مردم بهترین حافظان محیط زیست

به گزارش ایرنا، دانشمندان علوم با اشاره به نقش این گونه‌ها در تعادل زیستی کره زمین بر حفاظت از تنوع زیستی تاکید دارند و هم اکنون دربسیاری از نقاط شناخته و ناشناخته این کره خاکی هستند گیاهان و جانورانی که بدون توجه به اهمیت آنها در اکوسیستم رو به نابودی هستند.

با توجه به اهمیت تنوع زیستی و به منظور حفاظت ازاین تنوع، روز ۲۲ ماه می میلادی برابر با یکم خرداد هجری خورشیدی به نام روز جهانی تنوع زیستی نام گذاری شده و در ایران نیز اول خردادماه به همین مناسبت شاهد برگزاری همایش‌ها، نمایشگاه‌های عکس، سخنرانی‌های علمی و حتی برگزاری تورهای گردشی در سطح ملی، منطقه‌ای (چند استان با هم) و استانی هستیم که امسال با شعار تنوع زیستی ما، غذای ما و سلامت ما در سطح کشور برگزار شد.

**تنوع زیستی چیست؟

تنوع زیستی شامل انواع اشکال حیات می‌شود که برای بقا به هم وابسته‌اند، هرچقدر تعداد آنها بیشتر باشد بقا و تنوع زیستی هم بیشتر است طوری که صاحب نظران، تنوع زیستی را ثروت زیستی می‌دانند که محصول تکامل است.

همچنین گفته‌اند: تنوع زیستی همان زندگی است، بدون تنوع زیستی ما قادر نخواهیم بود وسایل زندگی، خانه یا ابزارآلات ودیگرچیزها را بسازیم. متأسفانه طبق آمار در هر ۲۰ دقیقه یک گونه گیاهی یا جانوری در معرض انقراض قرار می‌گیرد.

** تنوع زیستی از نگاهی دیگر

تنوع زیستی Biodiversity) ) مفهومی است که در سه سطح ژن، گونه و اکوسیستم مطرح می‌گردد، ولی این واژه درسطح "گونه" شناخته تر و کاربرد بیشتری دارد.

امروزه روی کره زمین در حدود ۲ میلیون گونه موجود زنده شناسایی و نامگذاری شده‌اند که دانشمندان حدس می‌زنند این تعداد تا ۱۰ میلیون گونه نیز قابل افزایش باشد که بخش عظیم این افزایش متعلق به گروه‌های بی مهرگان و به خصوص بند پایان است.

سازمان ملل در سال ۱۹۹۲ میلادی کنفرانسی را دربارهٔ حمایت ازمحیط زیست درشهر ریودوژانیرو برگزار کرد که یکی از دستاوردهای آن انعقاد پیمان تنوع زیستی است که ایران نیز در سال ۱۳۷۵ هجری خورشیدی به این معاهده پیوست.

**موقعیت ایران از لحاظ تنوع زیست

جمهوری اسلامی ایران نیز با توجه به برخورداری ازاقلیم های مختلف و تنوع گونه‌ها بعد از کشورهای استوایی که رتبه اول را دارند توانسته رتبه دوم تنوع زیستی را در بین کشورهای درجه ۲ به خود اختصاص دهد.

وجود اقلیم‌های مختلف گرم وخشک، کوهستانی وآبهای دریای خزر در شمال، و دریای عمان و خلیج فارس در جنوب با شوری بسیار بالایی که دارند باعث شده تاتحت شرایط بسیار سختی که دارند گونه زایی هم داشته باشند که نتیجه همین تغییرات است.

**میز گرد تخصصی رسانه و تنوع زیستی

در هرمزگان نیز با توجه به اهمیت موضوع به ابتکار ایرنا و همکاری روابط عمومی سازمان جهاد کشاورزی میز گرد تخصصی به نام" رسانه و تنوع زیستی" با حضور مدیران ارشد حفاظت محیط زیست، دانشگاه هرمزگان، پژوهشکده اکولوژی خلیج فارس و دریای عمان، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی و سازمان جهاد کشاورزی این استان برگزار شد.

