است تا جای پای خود را به عنوان شریك انرژی در شرق آسیا محكم كند.
این در شرایطی است كه تا پیش از این آمدن نفت شیل آمریكا به بازار آسیا و افزایش تولید آن توهم و بلوف تبلیغاتی به شمار می‌آمد اما انقلاب تكنولوژی به كمك شیل رفت تا شاهد سهم‌گیری آمریكا از بازار آسیا باشیم.
نفت خام آمریكا در حال پر كردن فضای خالی عرضه آسیا است پالایشگاه های آسیایی اگرچه به صورت تك‌محموله‌ای، مزه كردن نفت آمریكا را آغاز كرده‌اند.
**آمریكا خطری برای تولید كنندگان خاورمیانه نیست
با این حال رئیس كمیسیون انرژی و محیط زیست اتاق بازرگانی تهران مععتقد است كه آمریكا نمی تواند به عنوان یك تامین كننده مستمر نفت آسیا پا به میدان گذارد زیرا این كشور همچنان بزرگترین مصرف كننده نفت جهان است و واردات نفت این كشور نیز ادامه دارد.
«رضا پدیدار» در گفت و گو با ایرنا گفته كه صادرات به آسیا تك محموله ای بوده و تداوم آن امكان پذیر نیست زیرا روند رشد مصرف نفت خام آمریكا با روند رشد تولید فاصله دارد و این فاصله از طریق واردات تامین می شود.
وی بیشترین واردات نفت آمریكا را از كانادا عنوان كرد و گفت: البته آمریكا صادرات هم دارد اما همه صادرات مربوط به نفت خام نیست و بخشی از آن را میعانات گازی تشكیل می دهد.
این كارشناس حوزه انرژی تاكید كرد: بر اساس مطالعاتی كه آژانس بین المللی انرژی انجام داده تا سال 2025 آمریكا با توجه به توسعه ای كه روی نفت شیل انجام داده است، همچنان وارد كننده نفت باقی می ماند.
وی ادامه داد: آمریكا در تلاش است تا شیل را توسعه دهد اما این رشد نمی تواند تا آن حد باشد كه هم واردات 1.3 میلیون بشكه ای از ونزوئلا را تامین كرده و هم صادرات آمریكا را تضمین كند زیرا قیمت تمام شده تولید هر بشكه نفت شیل 2.5 تا 3 برابر هزینه های تولید نفت متعارف است بنابراین آمریكا خطری برای تولید كنندگان خاورمیانه نیست.
**تولد نفت، بشكه‌ای چند؟
بالا بودن هزینه های تولید نفت شیل هزینه تولید یك بشكه نفت در ایران تقریبا یك نهم انگلستان، یك‌چهارم ونزوئلا و یك‌سوم آمریكا بوده و تقریبا 35 درصد از عربستان ارزانتر است. حتی با در نظر گرفتن سایر هزینه های جانبی شامل مالیات و سرمایه گذاری و هزینه های حمل، بهای تمام شده نفت ایران همچنان به شدت رقابتی و رتبه دوم دنیا را دارد بنابراین ایران می تواند همچنان برای فروش نفت خود تخفیف های زیادی را به مشتریان بدهد.
از سوی دیگر اگر آمریكا می خواهد تولید نفت شیل را در حد وسیع ادامه دهد، باید به دنبال قیمت های بالاتری باشد و این در شرایطی است كه تاریخ نشان داده افزایش قیمت نفت عامل اصلی ركود در آمریكای مدرن است.
البته به نظر می رسد اقتصاد آمریكا بتواند قیمت بالای 100 تا 110 دلار را هم تحمل كند، اما قیمت های بالاتر از آن مشكل‌ساز خواهد شد.
**روی پنهان تحریم
با این حال معاون اسبق بین الملل شركت ملی نفت ایران به خبرنگار ایرنا گفته كه در مقابل 60 تا 70 میلیون بشكه نفت كه در معاملات فیزیكی هر روز به فروش می رسد، 1.8 میلیارد بشكه نفت در معاملات كاغذی انجام می شود كه بیشتر آن در دست آمریكاست بنابراین توان كافی برای كنترل قیمت را دارد و همانگونه كه در گذشته نیز قیمت را بالای 120 نگه داشتند اكنون نیز می توانند سطح قیمت ها را تعیین كنند.
«محسن قمصری» البته تاكید كرده كه برای بازی با قیمت نفت باید زمینه های اقتصادی و سیاسی لازم وجود داشته باشد.
به گفته وی اكنون در بازار حدود یك تا سه میلیون بشكه نفت مازاد وجود دارد.
وی باز كردن جای خالی در بازار نفت برای نفت آمریكا را روی پنهان تحریم دانست و گفت: با توجه به اینكه تولید آمریكا مستمر است لازم دارد تا برای این تولید جای خالی باز كند و در این راه از تحریم ها استفاده می كند.
معاون اسبق بین الملل شركت ملی نفت ایران با اشاره به اینكه نفت خام شیرین آمریكا را با نفت خام تولید شده در خاورمیانه شبیه نیست، ادامه داد: البته این مشكل با مخلوط سازی نفت خام آمریكا با نفت های سنگین حل می شود.
وی افزود: بحث هزینه های اقتصادی پالایشگران نیز وجود دارد اما با توجه به مبادلات سنگین اقتصادی خاوردور با آمریكا این رقم ها قابل چشم پوشی است و آنها الزام دارند تا نفت آمریكا را بخرند.
قمصری تاكید كرد: برای اقتصادی كردن خرین نفت آمریكا توسط پالایشگران آسیایی، آمریكا با به كارگیری سفته بازان در بورس ها قیمت نفت را پایین نگه می دارد.
اقتصام**4018**9189
تهران-ایرنا- آمریكا با تكیه بر تولید نفت غیر‌متعارف خود در تلاش است تا به صادركننده نفت تبدیل شود بنابراین لازم است تا برای نفت خود بازارهای جدیدی تعریف كند اما از آنجا كه تقاضای انرژی جهان رشد چندانی ندارد، با تحریم تولیدكنندگان نفت به دنبال بازارسازی برای نفت خود است.
