اعتیاد و معجونی از رفتاری های عجیب و ناخوشایند

سالیان متمادی است که از سوی متخصصان و کارشناسان بهداشت و جامعه روانپزشک و همچنین پلیس، در خصوص اثرات روانی، جسمی و رفتاری اعتیاد به مواد مخدر و عوارض آن در بین افراد و بویژه خانواده‌ها برای حفظ فرزندان شان از خطر گرفتاری در دام اعتیاد، هشدارهایی ارائه شده و می‌شود اما متأسفانه به مرور هرچه جوامع به سوی مدرنیزه شدن پیش می‌رود به همان اندازه نسبت به ظهور مواد اعتیاد آور جدید و مصرف کنندگان آن افزوده می‌شود.

اعتیاد نه تنها خانه برانداز است و سلامت جسمی افراد را به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهد، بیش از آن سلامتی روانی افراد را به ورطه نابودی می‌کشاند. وقتی سلامت اخلاقی و روانی افراد که در اثر سوء مصرف مواد مخدر، در مرحله نابودی قرار می گیرد او را به هر سو می‌کشاند حتی به قیمت نابودی خانواده‌های خود.

افراد مصرف کننده در ابتدای مصرف دچار تغییرات خلق و خوی می‌شوند که خانواده‌ها با شناخت این علائم می‌توانند از پیشرفت در مصرف مواد مخدر اعضای خانواده خود جلوگیری کنند. از سوی دیگر افرادی که به شدت درگیر مصرف مواد مخدر شده اند، دچار آسیب‌های شدید روحی و روانی شده و چندین برابر سایرین با اختلال‌های شدید رفتاری دست و پنجه نرم می‌کنند.

* تأثیر روحی و روانی مصرف مواد مخدر

جعفر موسوی، فوق تخصص روانپزشک بالینی در گفت و گو با ایرنا در مورد اثرات روحی و روانی مصرف مواد مخدر، گفت: اعتیاد نوعی بیماری روحی و روانی است که عوارض مخربی در سلامت جسم و به دنبال آن زندگی فرد باقی می‌گذارد، اعتیاد گونه‌های متعددی دارد که هر یک با توجه به عوارض خاص مصرف آن تغییرات شیمیایی در مغز ایجاد می‌کند که در حافظه، رفتار، درک درد و لذت اثر می‌گذارد و از طرفی سلامت، وضعیت اقتصادی و روابط اجتماعی بیمار را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.

وی با بیان اینکه علائم و عوارض مصرف مواد مخدر بر روی افراد یکسان نیست، افزود: عامل‌هایی همچون سن، جنسیت، فیزیولوژی، آرایش ژنتیکی و وضعیت سلامت روحی و جسمی بر چگونگی درصد اعتیاد به مواد مخدر نقش بسزایی دارد.

این روانپزشک گفت: اگرچه هر ماده مخدر عوارض خاص خود را دارد، اما تمام مواد روان‌گردان دارای مواد شیمیایی هستند که اثر مستقیم بر شیوه تفکر، اخلاق، میزان انرژی و ادراک، عملکرد حرکتی، توانایی حل مساله و تصمیم‌گیری می‌گذارد و از طرفی مشکلات و عوارض جسمی متعددی حداقل در کوتاه مدت را برای فرد مبتلا ایجاد می‌کند.

موسوی اضافه کرد: هر چه مصرف مواد اعتیاد آور طولانی مدت باشد، فشار و استرس بیشتری را به بیمار تحمیل می‌کند. اعتیاد عوارض جسمی و روانی درازمدت بیشماری دارد که یک فرد سالم و شاداب را به سایه‌ای کم‌رمق از خود تبدیل می کند و در ادامه با اثرهای مخرب، سلامت جسمی و روانی آن فرد را به خطر می‌اندازد.

این متخصص روان درمانگر گفت: اعتیاد رابطه تنگاتنگی با بروز مشکلات ذهنی و روانی دارد، هرچند این ارتباط همواره یک جهت مشخص ندارد. برای مثال بیماری که از اختلال‌های رفتار یا اضطراب رنج می‌برد، تقریباً دو برابر دیگران در معرض خطر اعتیاد قرار دارد، از طرفی افردی که در گرداب سو مصرف مواد مخدر افتاده اند، تقریباً دو برابر بقیه با اختلال‌های رفتاری و اضطراب دست و پنجه نرم می‌کند. به این ترتیب مشخص نیست که کدام مشکل علت و کدام یک معلول است، اما تردیدی نیست که یک ارتباط قوی بین اعتیاد و مشکلات روحی وجود دارد.

موسوی اضافه کرد: شدت افسردگی، اضطراب و استرس روانی ناشی از سوء مصرف مواد مخدر از خفیف تا شدید، متغیر است به نحوی که این اختلالات رفتاری صرف نظر از شدت آن تأثیر مخربی بر زندگی فرد مبتلا خواهد گذاشت.