** حفاظت از تنوع زیستی تنها کار یک نهاد نیست

رییس سازمان جهاد کشاورزی هرمزگان دراین نشست با اعلام اینکه یک نهاد به تنهایی نمی‌تواند از تنوع زیستی حفاظت کند از مردم به عنوان بهترین حافظان محیط زیست پیرامون خود نام برد.

علی باقرزاده همایی افزود: زیست گاه‌های جانوری، گیاهی و تنوع زیستی ارتباط مستقیم با تأمین مواد غذایی انسان‌ها دارند که به صورت طبیعی و یا دخالت انسان‌ها تولید می‌شوند.

وی از مراتع، صیدگاه‌ها و جنگل‌ها به عنوان بهترین تأمین کننده مواد غذایی انسان‌ها نام برد و گفت: هرگونه استفاده غیر مجاز از اینها تأثیرات منفی روی تولید موادغذایی می‌گذارد.

این مقام مسوول اظهار داشت: صید غیر اصولی آبزیان، برداشت‌های بی رویه از گیاهان و سفره‌های آب زیر زمینی، آلودگی دریا و خشکی و همچنین شکارغیر مجاز حیوانات تولید موادغذایی را به خطر می‌اندازد.

باقرزاده با تاکید برفرهنگ سازی درجامعه با هدف تعامل بیشترمردم با دولت در حفاظت از عرصه‌های طبیعی ابرازداشت: مشارکت مردم به نگهداری از تنوع زیستی کمک بسیاری می‌کند که نیاز به آگاهی و اطلاع رسانی از طریق رسانه‌ها دارد.

وی تعداد گونه گیاهی و جانوری موجود در دنیا را نشان دهنده حجم وسیع تنوع زیستی دانست وخاطرنشان شد: این تنوع اقلیم در ایران باعث شده تا در فصل زمستان نیز موادغذایی تازه داشته باشیم درحالیکه بسیاری از کشورها از محل واردات این گونه نیازهای خود را تامین می‌کنند.

این مقام مسوول در وزارت جهاد کشاورزی ابراز داشت: باید در زمینه‌های زیست محیطی به علم و دانش بهای بیشتری داده شود و محققان بتوانند با بررسی و پژوهش، طرح‌های علمی مناسبی را ارایه دهند تا به عنوان راهکاری در خصوص حفاظت از تنوع زیستی برای دستگاه‌های اجرایی قرار گیرد.

** یک هزار و ۲۰۰ گونه گیاهی و جانوری در معرض خطرانقراض قرار دارند

رییس مرکز تحقیقات، آموزش کشاورزی و منابع طبیعی هرمزگان گفت: هم اکنون یک هزار و ۲۰۰ گونه گیاهی و جانوری این استان در معرض انقراض قرار دارد که موسسه‌های تحقیقاتی نسبت به ذخیره سازی آنها اقدام کرده‌اند.

حاجبی بیان کرد: این مرکز در راستای حفظ تنوع زیستی هرمزگان طرح‌های تحقیقاتی بسیاری انجام داده که مهمترین آن‌ها شامل، شناسایی ۹۰۰ گونه گیاهی است که در هرباریوم مؤسسه تحقیقاتی جنگل و مرتع کشورنگهداری می‌شود.

وی ازبذر این گیاهان به عنوان ساده‌ترین راه برای حفظ ذخایر ژنتیکی نام برد و افزود: بذر گیاهان دارویی و گیاهان جنگلی به اندازه کافی جمع آوری و برای نگهداری به بانک ژن ایران در مؤسسه تحقیقات جنگل و مرتع ارسال شده است.

این مقام مسوول با اشاره به وجود ۶۵ گونه گیاهی انحصاری ایران در این استان ابراز داشت: طرح تعیین جایگاه حفاظتی این گیاهان در دست اجراست.

