آب یکی از موضوعات مهم جامعه و زیر ساختی است که بی توجهی به این مقوله و نبود آینده نگری و تدبیر موجب بروز مشکلات زیادی در حوزه‌های مختلف اقتصادی و اجتماعی کشور می‌شود که استان اصفهان طی سال‌های گذشته به دلایل مختلف از جمله نبود آینده نگری، سیاستگذاری‌های نادرست و غیر علمی و فرهنگ غلط مصرف با مشکلاتی عدیده ای روبرو شده است.
به تاکید کارشناسان چاره اندیشی برای رفع مشکل کم آبی در این استان نیازمند مدیریت واحد در پایین و بالادست حوضه آبریز زاینده رود است بنابراین مشکل آب مختص به یک منطقه نیست بلکه بخش وسیعی از کشور را درگیر کرده است.
آنان می‌گویند غفلت در تأمین آب آشامیدنی استان اصفهان چالش‌های اجتماعی در آینده ایجاد می‌کند که باید برای رفع این معضل فراگیر برنامه ریزی علمی و عملی اتخاذ کرد.
بر اساس گزارش‌های موجود در بخش شاخص‌ها و نما گره‌ای آب شهری، تعداد مشترکان فعال آب در استان اصفهان (به جز شهرستان کاشان) یک میلیون و ۱۲۵ هزار و ۸۹۹ مشترک و تعداد انشعاب خانگی استان (به جز شهرستان کاشان) نیز یک میلیون و ۱۴ هزار و ۸۱۱ عدد است که این رقم رو به رشد است.
میزان کل مصرف آب شهری در استان اصفهان (به جز شهرستان کاشان) ۷۱ میلیون و ۸۷۱ هزار متر مکعب بوده و مشترکان خانگی بیشترین سهم را با ۷۶ درصد از مصرف کنندگان آب شهری در اختیار دارند.
سهم مشترکان صنعتی، تجاری، عمومی و دولتی، آموزشی و مذهبی، آزاد و بنایی و سایر از مصرف آب شهری نیز به ترتیب ۲، هشت، سه، دو، یک و هشت درصد است.
تعداد مشترکان فعال آب شهری در شهرستان کاشان نیز ۱۴۳ هزار و ۴۸۵ مشترک است که از طرفی میزان مصرف آب شهری در شهرستان کاشان نیز در این مدت هفت میلیون و ۸۴۱ هزار متر مکعب بوده بیشترین مشترکان آب شهری در شهرستان کاشان نیز مشترکان خانگی با ۸۱.۱ درصد هستند که سهم مصرف آنها در سه ماه نخست امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۲.۱ درصد کاهش یافته است.
بر اساس شاخص‌ها و نما گره‌ای آب روستایی حدود ۲۴۴ هزار و ۳۷۸ مشترک فعال آب روستایی در استان اصفهان وجود دارد و تعداد انشعابات خانگی روستایی ۱۷۴ هزار و ۹۹۸ انشعاب است که با این وجود مصرف آب روستایی در مدت مذکور ۹ میلیون و ۴۲۵ هزار متر مکعب بوده و مشترکان خانگی نیز حدود ۸۰.۵ درصد از کل مشترکان آب روستایی را در استان اصفهان در بر می‌گیرند و مشترکان صنعتی، تجاری، عمومی و دولتی، آموزشی و مذهبی، آزاد و بنایی و سایر از مصرف آب روستایی سهمی معادل سه، یک، ۱۳، دو، ۰.۵ و ۰.۰۴ درصد دارند.
جمعیت استان اصفهان پنج میلیون و ۱۲۰ هزار نفر است که در مجموع ۵۶ شهر و ۳۰۰ روستا تحت پوشش طرح آبرسانی اصفهان بزرگ است.
این حجم مصرف آب علاوه بر پوشش جمعیت بالای شهری و روستایی، ظرفیت صنعتی و کشاورزی استان را نیز به عنوان قطب‌های بزرگ کشور پوشش می‌دهد که بر اساس اعلام سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان، این استان دارای حدود ۵۶۸ هزار هکتار زمین‌های کشاورزی است که با توجه به خشکسالی دهه اخیر و کمبود آب، اکنون در کمتر از ۲۷۰ هزار هکتار از این زمین‌ها زراعت انجام می‌شود.
این در حالی است که به گفته مسؤولان، تاکنون کمتر از ۱۵ درصد زمین‌های کشاورزی استان اصفهان مجهز به سیستم‌های آبیاری نوین شده‌اند که باید تلاش بیشتری برای توسعه این مدل انجام شود.