* اضطراب ارمغان مصرف انواع مواد مخدر

این متخصص روان درمانگر گفت: برخی بیماران مواد مخدر را خودسرانه برای تسکین علائم افسردگی مصرف می‌کنند، اما واقعیت این است که مواد علائم را فقط در زمان نشئگی تسکین می‌دهد و چنانچه مصرف مواد قطع شود یا فرد برای ترک تلاش کند، علائم افسردگی تشدید می‌شود. ترک بسیاری از مواد مخدر با علائم آزاردهنده‌ای، همچون افسردگی و اختلال‌های روحی دیگری همراه است که فرایند ترک را پیچیده‌تر می‌کند.

وی اظهارداشت: احتمال دارد فردی پس از آنکه برای مدیریت علائم بیماری‌های روحی، داروهایی مانند بنزودیازپین مصرف کند و به مرور به این دارو وابسته شود. پس از مصرف در درازمدت دچار اضطراب می‌شود. اضطراب جز عوارض بسیاری از مواد مخدر، به ویژه محرک‌هایی مانند کوکائین است که شدت آن به دوز مصرف بستگی دارد. به علاوه افزایش اضطراب جز عوارض ترک داروهای دیگری مانند بنزودیازپین‌ها است.

موسوی گفت: موادی مانند کوکائین و ماری جوانا احساس پارانویایی (بی اعتمادی) را در مصرف کننده ایجاد و میل فرد را برای مصرف افزایش می‌دهد. مهم‌تر اینکه بیمار احساس می‌کنند که باید مخفی شود یا درباره مصرف مواد دروغ گوید و در واقع همواره از گیر افتادن می‌ترسد. غیرقانونی بودن اکثر مواد مخدر به این ترس و پارانویا دامن می‌زند.

این متخصص روان درمانگر اظهارداشت: مصرف ماری جوانا در دوران نوجوانی خطر ابتلاء به روان‌پریشی را در دوران بزرگسالی بیشتر و استعداد ژنتیکی ابتلاء به مشکلات روانی این ارتباط‌ها را قوی‌تر می‌کند. اگر فردی با استعداد ژنتیکی ابتلاء به اختلال‌های روانی، سو مصرف مواد را شروع کند، احتمال ابتلاء به این اختلال‌ها در آینده برای آن افزایش قابل ملاحظه‌ای می‌یابد.

موسوی با بیان اینکه مصرف مواد مخدر در دراز مدت به کلیه، کبد، قلب و ریه فرد مصرف کننده آسیب می زند، افزود،: خطر دیگری که پیامد سو مصرف درازمدت مواد مخدر است، بالا رفتن مقاومت بدن است که باعث می‌شود، فرد مقدار مصرف را به مرور بیشتر و بیشتر کند تا همان اثر نشئگی و سرخوشی قبلی را تجربه کند. این افزایش مصرف فرد را در معرض حتی مرگ قرار می‌دهد.

* کناره گیری از خانواده به نفع مواد مخدر

این روان درمانگر گفت: زمانی که اعتیاد بر زندگی فردی سایه بیاندازد، آن شخص کارهایی را انجام می‌دهد، که هیچ‌گاه تصور آنها را نمی‌کند و خود را در شرایطی غیرقابل باور می‌یابد. برخی معتادان درباره سو مصرف دارو دروغ می‌گویند یا هنگامی که موضوع اعتیاد مطرح می‌شود، رفتار پرخاشگرانه و دفاعی عجیبی نشان می‌دهند. عده‌ای، خانواده و دوستان خود را به نفع مواد مخدر کنار می‌گذارند. همانطور که گفته شد اعتیاد در تمام بیماران یکسان نیست و دامنه اعتیاد بسیار فراتر از سوءمصرف مواد مخدر است و مجموعه کاملی از رفتارها و عادت‌ها را شامل می‌شود.

موسوی افزود: دروغ گفتن به اعضای خانواده و دوستان، رفتار مشکوک، ولخرجی و به قرض افتادن و تغییر دوستان و اطرافیان راهنمای تشخیص اختلال سوءمصرف مواد مخدر در میان معیارهای تشخیصی تغییرات رفتاری و روانی فرد مبتلا به مصرف مواد مخدر می‌توان بر شمرد.

وی گفت: علائم اعتیاد هرچه باشد، باید قبل از آنکه خیلی دیر شود برای نجات فرد معتاد اقدام کرد، اعتیاد نه تنها بر سلامت روحی و جسمی فرد مبتلا و یا حتی از دست دادن شغل و خانواده آن بلکه بر جامعه و محیط پیرامونی نیز تاثیرات ناگواری برجای خواهد گذاشت.

موسوی افزود: با توجه به آمار سازمان مبارزه با مواد مخدر و پلیس، همه ساله شاهد وقوع تعدادی جرم و جنایت، سرقت، طلاق و از هم پاشیده شدن خانواده‌ها ناشی از مصرف مواد مخدر هستیم. برای نمونه از آنجایی ریشه بسیاری از جرایم از اعتیاد نشأت می‌گیرد، به خوبی مشاهده می‌شود بسیاری از معتادان برای به دست آوردن حتی مقدار کمی پول برای خرید مواد، مرتکب جرمی فاحش می‌شوند.

