قیمت دلار در چند هفته گذشته روند نزولی به خود گرفته است که به عقیده برخی از فعالان خبر تشکیل بازار متشکل ارزی، خبرهای غیررسمی مبنی بر یکی شدن قیمت‌ها در سامانه نیما با بازار آزاد و غافلگیری معامله‌گران در سطوح حمایتی از سوی بازارساز باعث کاهش قابل توجه قیمت ارز از جمله دلار شده است به‌طوری که دلار وارد کانال ۱۲ هزار تومان نیز شده است.روند کاهشی نرخ ارز در بازار در روز گذشته نیز ادامه پیدا کرد.
به گزارش گروه نشریات خبری، بررسی روزنامه‌ها، تارنماها و خبرگزاری‌های داخلی نشان می‌دهد که بازار ارز و سکه این روزها در حالی روند کاهشی قیمت‌ها را تجربه می‌کند آیا کاهش قیمت دلار حامل یک پیام سیاسی و متأثر از رفت و آمدهای سیاسی اخیر است یا حاصل اقدامات بانک مرکزی و معادلات اقتصادی؟ که معامله‌گران این بازار دیدگاه‌ها و دلایل متفاوتی را برای این شرایط مطرح می‌کنند. رسانه‌های اصلاح طلب آرام شدن فضای سیاست خارجی و نزدیک شدن سفر نخست وزیر ژاپن به ایران را عامل کاهش نرخ ارز می‌دانند و در مقابل رسانه‌های اصولگرا با رد این ادله، نزدیک شدن به زمان راه‌اندازی بازار متشکل ارزی، افزایش عرضه اسکناس ارز، و… از جمله دلایل افت نرخ دلار در بازار عنوان کرده‌اند.
رسانه‌های اصلاح طلب
عبارت‌های به کار رفته در اخبار و گزارش‌های رسانه‌های نزدیک به جریان اصلاح طلب عبارتند از: بخش عمده‌ای از افزایش نرخ ارز در ماه‌های گذشته به دلیل معادلات اقتصادی نبود؛ نرخ ارز بر اساس معادلات اقتصادی عدد موجود نیست و این نرخ بیشتر ناشی از تحولات سیاسی شکل گرفته و به آن دامن زده شده است؛ به دنبال کاهش انتظارات تورمی و ورود هیأت‌های عالیرتبه از کشورهای دیگر، نرخ ارز روند کاهشی به خود گرفت؛ بدیهی است پایین آمدن قیمت دلار اگر به همین منوال ادامه بیابد، می‌تواند قیمت سایر اجناس را هم تحت تأثیر قرار دهد؛ انتظارات مردم به آینده نسبت به قبل بهتر شده و این موضوع باعث کاهش قیمت ارز شده است؛ براساس گزارش بانک مرکزی نرخ تورم کالاهای اساسی به مراتب بیشتر از کالاهای غیراساسی است و این موضوع عجیبی در اقتصاد ایران است؛ دلیل افت ارز و کاهش فشار اقتصادی در شرایط کنونی را هر چه که بدانیم در کمال تعجب عده‌ای را در داخل عصبانی کرده است؛ ارز ۴,۲۰۰ تومان کارکرد درست و مناسبی از خود نشان نداد.
تأثیر رفت و آمدهای سیاسی اخیر بر نرخ ارز
به گزارش روزنامه همدلی، هومن حاجی پور معاون کسب و کار اتاق تهران با اشاره به تأثیر مثبت رفت و آمدهای سیاسی اخیر بر نرخ ارز در بازار گفت: بخش عمده‌ای از افزایش نرخ ارز در ماه‌های گذشته به دلیل معادلات اقتصادی نبود. وی درباره تأثیر تحولات سیاسی اخیر از جمله سفر آتی «شینزو آبه» نخست وزیر ژاپن و همچنین سفر امروز «هایکو ماس» وزیر خارجه آلمان به تهران بر کاهش نرخ ارز در بازار گفت: امیدوار هستیم که رفت و آمدهای سیاسی خبرهای خوبی را برای کشور به ارمغان بیاورد و نشانه پویایی در فضای سیاسی و گفتمان بین المللی باشد.
