تضمین حیات انسانی با حفاظت از تنوع زیستی

به گزارش ایرنا، تنوع زیستی شامل گونه‌های گیاهی، جانوری و میكروارگانیسم‌ها است كه تاكنون حدود 2 میلیون گونه آن شناسایی شده و دانشمندان تخمین می‌زنند كه این عدد تا حدود 10 میلیون مورد قابل افزایش باشد.
در تبیین اهمیت تنوع زیستی همین بس كه سازمان ملل در سال ۱۹۹۲ كنفرانسی را دربارهٔ حمایت از محیط زیست در شهر ریودوژانیرو برزیل برگزار كرد كه یكی از دستاوردهای آن انعقاد پیمان تنوع زیستی بود و ایران هم این معاهده را در سال ۱۳۷۵ تصویب كرد و به آن پیوست.
شاید بتوان به زبان ساده و همه فهم، به خطر افتادن تنوع زیستی را در تجربه روزافزون نزدیكی گونه های جانوری وحشی از قبیل گرگ، پلنگ و خرس به جوامع شهری و روستایی و حمله آنان به دام و انسان در دهه های اخیر به عنوان یكی از تبعات مداخله هر چه بیشتر انسان در طبیعت و تخریب زیستگاه های جانوری و گیاهی تشریح كرد.

** تنوع زیستی حمایت از گونه های جانوری، گیاهی و تثبیت طبیعت است
معاون محیط طبیعی مدیركل حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی با تاكید بر لزوم حمایت از تنوع زیستی گفت: حمایت و حفاظت از گونه های جانوری و گیاهی در واقع حمایت از تنوع زیستی و حفظ محیط زیست و پایداری منابع طبیعی است.
میرمحسن حسینی قمی افزود: برای حفظ گونه های منحصربفرد، در معرض انقراض یا گونه های نادر، اقدامات ویژه ای توسط حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی انجام می شود.
وی اظهار داشت:بر این اساس وضعیت گونه های در معرض خطر و نادر «سیاه خروس» و «شوكا» در سایه اقدامات حفاظتی انجام گرفته تثبیت شده و به رغم مشكلات چند سال گذشته دریاچه ارومیه، حضور گونه «میش مرغ» نیز در استان ثبت شده است.
وی همچنین گفت: بر اساس اصل 50 قانون اساسی، حفظ محیط زیست وظیفه همگانی است و اگر به حفظ محیط زیست توجه نشود، توسعه ناپایدار خواهد بود.
وی با بیان اینكه 13 درصد عرصه های آذربایجان شرقی در قالب مناطق حفاظت شده تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست است، افزود: رشد جمعیت و توسعه صنعتی، حفاظت از محیط زیست در سال های اخیر را به چالش كشیده است.
حسینی قمی ادامه داد: بر اساس كنوانسیون های بین المللی، جمهوری اسلامی ایران متعهد شده است مناطق حفاظت شده از عرصه های كشور را به 17 درصد برساند كه تاكنون نیز موفقیت های خوبی را در این راستا كسب كرده ایم.

** حمایت از تنوع زیستی و پایش های زیست محیطی موجب شناسایی گونه های نادر جانوری می شود
رییس اداره پایش حیات وحش اداره كل حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی نیز در خصوص اجرای برنامه های حمایت از تنوع زیستی در استان به خبرنگار ایرنا گفت: پایش های انجام شده پراكنش گونه های حساس، نادر یا در معرض خطر انقراض مثل خرس قهوه ای، قرقاول و قره خروس در این استان وجود دارد كه به نوعی حمایت های تنوع زیستی در آنها حاكم است.
احمد حاجی زاده اظهار داشت: پایش زیستگاه های تالابی استان به خصوص مناطق حفاظت شده تالاب های «قره قشلاق» و «قوری گول»، وجود میش مرغ، غاز پیشانی سفید و اردك سرسفید را در آذربایجان شرقی نشان می دهد.
وی افزود: پلنگ در شمال و جنوب آذربایجان شرقی و كفتار در اطراف تبریز شناسایی شده كه حمایت های مختلف محیط زیست را با شیوه های مختلف به دنبال دارد.
