ایران و ژاپن، گذشته ای طولانی، آینده ای درخشان

آبه روزهای ۱۲ تا ۱۴ ژوئن (۲۲ تا ۲۴ خرداد) قرار است در تهران با مقامات عالی رتبه جمهوری اسلامی دیدار و گفت و گو کند و مجموعه‌ای از موضوعات از مسائل اقتصادی گرفته تا تجارت، سرمایه گذاری، فرهنگ و مناسبات سیاسی، راه‌های توسعه روابط، مهمترین مسائل منطقه‌ای و بین المللی و تنش‌های اخیر بین آمریکا و ایران در دستور کار ملاقات و گفت و گوی وی با مقام‌های ایران قرار دارد.

** نودمین سالگرد برقراری روابط
شینزو آبه در نودمین سالگرد روابط دو کشور به ایران سفر می‌کند این سفر یکی از مهمترین رویدادها برای تقویت روابط محسوب می‌شود انتظار می‌رود او پیشنهادهای مختلفی برای پیشرفت روابط داشته باشد درباره مسائل خاورمیانه، آمریکا و ایران هم رایزنی‌هایی صورت خواهد گرفت به هر صورت جمهوری اسلامی ایران یک میزبان قابل برای نخست وزیر ژاپن خواهد بود و اعلام کرده است در سیاست خارجی خود به ژاپن اهمیت زیادی می‌دهد.
نود سالگی روابط دیپلماتیک ایران و ژاپن، سال‌های دوستی و همکاری با آینده‌ای روشن است سال ۲۰۱۹ فرصت مناسبی جهت توسعه هر چه بیشتر روابط دو کشور است و امیدواری طرفین این است که با برنامه‌های پیش بینی شده در این سال، بخش‌های گوناگون تاریخ روشن و پر امید روابط دو کشور را معرفی کنند.
"فومیو کیشیدا" رئیس گروه دوستی پارلمانی ژاپن و ایران هم در سخنانی در ابتدای سال جاری میلادی ضمن تبریک نودمین سالگرد روابط ژاپن و ایران اظهار داشت: پیشینه روابط دو کشور به سال‌های ایجاد جاده ابریشم باز می‌گردد در سال ۱۹۲۹ فصل جدیدی در تاریخ دو کشور آغاز شد و به مدت ۹۰ سال حفظ شده است.
وی پایه و اساس روابط دوستانه و دیرینه سیاسی، اقتصادی و فرهنگی ژاپن و ایران را بیش از همه چیز تبادلات انسانی بین دو کشور دانست و با توجه به ملاقات‌های حسن روحانی و آبه و مذاکرات صریح در خصوص مسائل دوجانبه، منطقه‌ای و بین المللی تصریح کرد: در زمان مسئولیت وزارت امور خارجه، دو بار به ایران سفر کردم و چندین بار با ظریف برای توسعه روابط دو کشور گفتگو کردیم و اکنون به عنوان رئیس گروه پارلمانی دو کشور مایلم نقش خود را برای گسترش روابط ایفا کنم.
محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران هم در ابتدای سال جاری میلادی و در پیام خود به مناسبت آغاز نودمین سالگرد روابط دیپلماتیک بین ایران و ژاپن، این مناسبت را صمیمانه تبریک گفت و ابراز امیدواری کرده بود در سایه اراده مقامات دو دولت و با استفاده از ظرفیت‌های موجود، شاهد رشد و توسعه روابط بین دو کشور در همه زمینه‌ها باشیم.
ایران و ژاپن امیدوارند در سایه سفر آبه به تهران، ضمن تعمیق مناسبات از پیشرفت‌های حاصله در روابط دو طرف در نود سال گذشته حراست کنند سفر نخست وزیر ژاپن یک گام دیگر برای افزایش درک متقابل و تقویت این روابط سنتی دوستانه است و اینکه دو کشور با اقتدار در مسیری نو گام بگذارند که نتیجه آن مطلوبیت و بهره وری بیشتر از توانایی‌ها و قابلیت‌ها برای به ثمر رساندن رشد و توسعه مناسبات است.