آب اصفهان تنها یک مؤلفه و نیاز برای مردم این منطقه از کشور نیست بلکه سایر بخش‌ها را نیز متأثر می‌کند و با توجه به اینکه یکی از ظرفیت‌های مهم بین المللی و ملی برای گردشگری کشور محسوب می‌شود این استان بدون آب این ظرفیت ملی را نیز متأثر می‌کند.
مساله آب اصفهان ملی است
این موضوع مهم به قدری اهمیت دارد که امام جمعه اصفهان سال گذشته در خطبه‌های نماز جمعه توجه به موضوع آب اصفهان را به صورت ملی خواستار شد و معتقد است مساله آب این استان ملی است و اگر اصفهان آب نداشته باشد تبعات آن برای کل کشور است.
آیت الله سید یوسف طباطبایی نژاد افزود: مرگ اصفهان در مساله آب است، این شعار نیست، حقیقت است، باید دانست که بخش زیادی از درآمدهای دولت وابسته به گردشگری و مالیات استان اصفهان است.
کشاورزی استان اصفهان و ضرورت مدیریت آب
در کنار اهمیت بسیار بالای بخش کشاورزی در توسعه و خودکفایی کشور، کشاورزی در استان اصفهان همواره به عنوان یک بخش پویا مطرح بوده است؛ تا آنجا که بر اساس آخرین گزارش‌ها، حدود ۱۱ درصد اشتغال اصفهان و هشت درصد تولید ناخالص ملی در استان به بخش کشاورزی اختصاص دارد.
در چهار سال گذشته، دو هزار و ۱۳۷ طرح با هشت هزار و ۷۰۰ میلیارد ریال اعتبار و ۱۰ هزار فرصت شغلی جدید در بخش کشاورزی استان ایجاد شد، وجود ۴۰۰ هزار هکتار زمین کشاورزی مرغوب، تولید شش میلیون تن محصولات مختلف کشاورزی و وجود کشاورزان باتجربه از مهمترین ویژگی‌های کشاورزی اصفهان است.
رشد ۵۳ درصدی اجرای شیوه‌های نوین آبیاری و ۸۳ درصدی محصولات صادراتی این بخش، دلیل دیگری بر اهمیت استمرار حیات کشاورزی در اصفهان است.
برکات بخش کشاورزی از یک سو و مواجه بودن این استان با پدیده خشکسالی و افت شدید منابع آبی از سوی دیگر، ضرورت مدیریت مصرف آب در این بخش اقتصادی را بیش از پیش آشکار کرده است.
استان اصفهان دارای حدود ۵۶۸ هزار هکتار زمین‌های کشاورزی است که به گفته مسؤولان، تاکنون کمتر از ۱۵ درصد زمین‌های کشاورزی استان اصفهان مجهز به سیستم‌های آبیاری نوین شده‌اند.
میانگین بارندگی در ایران یک سوم دنیاست و در اصفهان یک دوم کشور است؛ در طول چند سال خشکسالی این میزان نیز کاهش یافته و با تغییر اقلیم صورت گرفته، مناطق خشک، خشک‌تر و مناطق مرطوب، مرطوب‌تر شده که این امر به خشکی اقلیم افزوده است.
به باور کارشناسان امر با توجه به این شرایط استان نیازمند برنامه ریزی تخصصی و اصولی برای توسعه کشاورزی مدرن و کنترل مصرف آب به صورت توأمان است؛ زیرا استقرار سامانه‌های نوین آبیاری یکی از شاخص‌های کشاورزی مدرن است.
قائم مقام سازمان جهاد کشاورزی اصفهان با اشاره به اینکه طرح‌های آبیاری قطره‌ای، کم فشار و بارانی در بیش از ۱۵ هزار هکتار از زمین‌های کشاورزی استان سال گذشته اجرا شد، خاطرنشان کرد: سالانه ۱۵ هزار هکتار از زمین‌های کشاورزی استان را زیر پوشش شیوه‌های آبیاری نوین می‌تواند قرار بگیرد.
