خانه تکانی نیازی برای رونق صنایع دستی در عصر جدید

به گزارش ایرنا، این روزها پای درد دل هر یک از هنرمندان صنایع دستی که می‌نشینی نبود بازار فروش را مهمترین دغدغه خود عنوان می‌کنند.

کارشناسان می‌گویند که صنایع دستی به دلیل سرمایه اندک با ارزش افزوده بالا نیازمند کاربردی کردن و نوآوری در تولید متناسب با شرایط زندگی امروز است.

به گفته متخصصان امر، نوآوری در تولیدات صنایع دستی ضمن حفظ اصالت، بسته بندی مناسب و جذاب از راهکارهای جذب توجه مشتریان و رفع دغدغه هنرمندان در تأمین بازار فروش زمینه ساز نوآوری در تولید است.

 

** صنایع دستی از گذشته تا اکنون

بشر از ابتدای تاریخ خود برای تهیه ابزارهای مورد نیاز خود دست به تولید صنایع دستی زد اما رفته رفته با پیشرفت جوامع بشری صنایع دستی به عنوان هنری پویا یکی از شیوه‌های کسب درآمد شد.

کارشناسان صنایع دستی می‌گویند: تولید صنایع دستی از هشت هزار سال قبل یعنی دوره نوسنگی که بشر به ساخت اشکال مختلف با سنگ و چوب می‌پرداخت آغاز شد.

اهمیت صنایع دستی به اندازه‌ای است که روز دهم ژوئن سال ۱۹۶۴ میلادی، نخستین کنگره جهانی صنایع دستی در نیویورک با حضور مسئولان اجرایی، استادان دانشگاه، هنرمندان و صنعت گران بیش از ۴۰ کشور جهان تشکیل و «شورای جهانی صنایع دستی» به عنوان نهاد وابسته به یونسکو به تصویب برسد.

اکنون روز بیستم خرداد به عنوان روز جهانی صنایع دستی نامگذاری شده است.

نگاهی به صنایع دستی کهگیلویه و بویراحمد

**سیاه چادر بافی یا بهون

عشایر کهگیلویه و بویراحمد برای حفاظت از وسایل زندگی ناچیز خود در برابر عوامل طبیعی سیاه چادر استفاده می‌کنند که البته در دوران کنونی افزون بر کارکردهای دیگری چون استفاده در نمایشگاه‌ها و برنامه‌های آئینی نیز دارد.

این محصول ا وجود داشتن منافذ اما در برابر آب نفوذناپذیر هستند.

سابقه سیاه چادربافی به تاریخ بین‌النهرین می‌رسد، این خانه‌های سیار در مدت زمان کوتاهی برپا شده و به راحتی هم برچیده می‌شوند.

کار چیدن موی بز برای بافتن سیاه چادر توسط مردان انجام می‌شود و زنان پس از شست و شو سیاه چادر را می بافند.

کارشناسان صنایع دستی می‌گویند: استفاده از موی برای بافتن سیاه چادر بهتر از پشم است زیرا الیاف بافته شده بر اثر رطوبت قطورتر و از نفوذ آب به داخل چادر پیشگیری می‌کند و از طرفی امکان عبور هوا در فصل گرما هم امکان پذیر می‌شود.

سیاه چادرها در اندازه‌های متفاوت به طول چهار تا ۱۰ متر و عرض نیم متر بافته می‌شوند و سیاه چادر اصلی از به هم دوختن چند تکه تهیه می‌شود.

برای برپا کردن سیاه چادرها از تیرهای چوبی و طناب‌هایی به نام شباش استفاده می‌شود.

**جاجیم‌بافی

این محصول از پشم و با رنگ‌های روشن تولید می‌شود.

این محصول به دلیل اینکه سبک و ارزان است به عنوان زیرانداز، روانداز و رختخواب پیچ کاربرد دارد.

در حال حاضر تولید جاجیم در کهگیلویه و بویراحمد به دلیل جای گزین شدن پارچه‌ها ماشینی مشابه بسیار کم رونق است.

نقوش مورد استفاده در جاجیم خشت، لوزی، آغاجری، ماشورکش و ماریو (پله‌های هندسی صعودی). است.