**تزریق نیروی تازه به روابط ایران و ژاپن
آمارها نشان می‌دهد که روابط اقتصادی ایران و ژاپن بخصوص در زمینه انرژی، از سال ۲۰۱۲ میلادی به این طرف به دلیل تحریم‌های آمریکا کاهش داشته است تا قبل از این تحریم‌ها، ایران نزدیک به ۱۵ درصد از نفت ژاپن را تأمین می‌کرد اما بعد از تحریم‌ها به حدود ۵ درصد رسید و اکنون نیز کاملاً متوقف شده است، انتظار می‌رود شینزو آبه نخست وزیر ژاپن در جریان سفر به ایران راه‌های گسترش این بخش از مناسبات را مورد رایزنی قرار دهد.
افزون بر این، ایران در پاره‌ای از اوقات نزدیک به ۷۰ درصد از کل ۸۵ درصد از نفت مورد نیاز ژاپن را تأمین کرده است و اکنون رقابت سختی با کشورهایی نظیر عربستان و امارات دارد به هر صورت امیدواری‌های زیادی وجود دارد که آبه بتواند از آمریکا معافیت‌هایی بگیرد و خریدهای نفتی کشورش را از ایران ادامه دهد ژاپن نمی‌خواهد فقط به یکی دو منبع از خاورمیانه مانند عربستان و امارات وابسته باشد این کشورها هم نمی‌توانند امنیت انرژی ژاپن را تأمین کنند هر اختلالی در نفت رسانی از سوی این دو کشور یک زیان بزرگ برای سومین اقتصاد دنیا خواهد بود اکنون وقت آن است که دو کشور ایران و ژاپن با بهره گیری از امتیاز مثبت بودن روابط سنتی دوستانه دو کشور، نیروی تازه ای به روابط تزریق کنند و استمرار صادرات انرژی از ایران به ژاپن و انتقال فنآوری و سرمایه گذاری از سوی ژاپن به ایران از جمله این اقدامات تقویت زا محسوب می‌شود.
به نظر می‌رسد که آبه در ماه گذشته میلادی هم ناخرسندی خود را از تحریم‌ها و خروج آمریکا از برجام به اطلاع دونالد ترامپ رئیس جمهور آن کشور رسانده است به هر صورت پالایشگاه‌های ژاپنی، محافل مدنی، احزاب مختلف و بسیاری از گروه‌ها و حتی وزارتخانه‌های انرژی و اقتصادی ژاپن خواستار آن هستند که روابط ژاپن و ایران بویژه در زمینه انرژی بدون فراز و نشیب ادامه یابد.

**پیشینه روابط سیاسی دو کشور

ایران و ژاپن در سال ۱۳۰۸ شمسی یک پیمان و قرارداد دوستی امضا کردند که در واقع سرآغاز روابط رسمی دو کشور بوده است و بر مبنای همان، همواره یک نوع روابط سنتی دوستانه داشته‌اند مناسباتی که به رغم هر فراز و فرودی دست نخورده و بکر باقی مانده است و یکی از سالم‌ترین روابط میان دو کشور در دنیا و در جامعه بین المللی محسوب می‌شود.
بنیان مناسبات خوب باعث شده است دو کشور بتوانند در عرصه‌های مختلف اقتصادی و تجاری نیز شاهد گسترش روابط باشند افزون بر این نباید فراموش کرد که دو کشور در تحولات منطقه‌ای و بین المللی همواره رایزنی‌هایشان را حفظ کرده‌اند هر دو کشور اذعان می‌کنند که گام‌های آنها از گذشته تا بحال به سمت رشد بوده و اینکه در هر شرایطی از اساس مثبت مناسبات حراست شود.
از سال ۱۳۵۷ یعنی به دنبال پیروزی انقلاب اسلامی ایران، رشد روابط دو کشور در عرصه‌های مختلف قابل توجه بوده است دو کشور ضمن اعزام هیأت‌های مختلف سیاسی، دیپلماتیک، فرهنگی و اقتصادی، کوشیده‌اند با برگزاری همایش‌ها، تبادلات میان رهبران و مقام‌های ارشد، نشست‌های مختلف و در حاشیه اجلاس‌های بزرگ بین المللی روابط، ملاقات‌ها و رایزنی‌ها را حفظ کنند.

