وی با بیان اینکه بیش از ۲۰ سال از عمر سازمان شانگهای می‌گذرد، اظهار داشت: پیمان شانگهای و همکاری میان چین و جمهوری‌های تازه استقلال یافته شوروی سابق در آسیای مرکزی از سال ۲۰۰۱ توسعه پیدا کرد و این پیمان به یک سازمان همکاری ارتقا پیدا کرد و ابعاد امنیتی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی را هم شامل شد.
وی ادامه داد: از آن تاریخ به بعد کشورهای دیگری مانند بلاروس، ایران، هند، افغانستان و پاکستان به عضویت آن درآمدند و در این میان، تنها هند و پاکستان بوده‌اند که عضویت‌شان رسمی و حضورشان دائمی شده است.
این کارشناس مسائل اورآسیا با اشاره به عدم عضویت دائم ایران در سازمان شانگهای تصریح کرد: با آنکه تهران سال‌هاست درخواست عضویت دائم در این سازمان را مطرح کرده اما همچنان شاهدیم که شکل عضویت ایران، عضویت ناظر است. با توجه به اینکه پذیرفته شدن کشوری به عنوان عضو دائم منوط به موافقت اعضا به اتفاق آرا است، گاهی مخالفت ازبکستان دلیل ناظر ماندن ایران در سازمان شانگهای عنوان شده و در سال‌های اخیر هم مخالفت تاجیکستان – به دلیل سردی روابط رخ داده در روابط تهران و دوشنبه – مانع از عضویت دائم ایران شده است.
بهشتی‌پور ادامه داد: البته دلیل دیگری هم در سال‌های گذشته برای عدم بررسی پرونده درخواست ایران اعلام شده بود و آن تحریم‌های سازمان ملل متحد علیه ایران تا قبل از توافق هسته‌ای بود و بهانه اعضای اصلی و دائم سازمان شانگهای این بود که کشور عضو دائم نباید با چالش بین‌المللی روبه‌رو باشد.
وی با بیان اینکه در پشت مخالفت عضویت ایران در سازمان شانگهای در سال‌های گذشته روسیه و چین قرار داشتند، خاطرنشان کرد: البته مسکو در طول سال‌های اخیر موافقت کامل خود را با عضویت ایران اعلام کرده اما همچنان به نظر می‌رسد چینی‌ها در رابطه با عضویت ایران در این سازمان ملاحظاتی دارند.
این تحلیلگر مسائل سیاست خارجی معتقد است که عضویت ایران در شکل ناظر بسیار بهتر از عضویت دائمی کشورمان در سازمان همکاری‌های شانگهای است زیرا اگر ایران بخواهد به عضویت دائمی این سازمان دربیاید، باید بیش از ۵۰ تعهد را بپذیرد که برخی از آنها ممکن است برخلاف استقلال ملی و قانون اساسی کشور باشد و به عبارت دیگر، ممکن است ایران با حضور دائم در سازمان همکاری‌های شانگهای تعهدی فراتر منافعی که به دست می‌آورد و استقلال خود، بپذیرد.
بهشتی‌پور افزود: البته برخی از کارشناسان هم معتقدند که از آنجا سازمان همکاری‌های شانگهای، یک سازمان است ایران می‌تواند ایران تحفظات خود را اعلام و تعهداتش را تحدید کند.
وی درباره کنفرانس سیکا هم ابراز داشت: کنفرانس سیکا همان کنفرانس تعامل و اعتمادسازی در آسیا است که ایده تشکیل آن سوی نورسلطان نظربایف، رئیس‌جمهوری سابق قزاقستان داده شد و یک همایش با هدف تحکیم همکاری‌ها در جهت تأمین صلح، امنیت و ثبات در قاره آسیا است که ۲۷ کشور عضو دائم، هشت کشور و پنج سازمان بین‌المللی و منطقه‌ای عضو ناظر آن هستند.