وی ادامه داد: بخش عمده‌ای از افزایش نرخ ارز در ماه‌های گذشته براساس معادلات اقتصادی نبود و قیمت‌ها در این معادلات نمی گنجید. معاون کسب و کار اتاق بازرگانی تهران خاطرنشان کرد: نرخ ارز بر اساس معادلات اقتصادی عدد موجود نیست و این نرخ بیشتر ناشی از تحولات سیاسی شکل گرفته و به آن دامن زده شده است.
روزنامه اعتماد نوشت: در روزهای اخیر و به دنبال کاهش انتظارات تورمی و ورود هیأت‌های عالیرتبه از کشورهای دیگر، نرخ ارز روند کاهشی به خود گرفت و به کانال ۱۲ هزار تومان وارد شد. هر چند اتخاذ سیاستهای پولی در این کاهش نرخ بی تأثیر نبود. از گزاره گفته شده می‌توان دریافت که قیمت ارز جنبه سیاسی دارد هر چند انتظارات تورمی نیز بر آن تأثیرگذار است. با ورود هیأت‌های عالیرتبه و ارسال سیگنال‌های مثبت به ایران، انتظارات تورمی افراد کاهش یافت و از همین رو انتظار بر این است که نرخ ارز در آینده‌ای نه چندان دور کاهش بیشتری یابد. نتیجه اینکه قیمت ارز در چند روز اخیر روند کاهشی خود را تشدید کرده و روی قیمت بازارهای دیگر مانند مسکن و خودرو نیز اثر گذاشته است.
کاهش نرخ ارز
به گزارش خبر آنلاین عبدالناصر همتی با انتشار پیامی در صفحه اینستاگرام خود، نوشت: قبلاً نیز تأکید کردم، در اجرای سیاستهای جدید ارزی در قبال صادرکنندگان و نقشی که در تأمین ارز سامانه نیما و واردات در مقابل صادرات و اسکناس صرافی‌ها خواهند داشت و نیز مدیریت و راهبری بازار اسکناس ارز، خصوصاً آماده شدن برای عملیاتی کردن بازار متشکل ارزی، شاهد منطقی‌تر شدن قیمت ارز در بازار خواهیم بود.
آفتاب یزد نوشت: بدیهی است پایین آمدن قیمت دلار اگر به همین منوال ادامه بیابد، می‌تواند قیمت سایر اجناس را هم تحت تأثیر قرار دهد و کمی از فشارها بر مردم را بکاهد. موضوعی که حتی برای کوتاه مدت هم که شده مرهمی برای التیام زخم‌های اقتصادی کشور است.
به گزارش اعتماد، قیمت دلار در چند هفته گذشته روند نزولی به خود گرفته است که به عقیده برخی از فعالان خبر تشکیل بازار متشکل ارزی، خبرهای غیررسمی مبنی بر یکی شدن قیمت‌ها در سامانه نیما با بازار آزاد و غافلگیری معامله‌گران در سطوح حمایتی از سوی بازارساز باعث کاهش قابل توجه قیمت ارز از جمله دلار شده است به‌طوری که دلار وارد کانال ۱۲ هزار تومان نیز شده است.روند کاهشی نرخ ارز در بازار در روز گذشته نیز ادامه پیدا کرد. بازار ارز در روزهای اخیر توانسته به آرامش برسد. بانک مرکزی در ماه‌های اخیر به بازارسازی مؤثر در بازار ارز تبدیل شده است. این نهاد توانسته با سیاست‌گذاری‌هایی آرامش را به بازار ارز برگرداند. افزایش اختیارات بانک مرکزی، محدودیت در خرید و فروش خارج از مرزها، از بین بردن اثرگذاری صرافی‌های خارجی بر قیمت ارز در داخل، تلاش بر تشکیل بازار متشکل ارزی و… برخی از اقدامات بانک مرکزی در این حوزه است. همچنین اقدامات بانک مرکزی موجب تقویت ارزش ریال و تثبیت نرخ ارز شده است. این مسأله‌ای است که در گفته‌های دلالان نیز به چشم می‌خورد و بسیاری در انتظار افت شدید قیمت با فروکش کردن روند حرکت رشدی دلار هستند.
