امیر حسین رجایی به مناسبت ۱۶ ژوئن برابر با ۲۷ خرداد «روز جهانی مقابله با بیابان زایی» در گفت وگو با ایرنا مهمترین عوامل بیابان زایی در خوزستان را دخالت‌های انسانی و تأمین نشدن حقابه تالاب‌ها دانست و افزود: طرح‌های عمرانی اعم از جاده سازی، سدسازی، ساخت دایک، لوله و… مانع جریان آب در دشت‌ها شده و عامل اصلی بیابان زایی است.
وی اضافه کرد: ساخت سدهای بزرگ در خوزستان مانع پخش سیلاب به صورت طبیعی در دشت‌ها و ممانعت از آبگیری تالاب‌های محلی همچون هورهای شریفیه و منصوره در کانون فوق بحرانی گرد و غبار شده همچنین سبب شده حقابه تالاب‌های بزرگ خوزستان همچون هورالعظیم شده تأمین نشود.
وی با بیان اینکه هم اکنون تالاب‌ها از مهمترین کانون‌های گرد و غبار خوزستان هستند ادامه داد: مدیریت بهینه آب و آبخیزداری می‌توانست تأثیر بهتری در مدیریت سرزمین داشته و مانع شکل گیری کانون‌های گرد وغبار در خوزستان شود.
* ۶ هزار هکتار در انتظار تأیید نفت
رجایی گفت: تغییر اقلیم، بیابان زایی و کمبود آب شیرین سه چالش مهم قرن معرفی شده‌اند.
وی وسعت بیابان‌های خوزستان را یک میلیون و ۲۵۷ هزار هکتار بیان کرد که ۳۵۰ هزار هکتار از آن را کانون‌های بحرانی گرد و غبار (رسی) و ۳۵۰ هزار هکتار از آن را عرصه‌های ماسه‌ای (کانون‌های فرسایش بادی) تشکیل می‌دهد.
رجایی افزود: بیابان‌های خوزستان در شهرستان‌های اهواز، کارون، باوی، حمیدیه، دشت آزادگان، هویزه، شوش، رامشیر، ماهشهر، امیدیه و هندیجان قرار دارند.
این مقام مسئول با بیان اینکه طرح‌های عمرانی از عوامل اصلی بیابان زایی در خوزستان است، کانون شماره چهار گرد و غبار در خوزستان در شرق اهواز را یادآور شد و اضافه کرد: لوله‌ها و جاده‌های متعدد نفتی در بخش غیزانیه اهواز در منطقه نفتی «کریت کمپ» نمونه‌ای از تأثیر طرح‌های عمرانی بر بیابانی شدن زمین های خوزستان است.
وی تاکید کرد: ساخت زیرگذر برای تداوم جریان آب و رعایت الزامات و پیوست‌های زیست محیطی می‌تواند تأثیر دخالت‌های انسانی و طرح‌های عمرانی را در شکل گیری کانون‌های گرد و غبار و بیابان‌ها کاهش دهد.
رجایی با اشاره به بازدید پارسال استاندار خوزستان از بخش غیزانیه افزود: شرکت نفت مکلف شد در بخشی از کانون فوق بحرانی گرد و غبار که محل تجمع تأسیسات نفتی است، از محل اعتبارات خود طرح‌های بیابان زدایی را اجرا کند.
وی اعتبار اولیه برای این طرح را ۸۰۰ میلیارد ریال بیان کرد و افزود: مقرر شد این طرح در چهار هزار و ۴۰۰ هکتار از زمین های اطراف تأسیسات نفتی کریت کمپ اجرا شود اما این طرح هنوز در هیأت مدیره نفت مصوب نشده و در انتظار تأیید این شرکت است.
* بیابان زایی و چرای بی رویه
رییس اداره بیابان منابع طبیعی خوزستان یکی دیگر از دخالت‌های انسانی در افزایش بیابان‌های خوزستان را چرای بی رویه دام بیان کرد و گفت: هم اکنون دام عشایر هفت استان به خوزستان سرازیر می‌شود و تعداد دام‌های خوزستان بیش از ۶ برابر ظرفیت مراتع برآورد شده است که این مساله باعث از بین رفتن پوشش گیاهی و گسترش بیابان‌ها می‌شود.
وی با تاکید بر مدیریت چرا و قرق در عرصه‌های بیابانی بیان کرد: امسال طرح کنترل پروانه چرا و قرق در کانون‌های گرد و غبار در دستورکار قرار دارد که در صورت بارندگی مناسب، می‌توان به احیای بخش زیادی از مراتع امیدوار بود.
رجایی، مالچ پاشی، نهالکاری، مدیریت قرق و چرا، مدیریت رواناب (ساخت گوراب و هلالی آبگیر) و پخش آب را از طرح‌های مهار بیابان‌ها در خوزستان بیان کرد و افزود: از سال ۱۳۴۷ مالچ پاشی برای مهار تپه‌های ماسه‌ای در خوزستان آغاز شده و تاکنون ۱۳۰ هزار هکتار جنگل دست کاشت در مناطق بیابانی در شهرستان‌های باوی، حمیدیه، دشت آزادگان و شوش ایجاد شده است.