این تحلیلگر مسائل سیاست خارجی اضافه کرد: تاکنون چهار اجلاس سران آن در آلماتی، استانبول و شانگهای برگزار شده و اجلاس سران در دوشنبه، پنجمین اجلاس سران کنفرانس سیکا محسوب می‌شود.
بهشتی‌پور حواشی شرکت در اجلاس سران سازمان شانگهای و سیکا مهم‌تر از متن حضور در آنها دانست و بیان کرد: این دو اجلاس، فرصت‌های مغتنمی است که سران کشورها در آنها حضور می‌یابند و در کمترین زمان ممکن می‌توان بیشترین بهره‌برداری‌ها را از آن داشت و دیدارهایی در سطوح عالی با رؤسای جمهور و نخست‌وزیران حاضر در این اجلاس انجام داد.
وی ادامه داد: همچنین در قالب این همایش‌ها که همانند باشگاه‌های گفت‌وگو هستند، عموماً ایده‌هایی برای همکاری‌های دوجانبه، سه‌جانبه و چندجانبه میان کشورها شکل می‌گیرد.
این کارشناس مسائل سیاسی سفر رئیس‌جمهوری به تاجیکستان را دارای اهمیت بسیار در بهبود مناسبات تهران و دوشنبه و حل و فصل اختلافات ارزیابی کرد و یادآور شد: در گذشته ایران بهترین روابط با کشورهای حوزه آسیای مرکزی با تاجیکستان داشت، از چند سال پیش روابط دو کشور تحت تأثیر برخی از اختلافات قرار گرفت و مناسبات تهران و دوشنبه سرد شد. با این حال، تبادل جدید سفرا و سفر اخیر وزیر خارجه تاجیکستان به تهران و امضای توافق‌نامه جدید باعث حل بسیاری از اختلافات شده است.
بهشتی‌پور افزود: هرچند هدف اصلی سفر رئیس‌جمهوری به دوشنبه حضور در پنجمین اجلاس سران کنفرانس سیکا است اما اثر آن بر روابط دوجانبه ایران و تاجیکستان بیشتر است و می‌تواند یخ روابط دوجانبه را آب کرده و فصل جدیدی از روابط میان دو کشور را رقم بزند.
وی با اشاره به دیگر دیدارهای احتمالی رئیس‌جمهور عنوان کرد: این دیدارها می‌تواند به گسترش همکاری‌های دوجانبه ایران با دیگر کشورها و همچنین تبیین مواضع ایران درخصوص مسائلی مانند برجام، خروج ایالات متحده از توافق هسته‌ای و اعمال تحریم‌های آمریکا مؤثر باشد.
نوزدهمین اجلاس سازمان همکاری شانگهای ۲۳ و ۲۴ خرداد با حضور سران ۱۱ کشور از جمله روسیه، چین، قزاقستان، تاجیکستان، ازبکستان، هند، پاکستان و ایران در شهر بیشکک برگزار می‌شود.
سازمان همکاری شانگهای سازمانی بین دولتی است که برای همکاری‌های چندجانبه سیاسی، اقتصادی و امنیتی بنیان گذاشته شد. چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ازبکستان، پاکستان و هند اعضای اصلی و ایران، مغولستان، افغانستان و بلاروس اعضای ناظر این سازمان هستند.
روحانی همچنین پس از حضور در اجلاس شانگهای در دومین مرحله از سفر سه روزه خود به منظور شرکت در پنجمین کنفرانس «تعادل و اعتمادسازی در آسیا» (سیکا) از بیشکک عازم دوشنبه پایتخت تاجیکستان خواهد شد.
ایران، قزاقستان، افغانستان، پاکستان، کره جنوبی، چین، روسیه، هند، فلسطین، مغولستان، قرقیزستان، ازبکستان، تاجیکستان، جمهوری آذربایجان و تایلند از جمله اعضای سازمان سیکا هستند.
نظر شما