زین‌العابدین صادقی - دانشیار بخش اقتصاد دانشگاه شهید باهنر کرمان - در گفت‌وگو با ایسنا، به بازار ارز اشاره کرد و گفت: حبابی که در بازار ارز که از زمستان سال گذشته ایجاد شده بود، بسیار بزرگ بود، به‌طور مثال بر اساس آمارها روزی یک میلیون دلار از هرات افغانستان به ایران می‌آمد و به ریال تبدیل می‌شد، یعنی ارزش پول ایران در هرات بالاتر از ارزش پول ما در تهران شده بود و این نشان‌دهنده حباب بزرگ در این بازار در کشور بود و همین امر سبب شده بود که آربیتراژورهای ارزی از این انتقال سود کلانی بدست آوردند. از طرفی چون بحث تحریم‌های بانکی مطرح بود بسیاری از تقاضا کنندگان ارز تقاضای ارزشان بصورت بانکی نبود بلکه تقاضا برای اسکناس دلار را داشتند و خود این عامل باعث افزایش قیمت دلار می‌شد.
وی بخشی از کاهش کنونی قیمت دلار را به دلیل درصدی کاهش در حباب بزرگ در این بازار دانست و در ادامه امید به آینده را از دیگر دلایل برشمرد و بیان کرد: انتظارات مردم به آینده نسبت به قبل بهتر شده و این موضوع باعث کاهش قیمت ارز شده است.
کارکرد بازار متشکل ارزی
رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس محمدرضا پورابراهیمی در گفت‌وگو با ایلنا گفت: اگر کارکرد بازار متشکل ارزی فراتر باشد به طوری که همه حواله‌ها به این بازار بیایند، می‌توان با یک نرخ واحد تصمیم‌گیری کرد و این نرخ واحد باعث کاهش تقاضا و افزایش عرضه شده که به طور طبیعی کاهش نرخ ارز را در پی خواهد داشت. وی در مورد آخرین تصمیم در مورد وضعیت نرخ ارز ترجیحی برای کالاهای اساسی افزود: هنوز دولت و مجلس در این مورد تصمیمی نگرفته‌اند اما باید توجه داشت که مردم برای کالاهای اساسی همان قیمت بازار آزاد را می‌پردازند و حتی براساس گزارش بانک مرکزی نرخ تورم کالاهای اساسی به مراتب بیشتر از کالاهای غیراساسی است و این موضوع عجیبی در اقتصاد ایران است.
به گزارش اعتماد، غلامعلی جعفرزاده ایمن آبادی عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس با اشاره به کاهش نوسانات ارزی در روزهای اخیر، می‌گوید: یکی از عمده دلایل آرامش ایجاد شده در بازار ایجاد بازار متشکل ارزی است. نماینده مردم رشت در مجلس با بیان اینکه عوامل مختلفی به بهبود وضعیت بازار ارز منجر شده است، می‌گوید: کاهش تقاضا در زمینه خرید ارز یکی دیگر از عوامل مهم تأثیرگذار در بهبود وضعیت این بازار است.
عصبانیت کیهان از کاهش نرخ ارز
روزنامه آفتاب یزد ذیل تیتر نخست خود «قیمت دلار کاهش یافت کیهان عصبانی شد!» نوشت: دلیل افت ارز و کاهش فشار اقتصادی در شرایط کنونی را هر چه که بدانیم در کمال تعجب عده‌ای را در داخل عصبانی کرده است. این عصبانیت را در برخی از رسانه‌های خاص اصولگرا در چنین شرایطی به خوبی می‌توانیم مشاهده کنیم. روز گذشته اما، خشم کیهان از بهبود بازار ارز و مشکلات اقتصادی نیز هویدا شد؛ این روزنامه نوشت علت کاهش قیمت دلار یک دستکاری مصنوعی است و ادامه داد: همزمان با سفر مقامات ژاپنی و آلمانی به تهران، یک جریان سیاسی خاص با فضاسازی کاذب اینگونه وانمود کردند که سفر واسطه‌های آمریکا به ایران، قیمت دلار را اینگونه کاهش داد، حالا ببینید اگر با ترامپ مستقیم مذاکره کنیم، چه شود!