وی اضافه کرد: از سال ۱۳۷۰ نیز طرح بیابان زدایی با مشارکت مردم بومی در سطح ۴۰ هزار هکتار اجرا شده است.
رجایی، همچنین درباره مصوبه مهار ۲۰۰ هزار هکتار از بیابان‌های خوزستان در سال ۱۳۸۸ با اعتبارات نفت بیان کرد: این طرح اسمی و تاکنون محقق نشده و از چهار هزار و ۸۰۰ میلیارد ریال اعتبار مصوب تنها یک هزار میلیارد ریال آن اجرا شده است.
وی افزود: این طرح از سال ۱۳۹۲ آغاز شد و تا اردیبهشت ۱۳۹۸ به طول انجامید که در آن ۲۰ هزار هکتار از بیابان‌های خوزستان نهالکاری و مالچ پاشی شد.
* سکته ممنوع
رجایی، خواستار ادامه طرح‌های مهار کانون‌های گرد و غبار در خوزستان شد و ادامه داد: تخریب زمین ها آسان و احیای آنها دشوار است، این در حالیست که مساحت بیابان‌های خوزستان زیاد و اعتبارات مهار بیابان‌ها کم است.
وی افزود: پس از توفان‌های شدید گرد و غبار در سال ۹۵ که مشکلات زیادی برای خوزستان به دنبال داشت، پارسال همه اعتبارات مقابله با بیابان زایی در کشور به این استان اختصاص یافت، اما امسال قرار است اعتبار مهار کانون‌های گرد و غبار میان چندین دستگاه و چند استان تقسیم شود که بیم آن می‌رود، اعتبارات مورد نیاز کانون‌های فوق بحرانی خوزستان تأمین نشود؛ البته هنوز سهم استان مشخص نشده است.
رجایی گفت: سیلاب اخیر در خوزستان این تصور را به وجود آورده که کانون‌های گردو غبار در خوزستان از بین رفته، در حالی که این‌طور نیست و با افزایش شدید دما و خشک شدن زمین‌ها و آبگیرها، بسیاری از عرصه‌ها شوره زار شده که با وزش کمترین باد، گرد و غبار ایجاد می‌کند.
وی تاکید کرد: طرح‌های مقابله با بیابان زایی باید تداوم داشته باشد، تا تأثیر لازم را در مهار کانون‌های گرد و غبار داشته باشد و نباید این طرح‌ها متوقف یا به تاخیر افتد.
رجایی اضافه کرد: در سال‌های ۹۶ و ۹۷ در حدود ۴۰ هزار هکتار نهالکاری و ۱۵ هزار هکتار نهالکاری و مالچ پاشی در خوزستان به طور همزمان اجرا شد که نیاز به مراقبت و نگهداری دارد، در غیر این صورت این سرمایه گذاری از بین می‌رود.
«بیابان زایی» نوعی از تخریب زمین است که در آن منطقه‌ای با زمین‌های تقریباً خشک، به طور فزاینده ای خشک و غیر قابل کشت می‌شود؛ معمولاً چنین منطقه‌ای آب، پوشش گیاهی و حیات وحش خود را از دست می‌دهد.
بیابان زایی در کنار ۲ چالش تغییر اقلیم و کمبود آب شیرین به عنوان سه چالش مهم جامعه جهانی در قرن ۲۱ محسوب می‌شود. به همین منظور در سال ۱۹۹۷، ۱۷ ژوئن (برابر با ۲۷ خرداد) روز جهانی مقابله با بیابان زایی نام گذاری شده است.
مطیعی مدیرکل سابق منابع طبیعی و آبخیزداری خوزستان پیش از این نسبت به گسترش بیابان‌های این استان هشدار داده و گفته بود: علاوه بر زمین های بیابانی، حدود ۴۰۰ تا ۷۰۰ هزار هکتار از زمین‌های خوزستان نیز در معرض بیابانی شدن است.
پس از توفان شدید گرد و غبار بهمن سال ۹۵ که خوزستان را فلج کرد، طرح مهار کانون‌های گرد و غبار در این استان به صورت اضطراری آغاز شد. اولویت این طرح مهار کانون‌های فوق بحرانی در جنوب و جنوب شرق اهواز موسوم به کانون شماره چهار با وسعت ۱۱۲ هزار هکتار است.
بر اساس مطالعات سازمان زمین شناسی، کانون‌های گردو غبار خوزستان (با منشا رسی) را ۵۰ هزار هکتار در جنوب تالاب هورالعظیم، ۲۸ هزار هکتار در شمال خرمشهر، ۱۵ هزار هکتار در شرق اهواز، ۱۱۲ هزار هکتار در جنوب و جنوب شرق اهواز، ۸۶ هزار هکتار در بندر امام تا امیدیه، ۳۱ هزار هکتار در ماهشهر و هندیجان و ۱۸ هزار هکتار در شرق هندیجان تشکیل می‌دهند.
۹۷۵۴ / ۶۰۳۷
نظر شما