حاجی زاده با اشاره به اینكه سرشماری زمستانه به صورت سالانه انجام می شود، اما آمار پستانداران شاخص استان در مناطق حفاظت شده متفاوت است، گفت: در منطقه حفاظت شده سهند، قوچ و میش، در كیامكی، كل، بز و شوكا، در ارسباران و دیزمار، كل و بز در منطقه حفاظت شده كاغذكنان آهو، كل و بز و در سایر مناطق تحت مدیریت محیط زیست، پایش و به تبع آن حمایت و حفاظت های زیست محیطی انجام می شود.
وی افزود: اسفند ماه هر سال نیز سرشماری بین المللی پرندگان آبزی و كنارآبزی به صورت سراسری انجام می شود كه منطقه ارس و قره قشلاق نیز زیر پوشش این سرشماری قرار می گیرند كه تمام این فعالیت ها در حیطه حمایت از تنوع زیستی آذربایجان شرقی است.
حاجی زاده بیان كرد: تمام گونه های جانوری و گیاهی در زنجیره غذایی حیاتی قرار می گیرند و حمایت از تنوع زیستی در واقع داخل این زنجیره غذایی بوده و به هم وابسته هستند.
وی ادامه داد: حفاظت از تنوع زیستی، امنیت غذایی و امنیت زیستی برای انسان ایجاد می كند و هر چه قدر تنوع زیستی در منطقه بیشتر باشد، امنیت برای ساكنان آن نیز افزایش می یابد.
وی اضافه كرد: به طور مثال اگر كل و بز به عنوان گونه «پرچم»، كاهش یا از تنوع زیستی حذف شوند، در زنجیره و هرم غذایی ایجاد مشكل جدی و تنوع ژنتیكی حیوانات اهلی مثل گوسفند و نیز تامین طعمه و غذای جانورانی مثل پلنگ و خرس دچار خلل می شود.
رییس اداره پایش حیات وحش اداره كل حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی گفت: این مشكل در زندگی انسان نیز تاثیر خود را نشان می دهد و امنیت در جوامع انسانی نزدیك زیستگاه های جانوری با خطر روبرو می شود.
حاجی زاده افزود: جانوران گوشتخوار مثل خرس، پلنگ و گرگ با كاهش طعمه طبیعی به گوسفندان و حیوانات اهلی و حتی انسان حمله ور می شوند و امنیت جوامع انسانی با برهم خوردن تنوع زیستی برهم می خورد.

** تنوع زیستی موجب حفاظت و بقای گونه های جانوری و جوامع انسانی است
رییس اداره محیط طبیعی اداره كل حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی نیز به ایرنا گفت: تنوع زیستی از اهمیت بالایی برخوردار است، چون هر چه تنوع زیاد باشد، پایداری جمعیت گونه های مختلف افزایش می یابد و به امنیت زیستی ثبات می بخشد.
داود غنی پور اظهار داشت: تزاید سطح تنوع ژنی تا تنوع زیستی در سطح جمعیت، افزایش مقاومت در مقابل بیماری ها، كاهش بیماری، پایداری جامعه و سلامت نسل های بعدی را تضمین می كند.
وی یادآور شد: البته با توجه به اهمیت روزافزون «بیوتروریسم»، مسوولان كارگروه پدافند غیرعامل آذربایجان شرقی به اهمیت تنوع زیستی واقف بوده و برای حفظ آن برنامه دارند.
وی افزود: بر این اساس با وجود كمبود اعتبار، حفاظت از محیط زیست و تنوع زیستی در استان هدفمند شده است و گونه های در معرض تهدید آذربایجان شرقی مثل پلنگ، خرس قهوه ای و گونه های چتری قلمروی این خطه كه بیش از 300 تا 400 كیلومتر مربع را شامل می شو، متناسب با این وسعت زیستگاه حمایت می شوند.
غنی پور تشریح كرد: از این دیدگاه، باید طعمه و شكار پلنگ در محل های عبوری این جانور حمایت شود كه در واقع حمایت از محیط زیست و در مجموع تنوع زیستی است.
وی با اشاره به حفاظت از دیگر گونه های نادر و در معرض خطر آذربایجان شرقی به شیوه حمایت از تنوع زیستی افزود: «قره خروس» در ارتفاع 2200 متری ارسباران زیست می كند و برای حفظ زیستگاه این پرنده، حفاظت از مناطق جنگلی و مرتعی ضروری است.