اعتماد در مطلبی نوشت: آرامش بازار ارز در حالی ایجاد شده است که روزنامه کیهان در گزارشی ادعا کرد روند نزولی در بازار یا «دستکاری مصنوعی است و اگر این‌طور نیست، دولت توانایی مدیریت بازار ارز را ندارد.» ادعایی که روندهای موجود در بازار و واقعیت‌های اقتصاد نشان‌دهنده غیرواقعی بودن آن است.
تبعات ارز ۴۲۰۰ تومانی در اقتصاد
مرتضی افقه، کارشناس مسائل اقتصادی با اشاره به درست بودن اصل سیاست ارز دولتی به «ابتکار» گفت: من تخصیص ارز سوبسیدی را برای شرایط فعلی قبول دارم، اما مسئله‌ای که باعث شد در ارز ۴,۲۰۰ تومان انحراف ایجاد شود انجامنشدن اقدامات تکمیلی بود، وگرنه اصل این سیاست دارای مشکلی نبود. ارز ۴۲۰۰ تومانی هم تصمیم بدی نبود، اما نیازمند اقدامات تکمیلی بود تا از مسیر اصلی خود منحرف نشود و همین مسئله هم باعث شد که نتواند قیمت‌ها را پایین نگه دارد. دستگاه‌های قضائی، نظارتی و دولتی باید به میان می‌آمدند تا از انحراف این ارز جلوگیری کنند.
کمیل طیبی، استاد دانشگاه و کارشناس مسائل اقتصادی نیز با اشاره به ایجاد رانت ناشی از تخصیص ارز ۴,۲۰۰ تومان به «ابتکار» گفت: وقتی در یک اقتصاد چند قیمتی وجود داشته باشد طبیعی است که رانت یجاد شود، به‌ویژه زمانی که این چندقیمتی در کالا، ارز و بهره‌بانکی باشد رانت بیشتر خودش را نشان می‌دهد. در این شرایط وقتی که رانت وجود داشته باشد مسیر انحرافی در سیستم اقتصادی به وجود خواهد آمد. ما یک ارز دولتی ۴۲۰۰ تومانی برای حمایت از واردات کالاهای اساسی داریم، درست است در شرایطی که کمبود ارزی وجود دارد چنین سیاستی را اتخاذ می‌کنند اما از لحاظ تئوری اقتصادی اتخاذ این تصمیم مفهومی و معنایی ندارد، زیرا برای یک کالا چند قیمت به وجود آمده و یک مسیر انحراف قیمتی و انحراف عرضه و تقاضا را به میان آورده است. به همین دلیل است که ارز ۴,۲۰۰ تومان کارکرد درست و مناسبی از خود نشان نداد.
به گزارش «ایسنا» سیده‌فاطمه حسینی نماینده مردم تهران در مجلس در نطق میان دستور درباره آثار تورمی ارز ۴۲۰۰ تومانی، گفت: با گذشت چهار ماه از آثار تورمی شدید سیاست ارز ۴۲۰۰ مسؤولان اجرایی این سیاست را اصلاح کردند این بار نیز متذکر می‌شوم در صورتی که مابه‌التفاوت نرخ ارز به اقشار و دهک‌های پایین جامعه پرداخت شود و بخش دیگر آن برای جبران کسری بودجه دولت، هزینه شود سیاست مطلوب‌تری اتخاذ می‌شود.