وی کشت درختان باغی و گیاهان کم آب بر به جای درختان و گیاهان آب بَر را از دیگر اقدامات برای رفع چالش کم آب و خشکسالی اصفهان اعلام کرد و گفت: توسعه محصولات گلخانه‌ای و کاشت درختان پسته و گیاهان دارویی که به آب کمی نیاز دارند را در دستور کار قرار گرفته و این طرح تاکنون در بیش از دو هزار هکتار زمین‌های کشاورزی اجرا شده که بر اساس چشم انداز حوزه کشاورزی سالانه سه هزار هکتار از اراضی کشاورزی به این کشت اختصاص می‌یابد.
به اعتقاد کارشناسان اقتصاد کشاورزی روش‌های آبیاری تحت فشار اغلب به رغم راندمان بالا با محدودیت‌های متعددی مواجهند که مانع از کاربرد وسیع آنها شده که برای این موضوع نیاز به یکپارچه سازی اراضی کشاورزی، سرمایه گذاری کلان دولتی و خصوصی، با صرفه تر شدن کار کشاورزی برای تولیدکننده، ضعف در طراحی شبکه، کیفیت پایین لوله‌های آبده، آگاهی نداشتن از نحوه صحیح اجرای سیستم توسط شرکت‌های مجری و بهره برداری ضعیف کشاورزان و برخی محدودیت‌های ذاتی این سیستم‌ها نظیر عامل گرفتگی و عامل شوری در روش‌های آبیاری تحت فشار موجب شد این روش‌ها نتواند در مقیاس وسیع مورد استقبال کشاورزان قرار گیرند.
هزینه اجرای سیستم‌های نوین کشاورزی برای این قشر زیاد است و تبدیل و اجرای آن احتیاج به نیروی متخصص دارد که بنابر این افراد در شهرها و نقاط دور افتاده ممکن است برای اجرا و خدمات پس از بهره برداری طرح دچار مشکل شده و دسترسی نداشتن به نیروی متخصص و افزایش هزینه‌ها کشاورزان را از انجام این طرح دلسرد کند.
به دلیل محدودیت‌های آبیاری بارانی از جمله افزایش نفوذ عمقی و یا باد بُردگی و تبخیر، اکنون در جهان بیشتر به سمت آبیاری قطره‌ای و زیرسطحی تمایل وجود دارد اما بیشتر کشاورزان ایرانی علاقه دارند که از روش آبیاری بارانی استفاده کنند و همچنین در ذهن کشاورز ایرانی استفاده از آبیاری بارانی، سرمایه‌گذاری کمتر، جابجایی و اتلاف کمتر لوله‌ها، عمر بیشتر لوازم، افزایش احساس سیری گیاه، شسته شدن برگ و کاهش بیماری‌ها و آفات (و در نتیجه مصرف سم کمتر)، و افزایش محصول را تداعی می‌کند که باید تغییر دیدگاه ایجاد شود.
نتایج پژوهش‌های صورت گرفته در این خصوص، نشان داد که هرچند نصب و اجرای سیستم‌های آبیاری نوین در بیشتر واحدهای مورد بررسی دارای توجیه اقتصادی است، اما تعداد نیروی کار خانوادگی و تعداد قطعات زمین اثر منفی اما اندازه مزرعه، سواد، شغل کشاورز، شیب زمین، ناهمگون بودن خاک، محدودیت متوسط آب و محدودیت فصلی آب و گرفتن وام، تأثیر مثبتی بر پذیرش آبیاری نوین دارند.
بنا به نتایج تحقیقات صورت گرفته، عمده مشکلات اقتصادی که کشاورز با آنها دست و پنجه نرم می‌کند، با خدمات بانکی و فقدان یک نظام مؤثر برای کنترل مرتبط است و باید اصلاح ساختاری انجام شود.
مدیریت مصرف آب در مصارف خانگی
مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب روستایی استان اصفهان با بیان اینکه به طوری که در سنوات اخیر حدود ۴۰۰ لیتر بر ثانیه از منابع آبی کاهش یافته است، گفت: حدود ۱۱۰ حلقه چاه که در سنوات گذشته در مدار بهره برداری بوده در شرایط فعلی خشک شده و اگر همدلی، تفاهم و همکاری بین دستگاه‌های مربوطه نباشد در شرایط خشکسالی مثل سال گذشته چالش‌های این بخش روز به روز بیشتر می‌شد.
محمد حسین قرائتی با بیان اینکه باید سازگاری با کم آبی نیازمند برنامه ریزی های بلند مدت شود، تصریح کرد: به دلیل اینکه معلوم نیست تا چه زمانی وضعیت آب در کشور بهبود یابد و نمی‌توان به این بارش‌های مقطعی نیز دل بست باید برنامه ریزی های اساسی و اصولی در این زمینه صورت گیرد.