**دیدارها و ملاقات‌ها
حسن روحانی رئیس جمهوری اسلامی ایران نزدیک به هشت بار با «شینزو آبه» نخست وزیر ژاپن در حاشیه اجلاس‌های مختلف و در نیویورک ملاقات و گفت و گو کرده است روابط دو طرف بسیار گرم و صمیمی است مناسبات تحت دیدارهای رهبران دو کشور بخوبی رشد کرده است.
در این میان نباید فراموش کرد که "شینزو آبه" اولین نخست وزیر ژاپن است که پس از انقلاب اسلامی ایران به تهران سفر می‌کند این سفر یکی از بزرگترین رویدادها در تاریخ روابط دو کشور خواهد بود و باب جدیدی در مناسبات دو طرف باز خواهد کرد.
"علی لاریجانی" رئیس مجلس شورای اسلامی هم در دو سال اخیر در رأس هیات هایی به ژاپن سفر کرده و خواستار گسترش مناسبات دو کشور در زمینه‌های سیاسی، پارلمانی، فرهنگی و اقتصادی شده است.
در سال ۱۳۹۷ "اسحاق جهانگیری" معاون اول رئیس جمهوری اسلامی ایران در مصاحبه اختصاصی با خبرگزاری کیودو ژاپن درباره برجام و فروش نفت، روابط دو کشور و مخالفت با یکجانبه گرایی آمریکا، مواضع ایران را تشریح کرد.
در پایان سال نیز علی لاریجانی رئیس مجلس شورای اسلامی ایران در رأس یک هیأت بلند پایه به ژاپن سفر و با شینزو آبه نخست وزیر، رئیس مجلس و شماری از نمایندگان مجلس این کشور دیدار کرد.
طرفین در این ملاقات‌ها خواستار تقویت روابط در عرصه‌های نفت، گاز، پتروشیمی، صنعت، داروسازی، پارلمانی و سیاسی شدند و درباره موضوعات امنیتی منطقه و مبارزه با تروریسم رایزنی کردند.
در همین سال هیأت‌های مختلفی از نهادها و ارگان‌های دولت و بخش خصوصی به ژاپن سفر کرده و درباره صلح، امنیت، تبادلات فرهنگی و همکاری در امور جوانان با یکدیگر ملاقات و مشورت کردند.
از جمله دیدارهای بلند پایه دیگر می‌توان به سفر منصور غلامی وزیر علوم، تحقیقات و فناوری ایران به ژاپن برای توسعه همکاری‌های علمی، آموزشی، تبادل دانشجو و پژوهشگر اشاره کرد.
در سال ۹۷ بود که ایران "مرتضی رحمانی موحد" سفیر جدید خود در ژاپن را معرفی کرد او در کنار ملاقات با مقام‌های ارشد توکیو دیداری نیز با "تاکه اوآکیبا" قائم مقام وزیر خارجه ژاپن داشت که در جریان آن مقام ژاپنی ضمن دفاع از برجام، به طور جدی خواستار پایبندی کشورها به توافقات بین المللی شد و از پایبندی ایران به تعهداتش تقدیر کرد و گفت که روابط و مناسبات دیرینه و دوستانه دو کشور به پیش سوق داده خواهد شد.
در مجموع هشت بار دیدار رئیس جمهوری ایران و نخست وزیر ژاپن، ۱۰ بار ملاقات وزرای خارجه و دیدارهای متعدد وزرا و مقامات عالی دو کشور نمونه‌های بارز اراده دو طرف در استمرار روابط دوستانه است.

** برجام و ژاپن
مخالفت با یکجانبه گرایی و تحریم‌ها همواره از سیاست‌های دولت ژاپن بوده است این کشور در سال‌های اخیر بارها در این باره ناخرسندی خود را به اطلاع آمریکا رسانده است. اما چون به لحاظ امنیتی و نظامی وابستگی زیادی به واشنگتن دارد و حرف شنوی هایی هم از این کشور داشته، تحریم‌ها را تا حد زیادی به اجرا گذاشته است.
بسیاری ازمخالفان این سیاست در ژاپن تاکید می‌ورزند که نخست وزیر "شینزو آبه" نباید تا این اندازه از آمریکا حرف شنوی داشته باشد آنها تاکید می‌ورزند که آبه می‌تواند از منافع ژاپن ضمن حفظ روابط با آمریکا حراست کند در این راستا شرکت‌ها و پالایشگاه‌های ژاپنی که از ایران نفت می خرند، دولت را تحت فشار گذاشته‌اند.
بخش‌های مالی و خدماتی، سرمایه گذاری و فنی هم خواستار آن هستند که ژاپن اراده سیاسی قوی‌تری برای مقابله با تحریم‌ها و حفظ برجام داشته باشد برای همین یکی از اصلی ترین اهداف سفر آبه به ایران این خواهد بود که پایبندی همه کشورهای ذی ربط را از توافق هسته‌ای خواستار شود امید توکیو این است که آمریکا هم به این توافق بازگردد و راه برای ارتباطات عادی ژاپن و دیگر کشورها با ایران هموار شود.
در مجموع می‌توان گفت که در کنار روابط گسترده دولتی، سیاسی، پارلمانی و اقتصادی، ژاپن و ایران دوستی بسیار دیرینه ای دارند و به طور سنتی توکیو همواره با بازار کشورمان ارتباط نزدیکی داشته است یکی از اقدامات مهم توکیو به دنبال توافق برجام این بود که تحریم‌های ایران را لغو کرد و به سرعت دو کشور یک پیمان سرمایه گذاری منعقد کردند.
جدیت فراوانی هم در این دوران در دولت و شرکت‌های ژاپنی برای گسترش روابط با ایران وجود داشته است به طوری که دولتمردان ژاپنی بسیاری از شرکت‌های این کشور را ترغیب کردند که بویژه پس از برجام و لغو تحریم‌ها، سرمایه گذاری کلانی در بازار ایران انجام دهند.
توکیو بارها تاکید کرده است حضور شرکت‌های ژاپنی در بازار ایران برای هر دو طرف دارای اهمیت است و باعث افزایش تجارت دوجانبه خواهد شد.

آساق **۲۳۱**۱۹۰۴**۱۶۶۳**