عدم تأثیر کاهش نرخ ارز بر قیمت کالاها
روزنامه مردم سالاری در مطلبی با تیتر «ارز بی‌عُرضه!» نوشت: بانک مرکزی تا خرداد ماه سال جاری ۱۳ میلیارد و ۲۲۵ یورو با قیمت دولتی برای واردات کالا و خدمات تأمین کرده و ارزهای دیگری نیز با قیمت دولتی تأمین ارز شده‌اند، اما تأمین این ارزها نیز نتوانسته جلوی افزایش قیمت‌ها را بگیرد. ارز ۴۲۰۰ تومانی یا همان ارز دولتی از سال گذشته در دستور کار دولت برای تخصیص به تمام کالاهای وارداتی قرار گرفت، اما مدتی بعد با مخالفت برخی نمایندگان و اقتصاددانان، دولت از این سیاست خود دست کشید و بار دیگر تخصیص این ارز را محدود به کالاهای اساسی کرد. هدف دولت از ارائه ارز ۴۲۰۰ تومانی کنترل قیمت کالاها در بازار بود تا بتواند مقابل تورم ناشی از افزایش قیمت ارز بایستد و این تورم یک‌باره به کالاها منتقل نشود؛ سیاستی که چندان موفق نبود و رشد قیمت کالاها پس از افزایش قیمت دلار در سال گذشته بیان‌گر این موضوع است. البته ارزی که از آن با عنوان ارز ۴۲۰۰ تومانی یاد می‌شود، قیمت دولتی دلار است که سایر ارزها بر اساس این قیمت و با توجه به ضریب تبدیل آن‌ها نسبت به دلار، قیمت‌گذاری می‌شوند.
رسانه‌های اصولگرا
در ادامه به برخی از عبارت‌های به کار رفته در گزارش‌های رسانه‌های نزدیک به جریان اصولگرا اشاره می‌شود: در جریان کاهش نرخ ارز نمی‌توان از اهمیت سیاستگذاری‌های اقتصادی و اقدامات بانک مرکزی در تنظیم و کنترل بازار ارز غافل شد؛ اعمال مدیریت صحیح‌تر بانک مرکزی نسبت به دوره قبل؛ بررسی روند کلی قیمت ارز طی ماه‌های اخیر نشان می‌دهد بر خلاف ادعای رسانه‌های زنجیره‌ای، تحولات بازار ارز ربطی به رفت و آمدهای دیپلماتیک ندارد؛ راه اندازی بازار متشکل ارزی، یکی از گام‌های مؤثر بانک مرکزی برای ساماندهی بازار اسکناس انواع ارز است.
دلایل کاهش نرخ ارز
روزنامه فرهیختگان در پاسخ به این پرسش که «چرا دلار ارزان شد؟» می‌نویسد: روند کاهشی نرخ ارز در حالی طی روزهای اخیر با شیب نسبتاً ملایمی ادامه دارد که برخی رسانه‌های نزدیک به دولت اصلاحات، این امر را دستاورد اتفاقات اخیر در حوزه دیپلماسی خارجی کشور و نتیجه سفر «هایکو ماس»، وزیر امور خارجه آلمان و «شینزو آبه»، نخست‌وزیر ژاپن به ایران می‌دانند و بر این باورند که اثرگذاری سیاست خارجی کشور بر بازار ارز، بیش از سایر مولفه‌ها و جریانات اقتصادی در کشور است. با حفظ اهمیت و تأثیر غیرقابل انکار مسائل سیاسی بر بازار ارز ایران، ذکر این نکته ضروری است که نرخ ارز در کشور همواره و در برهه‌های زمانی مختلف تابعی از اتفاقاتی بوده که در حوزه سیاست خارجی رخ داده است؛ به‌عبارت بهتر، اقتصاد ایران، یک اقتصاد سیاست‌زده است و پیش از آنکه بر پایه مبانی و معادلات اقتصادی استوار باشد، براساس اصول و سیاستهای سیاسیون و رجال سیاسی تعریف شده است. با وجود این، آنچه مسلم است در جریان کاهش نرخ ارز نمی‌توان از اهمیت سیاستگذاری‌های اقتصادی و اقدامات بانک مرکزی در تنظیم و کنترل بازار ارز غافل شد. بررسی پنج عامل تأثیرگذار و مهم در سیر نزولی کاهش نرخ ارز به‌خوبی نشان می‌دهد بازار ارز تنها یک بازار سیاست‌زده نیست و کنترل آن با ابزارهای مبتنی‌بر علم اقتصاد، بیش از سایر جریان‌ها امکان‌پذیر است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم، حیدر مستخدمی حسینی در مصاحبه با رادیو با اشاره به نوسانات نرخ ارز در یک ماهه اخیر و روند کاهشی آن گفت: در این رابطه دو رویکرد وجود دارد، یک بخش مربوط به اعمال مدیریت صحیح‌تر بانک مرکزی نسبت به دوره قبل می‌شود. بانک مرکزی با توجه به کسب تجربیاتی که در حوزه ارز داشته، در چند ماه گذشته یک برنامه منظم تری را در خصوص ارز برقرار کرد. بخصوص بخشی که مربوط به بازگشت ارز حاصل از صادرات صنعت پتروشیمی می‌شد.