**نمدمالی

مواد اولیه مورد مصرف نمدمالی پشم گوسفند است. فرآورده‌هایی این هنر شامل نمد زیرانداز و پالتو است. این هنر هنوز هم دوستدارانی در کهگیلویه و بویراحمد دارد.

**توبره

توبره کیف مستطیل شکلی است که دو طناب به دو طرف ان وصل شده است و در مناطق عشایری برای ریختن علف و علوفه استفاده می‌شود.

نقوش روی توبره شامل نقش گل و شکل انسان است.

**آینه‌دان یا چنته

کیف دسته بلندی است که برای نگهداری قرآن کریم یا وسایل شخصی زنان به کار می‌آید.

نقوش آن معمولاً تک نقش و یا قاب قالی است و منگوله‌هایی به انتهای آن اضافه می‌شده است. بافت چنته شبیه به گلیم یا قالی است.

گاهی دو روی آن قالی، گاهی گلیم، گاهی یک رو قالی و یک روی دیگر گلیم است.

**سفره

این محصول در مناطق عشایری هنگام پخت نان استفاده می‌شود به این نحوی که زنان عشایری موقع پخت نان چانه‌های خمیر را روی آن می‌چینند.

برای تولید سفره از نخ پنبه‌ای به عنوان تار و کامواهای رنگی برای پود استفاده می‌شود.

زمینه سفیدرنگ سفره‌ها با نقوش ساده و مجزا تزئین شده است و به وسیله حاشیه‌های زیبایی محدود می‌شود. بافت آن شبیه بافت پارچه است.

** پشتی

تولید این محصول در بین عشایر اسکان یافته قشقایی مرسوم است. این محصول معمولاً هر دو رو قالی یا گلیم و گاهی اوقات یک رو، قالی یا گلیم است.

نقوش مرسوم پشتی‌ها همان نقوش رایج گلیم‌هاست.

عشایر ترک زبان برای تهیه‌ی رویه پشتی‌ها از بافتنی به نام گچمه استفاده می‌کند که ترکیبی از گلیم‌بافی و قالی بافی است.

**جانماز

این محصول گلیمی با تار موی بز و پود پشمی برای بافت آن از کرک شتر استفاده می‌شود که به باور مردم این محصول برای نشان دادن اخلاص نمازگذار ساده و بدون نقش تولید می‌شود.

**نمکدان

این محصول برای حمل نمک استفاده می‌شد که اکنون تولید آن بی رونق شده است.

نمکدان یک کیسه چهارگوش است که در بالا آن گلویی چهارگوش با زاویه ۹۰ نسبت به چهارگوش اولیه قرار دارد و در هر دو طرف گلویی دو دسته از جنس تارها تعبیه شده است.

نقوش روی آن بیشتر لوزی‌های کوچک به رنگ‌های متنوع و پشت سر هم است.

**جل

یکی از بافته‌های خاص زندگی عشایری است. که برای پوشاندن چهارپایان به ویژه اسب و الاغ استفاده می‌شود. بافت جُل ساده و یک رو است شبیه گلیم بافته می‌شود.

گاهی سوزن دوزی‌های هندسی بر روی آن انجام می‌شود. در گذشته برای بافت آن از پشم استفاده می‌شد ولی امروزه از پنبه استفاده می‌شود.

**خورجین

جهت حمل آذوقه به پشت چهارپایان انداخته می‌شد شکل ظاهری آن مانند دو کیسه است که از یک طرف دهنه به هم متصل شده است.

بافت آن مانند گلیم است و دارای پود پشمی و تار پنبه‌ای است. نقوش روی آن بیش‌تر راه راه و دارای رنگ‌های متنوع است.

**گچمه بافی

از صنایع دستی انحصاری کهگیلویه و بویراحمد است. هنری مرکب از گلیم و قالی است که در زمینه گلیم بافی گل‌های قالیچه‌ای بافته می‌شود.

در بافت گچمه از پود استفاده نمی‌شود بلکه از خامه‌ای که در بافت گلیم استفاده می‌شود بهره گیری می‌شود و طرح‌های آن به صورت برجسته بافته می‌شود.