وی خاطرنشان کرد: با توجه به اطلاع رسانی و اقداماتی که در بخش‌های رسانه‌ای و آموزشی در خصوص صرفه جویی در مصرف آب صورت گرفته بسیاری از مردم جامعه به این باور رسیده‌اند که باید بطور جدی از اسراف آب خودداری کنند و ما نباید بگذاریم این باور کمرنگ شود.
وی موضوع کم آبی را مهمترین مشکل و چالش ملی و کلان در کشور به ویژه در اصفهان اعلام کرد و افزود: برای این منظور نباید رسانه‌ای مانند صدا و سیما در قبال امکان آموزش برای فرهنگ سازی مصرف در بین مردم درخواست پرداخت هزینه کند.
وی به برنامه‌های عملیاتی خوب و تأثیرگذاری که در استان در فصل تابستان سال گذشته به ویژه از سوی شرکت آب منطقه‌ای انجام شد اشاره کرد و گفت: اگر این برنامه‌ها همگام با بالادست صورت می‌گرفت و تا حدود زیادی می‌توانست به کاهش چالش کم آبی کمک کند.
قرائتی تصریح کرد: باید به موضوع کم آبی خارج از قومیت‌ها بنگریم زیرا همه ما ایرانی هستیم و چاره اندیشی برای این بحث نیازمند یک مدیریت واحد است.
مدیرعامل شرکت آبفار اصفهان با بیان اینکه قیمت متوسط فروش یکهزار لیتر آب شهری را حدود ۳۵۰ تا ۳۶۰ تومان است و این قیمت در روستاها بین ۱۵۰ تا ۱۷۵ تومان است گفت: تجربه نشان داده که اگر کالایی ارزان ارائه شود در بلند مدت به ارزش آن اهمیتی داده نمی‌شود که باید تلاش شود تا قیمت آب نزدیک به قیمت واقعی باشد و این فرهنگ هم در بین مردم نهادینه شود.
مدیرعامل شرکت آبفار استان اصفهان با اشاره به اینکه نباید مشکل کم آبی، تنها در بخش آب شرب دیده شود گفت: در بررسی‌های صورت گرفته حدود ۱۰ درصد میران آب مصرفی مربوط به بخش آشامیدن بوده و بیشترین مصرف در حوزه کشاورزی است که باید با کشت‌های گلخانه‌ای این مشکل کنترل شود.
وی، مشکل فرسودگی شبکه‌های آب شرب شهری و روستایی را نیز یکی از عوامل مهم در هدر رفت آب عنوان کرد و گفت: هم اکنون ۳۵ تا ۴۰ درصد شبکه آب روستایی استان اصفهان فرسوده و نیازمند اصلاح است.
قرائتی، طول شبکه آب روستایی استان را حدود هشت هزار کیلومتر برشمرد و گفت: از این طریق باید آب از عمق ۱۷۰ تا ۲۰۰ متری استحصال و پمپاژ شود.
مدیرعامل شرکت آبفار استان اصفهان همچنین با تاکید بر اینکه نباید برای تأمین منابع آبی به سمت احداث چاه پیش برویم، گفت: هر جاه چاه زده شود به طور موقت بین یک ماه تا ۲ ماه آب خواهیم داشت و به این لحاظ باید منابع آب موجود را از عمق یک متر تا ۹۰ سانتی از سطح استفاده کنیم.
وی مشکل تأمین آب دام‌ها را چالش مضاعفی در بخش آبفای روستایی برشمرد و گفت: برای این منظور از یک سو اعتبار و امکاناتی به ما داده نشده و از سوی دیگر در گذشته قنات، چاه و چشمه‌ها جوابگوی آب دام‌ها بود ولی الان از همین آب پرمشقت آشامیدنی برای دام نیز استفاده می‌شود.
افزایش آگاهی عمومی مدیریت مصرف را نهادینه می‌کند
معاون خدمات مشترکین و درآمد شرکت آب و فاضلاب استان اصفهان گفت: یکی از اقدامات این بخش، شناسایی مشترکین پرمصرف بود که این کار از پنج سال پیش در استان شروع و بر این اساس جمعیت پرمصرف در ۵۳ شهر و سه هزار و ۳۰۰ روستای شرق استان شناسایی شدند.