وی ادامه داد: این پرنده در فصل بهار و در فضای باز به تظاهرات جنسی می پردازد و در تابستان و زمستان در جنگل بسر می برد؛ برای محافظت از این گونه ها حفاظت از مناطق جنگلی و مرتعی انجام می شود و مراقبت از مجموع این زنجیره، حفاظت از تنوع محسوب می شود كه از سالیان گذشته در حال انجام است.
وی افزود: قرقاول نیز در حاشیه ارس و شب ها در كوهپایه ها و باغ ها بسر می برد و زیستگاه وسیعی دارد؛ بر این اساس برای حفاظت از این گونه با ارزش در معرض خطر انقراض، از تنوع زیستی منطقه حمایت می كنیم.
وی تاكید كرد: باید توجه داشت كه صرف حمایت از جانوران موجب بقای آنها نمی شود، بلكه باید اكوسیستم را حفاظت كنیم تا با این حمایت گونه خاص مورد نظر نیز حفظ شود و این حفاظت وابسته به تنوع زیستی است.
غنی پور همچنین گفت: تالاب بین المللی «قوری گول» بستان آباد در شمال غرب كشور به لحاظ تنوع زیستی از اهمیت بالایی برخوردار و جوجه آوری گونه های منحصر به فرد این تالاب در بهار مثل اردك سرسفید، نمونه ای از حساسیت بالای این پهنه آبی است.
وی افزود: حفاظت از تنوع زیستی در تالاب قوری گول موجب زیست 70 جفت اردك سرسفید در سال گذشته شد، در حالی كه در سال های اخیر به علت مشكلات كم آبی این رقم تا هفت جفت كاهش داشت.
وی ادامه داد: غاز پیشانی سفید كوچك نیز كه جمعیت بسیار اندكی در دنیا دارد و مسیر مهاجرت آنها در آذربایجان شرقی قرار دارد، در سایه حمایت از تنوع زیستی، اكنون 30 تا 60 قطعه از این پرنده در منطقه زیست مشاهده شده است.
غنی پور اضافه كرد: این گونه پرنده نادر در تالاب های قره قشلاق كه در محدوده شهرستان های بناب، ملكان و میاندوآب قرار دارد، مشاهده شده است.
وی افزود: جمعیت «قره خروس» نیز در جنگل های ارسباران حداكثر به حدود 150 تا 200 قطعه می رسد، اما در اثر فعالیت های ناشی از معدن مس سونگون این گونه جانوری در آن محدوده حذف شده است.
وی ادامه داد: آمار قوچ و میش در آذربایجان شرقی نیزدر سایه اقدامات حفاظتی و حمایتی زیست محیطی و تنوع زیستی به 600 تا 700 راس رسیده و قرقاول ارسبارن نیز كه امكان سرشماری آن فقط در 2 هفته فصل تظاهرات جنسی وجود داشته و در معرض تهدید بیشتری است، نیاز به اقدامات فراسازمانی و حساس سازی جمعیت محلی دارد؛ البته حداكثر حدود 150 قطعه از این پرنده نیز در منطقه زیست می كند.
وی گفت: حدود 50 تا 100 قلاده پلنگ و كمتر از این تعداد خرس قهوه ای در آذربایجان شرقی زیست می كنند كه به علت داشتن تضاد منافع با جمعیت انسانی منطقه، جمعیت آنها با چالش مواجه اند.
وی افزود: حفظ تنوع زیستی، این تضاد را به حداقل می رسان،د اما از بین بردن گراز توسط كشاورزان كه طعمه اصلی پلنگ است و برداشت محصولات و میوه جنگلی مثل تمشك موجب كاهش ذخیره غذایی پلنگ و خرس قهوه ای شده كه برآیند آن نزدیك شدن این گونه های وحشی جانوری به جوامع انسانی است.
وی ادامه داد: كشاورزان گرازها را نابود می كنند و جمعیت بومی و محلی میوه های جنگلی را می چینند و تنوع زیستی را برهم می زنند این موضوع منجر به نزدیك شدن پلنگ و خرس قهوه ای به محیط زندگی انسان ها برای بدست آوردن غذا می شود.
وی یادآوری كرد: در این بین جان خرس قهوه ای كه امكان استتار كمتری دارد بیشتر از پلنگ در معرض خطر قرار می گیرد كه نمونه ای از برهم خوردن تنوع زیستی، آسیب آن به انسان، طبیعت و گونه های جانوری و تهدیدات جمعیت است.
/3093/518
گزارش: پیمان پاكزاد