رییس مرکز تحقیقات، آموزش کشاورزی و منابع طبیعی هرمزگان ازجمع آوری ۳۵۰ گونه از جلبک‌های مانگروموجود در هرمزگان و ارسال و نگهداری بسیاری از آنها در مؤسسه تحقیقات جنگل و مرتع ایران به عنوان دیگر فعالیت‌های این مرکز در راستای حفاظت از تنوع زیستی نام برد.

حاجبی از برداشت بی رویه گیاهان دارویی به عنوان یکی از دلایل تخریب منابع زیستی نام برد وافزود: ازآنجایی که نظارت یک نهاد به تنهایی نتیجه‌ای نخواهد داشت باید به روستاییان نحوه کاشت، داشت و برداشت گونه‌های گیاهی آموزش داده شود.

وی تاکید کرد: باید حفاظت از زیست گاه‌ها در بین مردم به معارف عمومی تبدیل شود، زیرا انسان‌ها جزئی از اکوسیستم به شمار می‌روند که تنها در صورت تعامل با موجودات زنده دیگرقادر به ادامه حیات هستند ودرغیر این صورت آسیب می‌بینند.

** ۲ هزار و۹۲۰ گونه آبزی درخلیج فارس و دریای عمان وجود دارد

رییس پژوهشکده اکولوژی خلیج فارس و دریای عمان نیز با بیان اینکه این مرکز ماهیت تحقیقاتی خود را بر حفظ گونه‌های آبزی قرار داده ابراز داشت: یافته‌ها نشان می‌دهد، درخلیج فارس و دریای عمان ۲ هزار و۹۲۰ گونه متعلق به یک هزار و۹۱۱ جنس از ۹۲۵ خانواده از آبزیان دریایی وجود دارد که ۴۱ گونه آن جدید هستند.

به گفته محمد صدیق مرتضوی تا کنون یک هزار و۲۰ گونه از این تعداد طبقه بندی و در قالب چهار اطلس منتشر شده است.

وی افزود: اطلس اول با معرفی ۴۰۰ گونه ماهی، ۱۵۰ گونه نرم تنان، ۱۲۰ گونه ماهیان زینتی و۱۵۰ گونه جلبک دریایی به چاپ رسید که نتایج شناسایی گونه‌های آبزی در اکوسیستم خلیج فارس و دریای عمان است.

وی خاطر نشان کرد: از گونه‌های آبزیان بانک ژن زنده تهیه و طرح‌هایی نیز در شمال و جنوب کشور اجرا شده که به حفظ گونه‌ها به خصوص در استان هرمزگان کمک بسیاری می‌کند.

این مقام مسوول با اشاره به اهمیت نقش مدیران، بهره برداران و مردم در حفظ اکوسیستم اظهار داشت: مدیران باید در تصمیمات خود از مشارکت تعاونی‌ها و سازمان‌های مردم نهاد استفاده کنند، بهره برداران آگاهی لازم را از برداشت بی رویه در طبیعت و به خطر انداختن محیط زیست کسب کنند و به مردم آموزش‌های لازم برای حفاظت از زیست گاه‌ها داده شود.

وی عوامل کاهش تنوع زیستی در خلیج فارس و دریای عمان را، تنش‌های محیطی و ساخت و سازهای نوار ساحلی، ورود آلاینده‌ها به اکوسیستم، افزایش جمعیت انسان‌ها و افزایش سرانه مصرف آنها عنوان کرد.

رییس پژوهشکده اکولوژی خلیج فارس و دریای عمان بیان کرد: تنوع زیستی، سلامت و تغذیه مردم با یکدیگر در ارتباط هستند و اگر زیست گاه‌ها در حوزه شیلات تخریب شود بر معیشت ساحل نشینان اثر خواهد گذاشت.

مرتضوی در ادامه خاطر نشان کرد: در صورتی که اکوسیستم به خطر بیافتد، ساکنان نوارساحلی درمناطق استان به سمت حاشیه شهرها مهاجرت می‌کنند.