کیهان نیز در این ارتباط نوشت: بررسی روند کلی قیمت ارز طی ماه‌های اخیر نشان می‌دهد بر خلاف ادعای رسانه‌های زنجیره‌ای، تحولات بازار ارز ربطی به رفت و آمدهای دیپلماتیک ندارد و از سیاستهای اقتصادی بانک مرکزی اثر پذیرفته است. از مردادماه سال گذشته که همتی سکان بانک مرکزی را در دست گرفت، روند اجرای سیاستهای ثبات‌آفرین تقویت شده و با جایگزینی رویکرد انفعالی بانک مرکزی با عملکرد فعال در مدیریت بازار، امیدها را به کنترل پایدار نرخ ارز زنده کرده است. دلار آزاد تا اواخر اردیبهشت‌ماه همچنان در کانال ۱۴ هزار تومان سیر می‌کرد، اما از سه هفته قبل روند کاهشی به خود گرفت و با عبور از کانال ۱۳ هزار تومان، از دو روز قبل به طور نسبتاً پایداری در کانال ۱۲ هزار تومان نوسان می‌کند.
موانع تک نرخی شدن ارز
مهدی کرباسیان، معاون سابق وزیر صنعت، معدن و تجارت در گفت‌وگو با رسالت اظهار داشت: برخی اقتصاددانان معتقدند باید قیمت ارز را به واقعیت نزدیک‌تر کنیم و مابه‌التفاوت را در قالب یارانه به افراد ضعیف جامعه بپردازیم تا چرخ اقتصاد بچرخد، گروه دوم اقتصاددانان که در دولت هستند شاید این باور را نداشته باشند و می‌گویند با ارز ۴۲۰۰ تومانی کالاهای اساسی را تأمین کنیم همانطور که حدود ۱۴ میلیارد دلار برای این موضوع بودجه درنظر گرفته شده است.
کرباسیان درپاسخ تصمیم ارز دولتی و تک نرخی را چطور می‌بینید، بیان کرد: تحریم جدی و فشارهای درحال افزایش واقعیتی است که باید بپذیریم، اکنون می‌بینیم که اتفاقات پشت هم رخ می‌دهند و از نظر جابجایی پول، خرید و فروش نفت، بسته شدن حساب بانکی شرکت‌های ایرانی در کشورهای مختلف، برخوردهایی که در دبی با شرکت‌های ایرانی می‌شود و … کمی با مشکل روبه‌رو هستیم، اما تک نرخی شدن ارز در مقطع فعلی عملی نیست و نباید تصمیمی عجولانه گرفت.
راه‌اندازی بازار متشکل ارزی
سیاست روز در مطلبی نوشت: راه‌اندازی بازار متشکل ارزی مراحل نهایی خود را سپری می‌کند و آنگونه که دست‌اندرکاران راه‌اندازی این بازار عمده‌فروشی اسکناس ارز می‌گویند، قرار است که تا آخر خردادماه با تائید نهایی بانک مرکزی، این بازار به صورت رسمی آغاز به کار کند. راه اندازی بازار متشکل ارزی، یکی از گام‌های مؤثر بانک مرکزی برای ساماندهی بازار اسکناس انواع ارز است و بر مبنای آن قرار است نرخ پایه بازار آزاد در یک فاصله زمانی مشخص، از سوی این بازار تعیین شود. اینجاست که اگر بازار به خوبی شکل گرفته و براساس سیاستهای کاملاً اقتصادی و به دور از دخالت‌های غیراقتصادی پیش رود، می‌توان امیدوار بود که بساط تعیین نرخ در بازار ارز ایران از سوی هرات و سلیمانیه، برچیده شود.
گروه نشریات خبری
پژوهشم **۹۳۴۴**۱۷۳۲