رضا رضایی از جمله اقدامات این معاونت را پس از شناسایی مشترکین، اطلاع رسانی و آموزش به آنها در قالب توزیع بروشورهای مختلف و هشدارهایی همراه با قبوض آب که در رنگ‌های مشخصی پس از شناسایی مشترکین پرمصرف صورت می‌گرفت عنوان کرد.
وی به ارائه آموزش‌ها به حدود ۸۰ هزار نفر مشترک پر مصرف در مجتمع‌های مسکونی و ۴۰ هزار نفر در ادارات اشاره کرد و گفت: در این کلاس‌ها به آنها درباره لوازم کاهنده آب و شیوه تهیه آسان آن، نکات مهمی درباره مصرف آب در زمان مسواک زدن، وضوگرفتن و استحمام آموزش داده شد.
رضایی یادآور شد: در پس برگزاری این کلاس‌های آموزشی میزان مصرف مشترکین در ماه بطور قابل ملاحظه‌ای کاهش یافت.
وی بر اجباری کردن استفاده از لوازم کاهنده آب از سوی مشترکین تاکید کرد و گفت: این اقدام تأثیر بسزایی در کاهش مصرف آب در استان خواهیم داشت.
رضایی، سرانه مصرف مردم در شبانه روز را ۱۹۸ لیتر بر ثانیه در سال ۸۸ عنوان کرد و گفت: این سرانه هم اکنون به ۱۵۴ لیتر بر ثانیه برای یک نفر رسیده است و جا دارد این سرانه به ۱۱۰ لیتر بر ثانیه در شبانه روز برسد.
معاون خدمات مشترکین و درآمد شرکت آب و فاضلاب استان اصفهان از مردم درخواست کرد که نسبت به افزایش بهای آب گله مند نباشند زیرا باید جامعه پذیرای آن باشد که در برخی خدمات نرخ مخفف و رایگان معنی ندارد.
وی همچنین از صدا و سیما نیز درخواست کرد که هرشب یک زمان مشخص و مناسب را برای بیان مشکلات در زمینه کم آبی به مسئولان اختصاص دهند.
تکمیل طرح‌های نیمه تمام آب رسانی در اصفهان لازم است
طرح‌های نیمه تمام آب رسانی در استان اصفهان مانند تونل انتقال آب و طرح آبرسانی ۴۱ روستا و بهشت آباد در حال اجراست که تسریع در اجرای این طرح‌ها در انتقال آب مؤثر و لازم است.
اگر این طرح‌ها بزودی و سرعت بیشتری اجرایی شود آنگاه فرصت‌های خوبی را برای رفع کمبود آب در مناطق مختلف شهری و روستایی خواهد داشت.
اجرای طرح‌های نوین آبی با جدیت دنبال شود
معاون بهره برداری شرکت آب و فاضلاب شهری استان اصفهان گفت: بر اثر خشکسالی بیش از یکصد حلقه از ۲۱۴ حلقه چاهی که برای تأمین آب آشامیدنی در استان اصفهان بکار گرفته می‌شد، میزان آبدهی مجموع آنها تقلیل پیدا کرده که مدیریت این منابع لازم است.
ناصر اکبری تصریح کرد: گره خوردن سرنوشت تأمین آب آشامیدنی حدود پنج میلیون نفر از مردم مرکز کشور تنها به یک سامانه آبرسانی (تصفیه خانه بابا شیخعلی) تسریع در اجرای عملیات و تأمین اعتبار برای راه اندازی سامانه دوم آبرسانی به عنوان یکی از نیازهای زیرساختی ضروری می‌کند.
این مسؤول خاطرنشان کرد: احتمال نقص در این تصفیه خانه و وقوع هرگونه اتفاق ناگوار و توقف این سامانه، سبب خواهد شد که تأمین آب آشامیدنی جمعیت بزرگی از ساکنان اصفهان با مشکل مواجه شود.
وی اصلاح تعرفه‌ها و استفاده از پساب برای کاهش مشکلات و کمبودهای آبی مهم بیان کرد و ادامه داد: وی ادامه داد: اصلاح ساختار ساختمان‌ها به گونه‌ای که بتوان در آنها، آب را به دفعات استفاده کرد و پایش فشار و کنترل فشار در شبکه آبرسانی را از جمله طرح‌های بنیادین برای مدیریت آب مؤثر است.
به گفته معاون آبفا استان اصفهان، میزان هدر رفت آب در شبکه آبرسانی این استان از متوسط کشوری سه درصد کمتر است.
۷۱۳۱/۶۰۲۶/
نظر شما