سال گذشته در تاريخ يازده ارديبهشت تلگرام در ايران مسدود شد. هنگامي كه تلگرام در يازده ارديبهشت 97 مسدود شد، 40 ميليون كاربر فعال ايراني داشت و 750 هزار كانال به زبان فارسي در اين پيام‌رسان فعاليت مي‌كردند. در آن زمان، ميانگين بازديد روزانه از كانال‌هاي ايرانيِ تلگرام، حدود 2.5 ميليارد مرتبه بود كه يك ركورد استثنائي محسوب مي‌شد.
تلگرام با اين كه قدمت زيادي نداشت و در سال 2013 راه‌اندازي شده بود، خيلي زود توانسته بود به پيام‌رسان برتر در ايران تبديل شود. تلگرام يك بار در دي‌ماه سال 96 در ايران مسدود شده بود اما آن انسداد موقت بود و اين پيام‌رسان مجدداً رفع فيلتر شد تا اين‌كه سياست فيلترينگِ دائم در ارديبهشت 97 در قبال تلگرام اجرايي شد. آيا اين سياست موفق بوده است؟
**تعداد كاربران ايراني تلگرام در حال حاضر
هيچ آمار رسمي در مورد تعداد كاربران ايراني تلگرام توسط اين پيام‌رسان منتشر نشده است. به همين خاطر، براي ارائه تصويري از آمار كاربران ايراني تلگرام، بايد دست به دامان برآوردها، اظهارات مقامات كشور و نظرسنجي‌ها شد.
تنها يك ماه از فيلترينگ تلگرام بيشتر نگذشته بود كه محمد جواد آذري وزير ارتباطات خبر داد كه «تنها يك ميليون نفر اپليكيشن تلگرام را از روي گوشي‌هاي هوشمند خود حذف كرده‌اند». فيلترينگ تلگرام باعث شد كه عده قابل توجهي از كاربران ايراني براي استفاده از اين پيام‌رسان به سراغ فيلترشكن‌ها بروند. بدين ترتيب، استفاده از وي‌پي‌ان و ساير فيلترشكن‌ها در ابعاد وسيعي بين كاربران ايراني، باب شد.
عده زيادي نيز براي دسترسي به تلگرام به سراغ پوسته‌هاي غيررسمي اين پيام‌رسان نظير هاتگرام، تلگرام طلايي و موبوگرام رفتند. عبدالصمد خرم‌آبادي معاون وقتِ دادستان كل كشور در امور فضاي مجازي، در تابستان سال گذشته گفت: «بر اساس آماري كه مركز ملي فضاي مجازي در تاريخ نوزدهم تير ماه 1397 اعلام كرده، تعداد 30 ميليون و 100 هزار نفر از طريق فيلترشكن‌هاي هاتگرام و تلگرام طلايي فيلتر تلگرام را دور مي‌زنند»!
اخيراً در ارديبهشت امسال، جواد جاويدنيا كه به‌عنوان سرپرست معاونت فضاي مجازي دادستاني كل كشور، جانشين عبدالصمد خرم‌آبادي شده است، در مصاحبه‌اي عنوان كرده كه 30 تا 35 ميليون كاربر ايراني از پوسته‌هاي غيررسمي تلگرام استفاده مي‌كنند. وزير ارتباطات هم در توئيتي خبر داده است كه تعداد پوسته‌هاي غيررسمي تلگرام كه كاربران از طريق آن‌ها به اين پيام‌رسان وصل مي‌شوند، 127 مورد است!
با توجه به اين آمارها، ميزان استفاده از فيلترشكن‌ها و تعدد پوسته‌هاي غيررسمي تلگرام، بعيد است كه تعداد كاربران فعال ايراني اين پيام‌رسان كاهش يافته باشد.
طبق يك نظرسنجي ملي كه توسط ايسپا در اسفند سال 97 انجام شده، 55.9 درصد مردم ايران همچنان از تلگرام استفاده مي‌كنند. طبق اين نظرسنجي، شمار كاربران فعالِ ايرانيِ تلگرام، 23 برابر كاربران فعال پيام‌رسان سروش است. اين نظرسنجي به ما مي‌گويد كه تنها 2.4 درصد مردم كشور از پيام‌رسان سروش استفاده مي‌كنند. فراموش نبايد كرد كه پيام‌رسان سروش در ميان پيام‌رسان‌هاي ايراني بيشترين تعداد كابران ثبت‌نامي را دارد و اين آمار بدان معناست كه سياست فيلترينگ تلگرام، به‌صورت قطعي شكست خورده است.