از این محصول به عنوان زیرانداز و یا تزئین چادر استفاده می‌کنند.

** اقداماتی برای کمک به رونق صنایع دستی

معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کهگیلویه و بویراحمد می‌گوید: نبود بازارهای هدف مهمترین دغدغه هنرمندان صنایع دستی این استان است که تلاش می‌شود با افزایش زیرساخت‌های عرضه صنایع دستی، آموزش‌های به بافی و اعزام هنرمندان برای مشاهده تجربه موفق هنرمندان استان‌های دیگر این امر مهم محقق شود.

پریسا راد افزود: در سال‌های اخیر با راه اندازی کارگاه‌های صنایع دستی، شناسنامه دار کردن هنرمندان فعال و پرداخت تسهیلات ارزان قیمت برای حمایت از فعالان صنایع دستی تلاش‌های زیادی شده است.

وی تصریح کرد: هم اکنون ۱۲۰ کارگاه صنایع دستی در کهگیلویه و بویراحمد فعالیت می‌کند.راد از برنامه ریزی برای توسعه بازارچه صنایع دستی در سه شهرستان کهگیلویه و بویراحمد خبر داد.

وی با اشاره به اینکه هم اکنون پنج غرفه صنایع دستی در شهرستان گچساران فعالیت دارد افزود: زمین مورد نیاز احداث صنایع دستی این شهرستان اختصاص یافته و این طرح در آینده کلنگ زنی خواهد شد.

معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کهگیلویه و بویراحمد در مورد شهرستان بهمئی به عنوان یکی از شهرستان‌های مهم تولید صنایع دستی گفت: عملیات اجرایی احداث بازارچه دائمی این شهرستان با اعتبار یک میلیارد ریال در نیمه نخست امسال آغاز می‌شود.

راد با بیان این نکته که هم اکنون ۲۵ غرفه صنایع دستی در شهرستان بویراحمد فعالیت دارد ابراز داشت: ۲۰ غرفه دیگر صنایع دستی این شهرستان نیز به زودی بهره برداری خواهد شد.

وی گفت: تجلیل از فعالان برتر صنایع دستی از برنامه‌های پیش بینی شده برای هفته صنایع دستی در پدهه پایانی خرداد امسال است.

وی برپایی نمایشگاه‌های صنایع دستی سراسری در شهرستان‌های گچساران و کهگیلویه را از دیگر برنامه‌های صنایع دستی در استان عنوان کرد.

راد افزایش کیفیت صنایع دستی برای صادرات را از دیگر اولویت‌های صنایع دستی کهگیلویه و بویراحمد ذکر کرد.

معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کهگیلویه و بویراحمد گفت: ۳۵ هزار هنرمند صنایع دستی در استان فعال هستند که ۶ هزار نفر از آنان از سال ۱۳۹۴ تاکنون کارت شناسایی دریافت کرده‌اند.

پریسا راد افزود: اعطای کارت شناسایی به هنرمندان به منظور هویت بخشی به این قشر تولیدگر و امکان ارائه تسهیلات بانکی ارزان قیمت از چهار سال پیش تاکنون شروع شده است.

وی اظهار داشت: هم اکنون ۹ هزار نفر به صورت انفرادی از طریق صنایع دستی در کهگیلویه و بویراحمد کسب درآمد می‌کنند اما ۳۵ هزار فعال صنایع دستی در استان وجود دارد.

سالانه ۲۱۸ هزار متر مربع انواع صنایع دست بافت در کهگیلویه و بویراحمد تولید می‌شود.

بیشترین دست بافته‌ها در شهرستان‌های دنا و گچساران تولید می‌شود.

جاجیم بافی، سفره بافی، نمدمالی، نی چیت بافی، مشته بافی، رندبافی، گچمه بافی، ریسندگی، سوزن دوزی، سبدبافی، رودوزی‌های سنتی و سیاه چادر بافی از مهمترین دست بافته‌های سرپنجه هنرمندان کهگیلویه و بویراحمد است.

استان کهگیلویه و بویراحمد با ۷۲۰ هزار نفر جمعیت در جنوب غربی ایران قرار دارد.

۸۱۴۳/‏۱۶۶۲