این روانپزشک گفت: فردی که گرفتار اعتیاد می‌شود، خواسته یا ناخواسته اعضای خانواده خود را نیز درگیر عوارض و تأثیرات این بیماری می‌کند. کودک یا نوجوان خانواده فرد معتاد غالباً قربانی شرایط پیش آمده است به نحوی که به سختی برای برآورده کردن نیازهای دیگر اعضای خانواده کار می‌کند و غالباً به نظر می‌رسد موفق است، اما چنین فردی از درون احساس ناامنی، شکست، گیجی و عصبانیت می‌کند.

موسوی تاکید کرد: اعتیاد اثرات مخربی دارد که به تدریج بر تک تک اعضای خانواده اثر می گذارد و در نهایت منجر به طلاق والدین و از هم گسیختگی کانون خانواده می شود به همین دلیل نخستین گام برای بیرون رفتن از این مهلکه و جلوگیری از اضمحلال خانواده، این است که برای فرزندان وقت کافی گذاشت و با دوستان معتمد مشورت کرد و با توجه به حضور متخصصان و مشاوران متعدد روانشناس و روان درمانگر در این حوزه، نسبت به نیازهای واقعی خود اقدام عملی انجام داد.

*خانواده مهمترین لایه پیشگیری از اعتیاد

سردار محمد مسعود زاهدیان رئیس پلیس مبارزه با مواد مخدر نیز پیش از این در گفت و گو با ایرنا در مورد علائم مصرف مواد مخدر در نوجوانان و جوانان، گفت: مهم‌ترین لایه‌ای که می‌تواند از اعتیاد پیشگیری کند، خانواده است. خانواده باید ببیند، چه تغییری در اعضای خانواده به وجود آمده تا متناسب با آن عکس العمل نشان دهد نه اینکه با یک رفتار نامتناسب باعث تشدید و ترویج مصرف و گرایش فرد سالم به سمت مصرف مواد شود.

وی اضافه کرد: تغییرات رفتاری در مصرف کننده مواد مخدر متفاوت است بر این اساس ممکن است فردی کم خواب، دیگری پرخواب، یک نفر کم حرف و دیگری پرحرف شود. خانواده‌ها باید توجه کنند نه تنها در مصرف گل بلکه در سایر مواد مخدر تغییرات رفتاری به وجود آید علاوه بر این مواردی دیده می‌شود که خانواده‌ها باید نسبت به آن حساس باشند، به عنوان مثال ممکن است در خانه وسیله‌ای ناپدید شود، والدین باید تعداد گم شدن وسائل خانه یا کم شدن پول و محتویات جیب اعضای خانواده را مورد توجه قرار دهند.

زاهدیان گفت: از دیگر علائم افراد مصرف کننده بویژه در نوجوانان و جوانان پرخوری یا بی اشتهایی، گوشه گیری، پرخاشگری، عکس العمل شدید نسبت به رفتار خانواده، کناره گیری از درس در افراد درس خوان است افراد مصرف کننده تحمل ۵ دقیقه نشستن پای تلویزیون را ندارند.

*هموطنان پلیس را در پیشگیری از اعتیاد یاری کنند

زاهدیان افزود: همه مردم نسبت به محیط جامعه مسئولیت اجتماعی دارند که در این راستا می‌توان موثر واقع شوند و به ویژه کمک به افرادی که زمینه اعتیاد در آنها وجود دارد در بسیاری از مواقع پیشگیری از اعتیاد بسیار تاثیر گذار است.

وی اضافه کرد: اگر رئیس شرکت، مسئول یک کارخانه، مدیر مرکز دولتی، معلم یا مدیر مرکز آموزشی هستید و با افرادی که مستعد اعتیاد هستند، برخورد دارید، آگاه باشید که با مداخله به موقع و گرفتن مشاوره از متخصصان امر می‌تواند به حفظ این دسته افراد و کاهش معتادان در کشور موثر خواهد بود.

رئیس پلیس مبارزه با مواد مخدر از هموطنان درخواست کرد در هر شغل و موقعیت اجتماعی که هستند، چنانچه با این مسائل برخورد می‌کنند با مراجعه به این نیرو از راهنمایی متخصصان پلیس مبارزه با مواد مخدر بهره مند شوند.

زاهدیان اظهار داشت: معاونت اجتماعی و کلانتریهای های نیروی انتظامی در شهرها فعال هستند و این مراکز نیز می‌تواند کمک کنند تا افراد آسیب دیده یا در معرض آسیب را هدایت و به سمت صلاح و خیر سوق دهند.

وی گفت: از هموطنان می‌خواهیم در این امر خیر مشارکت کنند چرا که بلای اعتیاد می‌تواند برای هر شخصی پیش آید، مهم این است که زمینه‌های بروز را به موقع مهار و پیشگیری‌های لازم را اعمال کرد.