به گفته وی طرح تحقیقاتی شناسایی مناطق حساس شیلات در کنار مناطق حفاظتی از سال گذشته آغاز شده است که نتایج آن به مدیریت بهتر زیست بوم کمک خواهد کرد.

** ایران دومین کشور دارای تنوع گونه‌های زیستی در دنیا است

عضوهیات علمی دانشگاه هرمزگان در این نشست تخصصی گفت: ایران به دلیل برخورداری از اقلیم‌های مختلف معتدل، گرم، خشک، نیمه گرمسیری و سرد، دومین کشور دارای تنوع گونه‌های زیستی در دنیا است.

احسان کامرانی افزود: تنوع زیستی یک ثروت و محصول تکامل صد یا هزار ساله است و هر چه تعداد گونه‌ها و موجودات بیشتر باشد، بقای اکوسیستم در آن منطقه افزایش خواهد یافت.

این محقق و مدرس دانشگاه تصریح کرد: به دلیل اهمیت حفاظت از زیست گاه، کشور در کنوانسیون‌هایی شامل، گونه‌های در معرض خطر، تنوع زیستی، رامسر، میراث جهانی و معاهده بین المللی در ارتباط با منابع ژنتیک گیاهی، غذا و کشاورزی عضو است.

وی اضافه کرد: هدف ازعضویت در کنوانسیون تنوع زیستی، حفاظت پایدار از گونه‌ها برای نسل‌های آینده و استفاده از منابع به صورت عادلانه و منصفانه است.

این محقق در ادامه با اشاره به اهمیت پروتکل ناگویا برای حفاظت زیستی کشور و مصوب نشدن این طرح در مجلس شورای اسلامی خاطر نشان کرد: این طرح می‌تواند علاوه بر حفظ منابع، به درآمدزایی و معیشت مردم نیز کمک کند.

وی خواستار ارائه دوباره این لایحه از سوی هیات دولت (با محوریت وزارت جهاد کشاورزی) به مجلس شورای اسلامی شد و گفت: هم اکنون ۱۶۵ کشور به پرتوکل ناگویا پیوسته است که در صورت عضویت، ذخایر زیستی کشور حفظ خواهد شد.

کامرانی در بخش دیگری از سخنان خود ادامه داد: در اصل پنجم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، به توسعه پایدار و تعهدات انسان‌ها نسبت به نسل‌های آینده در حفاظت از زیست گاه‌ها اشاره شده است.

این پژوهشگر اظهار داشت: در قانون اساسی کشور به سه اصل در خصوص حفاظت از تنوع زیستی و منابع طبیعی شامل، اصل ۴۵ که به انفال و ثروت‌های عمومی، اصل ۵۰ حفظ محیط زیست و توسعه پایدار و اصل ۴۸ توزیع و ثروت عادلانه اشاره شده است.

وی به تهدیدهای تنوع زیستی درهرمزگان اشاره کرد و بیان داشت: گسترش احداث آب شیرین کن‌ها در کنار ساحل، شکار و صید بی رویه، ورود فاضلاب‌های آلوده و تصفیه نشده به دریا، تغییر اقلیم، زیست گاه‌های این استان را با خطرهای بسیاری روبرو کرده است.

** ۷۱ گونه جانوری کشور در معرض خطر هستند

اهداف کنوانسیون تنوع زیستی شامل، حفظ تنوع زیستی، استفاده پایدار از گونه‌ها و سهیم شدن عادلانه و برابر در مزایای حاصل از کاربرد منابع ژنتیکی از طریق دسترسی مناسب به آن‌ها است.

مدیر کل حفاظت محیط زیست هرمزگان در ادامه از مدیریت به عنوان شاخصه اصلی در توسعه صنعتی و سنتی، حفاظت از تنوع زیستی و هدف گذاری برای مصرف انسان است.

حبیب مسیحی تازیانی خاطرنشان شد: مراکز علمی با توجه به تولید دانش می‌توانند به مدیران در سیاست گذاری ها کمک بسیاری کنند زیرا افکار عمومی ثابت نیست و بر مبنای سیاست‌های مدیریتی قابل تنظیم است.

