عروسک های گیلانی در آغوش کودکان ایرانی

دیرزمانی نیست که ایرنای گیلان از وجود " باربی" عروسکی زیبا اما بیگانه که به لطف کشور چین در کره زمین رسوخ یافته و میهمان ناخوانده عروسک‌های بافتنی ماسوله هم شده بود، نوشت؛ در پی این گزارش باربی از میان عروسک‌های پشمین ماسوله رخت بر بست و امروز پس از یک دهه، عروسک‌هایی از این دیار در فهرست آثار ملی به شماره ۲۱۴۰۶ به ثبت می‌رسد تا ثابت کند اصالت برای نسل نوین ماندگار است.
عروسک نماد کودکیست و چنان در دنیای کودکی رخنه می‌کند که از نظر شاعران، ادیبان و فیلسوفان نیز دور نمی‌ماند؛ چنان که کافکا هم از آن می‌نویسد و نادر ابراهیمی سرزمینمان هم در یکی از نوشته‌هایش، خوشبختی را ساختن عروسک کوچکی از یک تکه خمیر نرم شکل پذیر می‌خواند اما امروز پریسا قاسمی هنرمندی از ماسال، مجموعه عروسک‌های چیمن و چیتن را برای کودکان زنده می‌کند تا از دل آنها آئین سرزمینش را برای نسل نو مانا کند.
شهرود امیرانتخابی مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گیلان در پستی مجازی ثبت معنوی مجموعه عروسک‌های ماسال در فهرست آثار ملی را به پریسا قاسمی تبریک گفت و ایرنا گیلان این خبر را پی گرفت.
پریسا قاسمی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا بیان داشت: چیمن و چیتن از اعماق ییلاق‌های ماسال در غرب گیلان خلق شده‌اند؛ چیمن به معنای چمن و سبزه برگرفته از کوهستان سرسبز ماسال و چیتن به معنی تار و پود تنیده پارچه پشمی برگرفته از پوشش لباس مردان تالشی که از نوعی پارچه پشمی به اسم شال هست.

وی علت ثبت مجموعه عروسک‌های ماسال را نوع لباس اصیل، پوشش خاص زنان و مردان تالشی و همچنین احیای فرهنگ بومی عنوان کرد و گفت: هر مجموعه از عروسک‌های ماسال با شخصیت چیمن و چیتن، راوی یکی از آئین‌های بومی چون عروسی محلی، کت را دوش (رقص کف گیر) و … در این منطقه است.

وی تاکید کرد: برای مانایی اصالت و هویت می‌بایست برای کودکان برنامه ریزی کرد و انتظار می‌رود در این راستا اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گیلان و همچنین فعالان حوزه هنر و رسانه حامی باشند.
قاسمی استقبال از عروسک‌های چیمن و چیتن را بسیار خوب توصیف کرد و گفت: این عروسک‌ها بعنوان سوغات مرزها را نیز در این مدت کوتاه درنوردیده‌اند.

سیلاب واژه‌ها نیز نمی‌تواند توصیف گوی بوی شالی، نرم آهنگ رودخانه‌ها، ریتم منظم کوهستان و زمینی تا ارتفاعات مه اندود پشته پشته درخت‌های سروقامت و کلبه‌هایی چوبی در میان آنها باشد اما همه اینها طبیعت ماسال در غرب گیلان است که در مجموعه عروسک‌های ماسال رسوخ یافته است.
چیمن و چیتن به ثبت ملی رسیدند تا گویای اصالت این سرزمین باشند و عروسک‌های بافتنی ماسوله به قدمت سال هاست که امروز به نشانی از این شهرک تاریخی تبدیل شده که امروز در انتظار ثبت جهانی است.

زنان ماسوله ای گاه بر سنگفرش و گاه بر چهار پایه‌ای نشسته و مشغول به بافتن هستند؛ در کنار هر یک از آنها تابلویی است که با چیدمانی از عروسک‌های بافتنی ماسوله نقش گرفته و دیگر این عروسک‌های خندان رنگی شناسه این روستای تاریخی شده و کمتر گردشگری است که یکی از آنان را در سبد سوغات خود قرار ندهد.
یکی از گردشگران شمار مرتب عروسک‌های بافتنی ماسوله را که قدم به قدم بر دیواری چیده شده و زنی ماسوله ای با اشتیاق در حال خلق عروسک دیگری است، نمادی از ماسوله می‌داند که در ذهن وی نقش بسته و می‌گوید: هر سال با توجه به تمام سفرهای خارجی که می‌روم حتماً بایستی به ماسوله سفر کنم و همه زیبایی ماسوله صدای رودخانه است و عروسک‌های بافتنی و گل‌های شمعدانی در جلوی پنجره‌های چوبی خانه‌های پلکانی آن.
مریم دهدار می‌گوید: به هر نقطه از دنیا که دستی در رونق گردشگری دارند نگاه کنیم، آشکار است که دولت‌ها سعی کرده‌اند از طریق حفظ نمادها و اصالت بومی مناطق خویش هر ساله گردشگران بسیاری را به کشور خود فرا بخوانند.
وی افزود: آفریقای جنوبی روستاهایی حفاظت شده دارد که کاملاً به سبک سنتی خویش زندگی می‌کنند و تمام وسایلی که در آنجا عرضه می‌شود، صنایع دست ساخته مردمان همان روستاست و در تایلند نیز پیرزنان بر قایق‌هایی روان بر رودخانه تولیداتی را به دست گردشگران می‌دهند که دست ساخته خود آنان است و سینه به سینه به آنان رسیده است.

وی اظهار داشت: بایستی تلاش شود تا شرایط به گونه‌ای فراهم شود که در مکان‌های گردشگری تاریخی همچون ماسوله صنایع دستی خارجی به فروش نرسد و دیگر اینکه شناسه‌های آن با فراهم آوردن امکانات حفظ شود.

بیستم خردادماه در گاهشمار ملی سرزمینمان به نام روز صنایع دستی نامگذاری شده؛ صنایع دستی کشور تأثیر شایسته ای در اقتصاد کشور دارد و بایستی به جای تکرار نگاهی کلیشه‌ای چون " ایران را با فرهنگش می‌شناسند"، " صنایع دستی کشور دارای تاریخ کهنی است "، برای حفظ نمادها و همچنین وضعیت بسته بندی صنایع دستی که تأثیر بسزایی در عرضه و فروش جهانی دارد، تدابیری اندیشید.
این محصولات نماد فرهنگی کشور تاریخی ایران است و بدیهیست که باید با ظاهر مناسب به دست مخاطب برسد. هر بخشی از کشور به یک نشانه معروف است که در کلام جهانی به آن " برند" می‌گویند و برخی از مکان‌ها نه نیاز به هتل پنج ستاره دارد و نه اتوبان‌های چند بانده، بلکه مردم برای رسیدن به آرامش مستولی در آن مکان سفر می‌کنند.
شناسه‌ها به گردشگر کمک می‌کنند تا تصویر اجتماعی و گرایش‌های مورد علاقه خود را در قالب برند حفظ کنند؛ باید از بعد کشور بیرون آمد و به تصویر جهانی صنایع دستی اندیشید...
۱۸۸۱ / ‏‬ ۲۰۰۷/‏