جميع جوانب را كه درنظر بگيريم به اين نتيجه مي‌رسيم كه تعداد كاربران فعال ايراني تلگرام در حال حاضر بين 40 تا 45 ميليون نفر است. اين برآورد با نظرسنجي ايسپا كه مي‌گويد 55.9 درصد مردم ايران همچنان از تلگرام استفاده مي‌كنند، همخواني دارند. گذشته از اين، برآورد 40 تا 45 ميليون كاربر فعالِ ايراني تلگرام، با اظهارات برخي مسئولين كه خبر از كاربرانِ چندده ميليوني پوسته‌هاي غيررسمي تلگرام مي دهند نيز همخواني دارد.
شكست سياست فيلترينگ تلگرام چنان واضح شده است كه برخي رسانه‌ها نظير خبرگزاري فارس كه طرفدار فيلترينگ اين پيام‌رسان بودند، تنها توانستند چند ماه دوري از تلگرام را تحمل كنند و به سرعت فعاليت خود در اين پيام‌رسان را از سر گرفتند!
**تعداد كاربران پيام‌رسان‌هاي ايراني
آمار دقيق و قابل اعتمادي از تعداد كاربران فعال پيام‌رسان‌هاي ايراني منتشر نشده است؛ با اين حال، از تعداد نصب اپليكيشن اين پيام‌رسان‌ها در ماركت‌هاي آنلاين مختلف و برخي اظهارنظرها شايد بتوان به تصويري از تعداد كاربران آن‌ها دست يافت.
بررسي‌هاي ما نشان مي‌دهد كه تعداد كاربراني كه در پيام‌رسان سروش ثبت‌نام كرده‌اند، احتمالاً در حال حاضر حدود 6 ميليون كاربر باشد. تعداد كاربران ثبت‌نامي در پيام‌رسان بله حدود 3 ميليون كاربر، پيام‌رسان ايتا حدود 2 ميليون كاربر و پيام‌رسان‌هاي گپ و آي‌گپ حدود 600 هزار كاربر است. نكته مهم اين است كه اين ارقام، تعداد كاربران ثبت‌نامي (يعني كاربران فعال و غيرفعال) اين پيام‌رسان‌ها را نشان مي‌دهد و احتمالاً از اين تعداد، تنها حدود يك سوم آن‌ها در پيام‌رسان‌هاي ايراني فعال باشند. بر اين اساس، برآورد مي‌شود كه تعداد كاربران فعال ايراني پيام‌رسان سروش، در حال حاضر چيزي حدود 2 ميليون كاربر باشد. اين برآورد، با نظرسنجي اسفندماه ايسپا كه مي‌گويد تنها 2.4 درصد مردم ايران از پيام‌رسان سروش استفاده مي‌كنند، همخواني دارد.
نتيجه آن‌كه سياست فيلترينگ تلگرام باعث نشد تا كاربران ايراني به سمت استفاده از پيام‌رسان‌هاي بومي سوق يابند. در واقع، كاربران ايراني تلگرام، يا به دليل قابليت‌هاي پايين پيام‌رسان‌هاي ايراني و يا به دليل بي‌اعتمادي به اين پيام‌رسان‌ها و بي‌اعتمادي به سياست فيلترينگ، تن به كوچ اجباري به پيام‌رسان‌هاي داخلي ندادند و به طرق مختلف سعي كردند همچنان از تلگرام استفاده كنند.
منبع: روزنامه مردم سالاري؛1398.03.01
گروه اطلاع رساني **9280**9131
تهران- ايرنا- بيش از يك سال از فيلترينگ تلگرام مي‌گذرد. اكنون زمان خوبي براي قضاوت در اين مورد است كه آيا سياست فيلترينگ تلگرام موفق بوده است يا خير. تعداد كاربران فعالِ ايراني تلگرام در اين يك سال چه تغييري كرده است؟ ميزان استقبال از پيام‌رسان‌هاي ايراني چقدر بوده است؟