وی همچنین به نقش مردم و شرکت‌های پایین دستی در بهره برداری از منابع اشاره کرد و گفت: سیاست‌ها باید در بین مردم تغییر کند طوری که به سمت تولیدات بروند و از مصرف گرایی فاصله بگیرند تا طبیعت نیز بتواند نفس بکشد.

وی گفت: اگر مصرف بی رویه توسط انسان ادامه داشته باشد، به مرور زمان اقلیم و منابع طبیعی را از بین می‌رود، اکوسیستم به خطر می‌افتد که باعث خشکسالی شده و تنوع زیستی را کاهش می‌دهد.

مدیرکل حفاظت محیط زیست هرمزگان گفت: طبق آمار لیست سرخ جهانی، در ایران ۷۱ گونه در معرض خطر و تهید قرار گرفته‌اند که ۳۱ گونه یعنی ۴۳ درصد از آنها شامل، پستانداران، پرندگان، خزندگان، لاک پشت‌های دریایی، مرجان‌ها، خرس سیاه و پلنگ ایرانی مربوط به هرمزگان در معرض خطر و تهدید قرار دارند.

حبیب مسیحی تازیانی افزود: تا کنون ۷۵ گونه پستاندار، ۳۷۱ پرنده بومی و مهاجر، ۷۶ خزنده و دوزیست، ۵ لاک پشت دریایی، ۳۵ آبسنگهای مرجانی (۱۴ زیستگاه)، ۲ جنگل مانگر و(۲۰ هزار هکتار)، ۲۰۰ زیست گاه جلبکی، ۴۵۰ نوع ماهی و ۳۰۰ تا ۴۵۰ شکم پا و دو کفه‌ای درهرمزگان شناسایی شده است.

وی به نقش مردم و شرکت‌های پایین دستی در بهره برداری از منابع طبیعی اشاره و بیان کرد: سیاست‌ها باید تغییر کند به طوری که مردم به سمت تولیدات بروند و از مصرف گرایی فاصله بگیرند تا طبیعت بتواند نفس بکشد.

وی خاطر نشان کرد: اگر مصرف بی رویه توسط انسان ادامه داشته باشد، با گذشت زمان با تغییر اقلیم، منابع طبیعی از بین می‌رود و بروز خشکسالی، تنوع زیستی نیز کاهش پیدا می‌کند.

اهداف کنوانسیون تنوع زیستی شامل، حفظ تنوع زیستی، استفاده پایدار از گونه‌ها و سهیم شدن عادلانه و برابر در مزایای حاصل از کاربرد منابع ژنتیکی از طریق دسترسی مناسب به آن‌ها است.

این مقام مسوول افزود: مراکزعلمی با تولید دانش می‌توانند به مدیران درسیاست گذاری ها کمک کنند زیرا بسیاری از فعالیت‌ها بر پایه سیاست‌های مدیریتی تنظیم می‌شود.

** موجودات زنده برای بقا به یکدیگر وابسته و در ارتباط هستند

موجودات زنده برای بقا به یکدیگر وابسته و در ارتباط هستند و روز جهانی تنوع زیستی نیز فرصت مناسبی برای مشارکت بیشتر مردم همراه با آگاهی رسانی در راستای ارزش‌های زیستی و رفاه بشر است.

تخریب زیستگاه‌ها، سوزاندن باقی مانده محصولات کشاورزی در زمین‌های زراعی، جانمایی نامناسب آب شیرین کن‌ها و ریختن خروجی فاضلاب‌ها به دریا از تهدیدهای موجود زیست محیطی درهرمزگان است.

هر چند کشورایران از تنوع دریایی کم نظیری درخلیج فارس و دریای عمان برخورداراست اما براساس اطلاعات منتشره علمی بیش از ۹۳ درصد مرجان‌های دنیا توسط فعالیت‌های انسانی از بین رفته است.

۶۱۴۹‌‬ / ۶۰۴۸/‌۹۹۴۴