به گزارش ایرنا؛ کارشناسان و صاحب نظران حوزه علوم اجتماعی و روانشناسی معتقدند که آسیب اجتماعی به هر نوع عمل فردی یا جمعی اطلاق می‌شود که در چارچوب اصول اخلاقی و قواعد عام عمل جمعی رسمی و غیررسمی جامعه محل فعالیت کنشگران قرار نمی‌گیرد و در نتیجه با منبع قانونی و یا قبح اخلاقی و اجتماعی روبرو می‌گردد.
به همین دلیل، کجروان سعی دارند کجروی های خود را از دید ناظران قانون، اخلاق عمومی و نظم اجتماعی پنهان نمایند زیرا در غیر این صورت با پیگرد قانونی، تکفیر اخلاقی و طرد اجتماعی مواجه می‌شوند.
آسیب‌های اجتماعی پدیده‌هایی واقعی، متغیر، قانونمند و قابل کنترل و پیش گیری اند، کنترل پذیری آسیب‌های اجتماعی شناخت علمی آنها را در هر جامعه‌ای برای پاسخ به پرسش‌های نظری و عملی و کاربردی از ایده‌ها و یافته‌های علمی تولید شده در برنامه ریزی های کوتاه و بلندمدت برای مقابله صحیح با آسیب‌های اجتماعی، درمان یا پیشگیری از گسترش و پیدایش آنها را ضروری و پراهمیت می‌سازد.
یکی از آسیب‌های اجتماعی که در غرب کشور و استان کرمانشاه مورد توجه می‌باشد، خودکشی است که دستگاه‌های متولی از طریق برگزاری کارگاه‌های آموزشی مختلف برای مقابله با این معضل و آسیب اجتماعی تلاش می‌کنند.
کارگاه آموزشی تاب آوری و پیشگیری از خشونت و خودکشی در جوانان و زنان هفته اخیر با همکاری دفتر امور بانوان و خانواده استانداری و فرمانداری کرمانشاه و شعبه انجمن مددکاران اجتماعی استان به عنوان مجری طرح دانش افزایی و توانمند سازی در کرمانشاه برگزار شد.
دکتر «اردشیر بهرامی»، پژوهشگر و جامعه شناس، نویسنده کتاب «فرهنگ، توسعه و خودکشی در غرب ایران» مدرس این کارگاه آموزشی بود.
بهرامی با هدف ارائه نتایج علمی و تحلیلی و مطالعات میدانی خود، مجموعه‌ای از فعالیت‌ها و برنامه‌ها را با رویکرد سیاست گذاری اجتماعی در راستای پیشگیری، کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی را آغاز کرده است.
برگزاری «کارگاه های تخصصی پیشگیری و مداخله در خودکشی با رویکرد جامعه شناختی» در استان‌های غرب کشور به عنوان کانون بحران خودکشی بخش مهمی از این برنامه هاست که برای او به عنوان یک رسالت و مسئولیت‌های اجتماعی تلقی می‌گردد.
بهرامی در کارگاه آموزشی تاب آوری و پیشگیری از خشونت و خودکشی در جوانان و زنان که در فرمانداری کرمانشاه برگزار شد، بر این باور بود که با تدوین سیاست‌ها و راهبردهای علمی مبتنی بر شناخت درست و عمیق از خودکشی می‌توان در حد قابل توجهی از شیوع و گسترش خودکشی‌های نوجوانان، جوانان و زنان در این مناطق پیشگیری کرد.
وی در جمع مدیران و مسئولان، کارشناسان، مددکاران، روانشناسان حوزه اجتماعی و آسیب‌های اجتماعی و سازمان‌های مردم نهاد و نهادهای متولی در استان کرمانشاه، نخست با طرح مسأله‌ای با رویکرد جامعه شناسی تاریخی به سیر تحولات اجتماعی فرهنگی جامعه ایران و مناطق غرب ایران به بررسی آسیب شناسی توسعه و بروز آسیب‌های اجتماعی و به ویژه خودکشی در میان گروه‌ها و اقشار فقیر و حاشیه‌ای شهری و روستایی استان‌های ایلام، کرمانشاه و لرستان، خوزستان، همدان، کهکیلویه و بویر احمد و کردستان پرداخت.
وی توضیح داد که در واقع سه تجربه متفاوت برای عبور جامعه سنتی به جامعه مدرن قابل شناخت است. سوالات ما پیرامون این سه راه ممکن برای عبور جهان سنت به دنیای مدرن مطرح شده است. نخست: آیا فرهنگ سنتی در فرآیند تجربه نوسازی و مدرنیته از فرهنگ جدید استقبال و با آن همراهی نموده است و جامعه سنتی بدون تنش و تعارض به دوران نوسازی و توسعه عبور کرده است؟
دیگر اینکه آیا زیست جهان سنت در فرآیند نوسازی و توسعه به عنوان مانع توسعه مقاومت کرده و شرایط تضاد و تقابل دو زیست جهان مسائل اجتماعی جدید را به وجود آورده است؟.
و در آخر، آیا دو زیست جهان سنت و مدرن در کنار هم، همزیستی و همراهی و همنوایی داشته‌ند؟!
این جامعه شناس در ادامه به طرح این موضوع که روند تحولات اجتماعی از جامعه عشایری، کوچ نشینی و به روستانشینی و شهری در دورانی کوتاه مدت سپری شده است اشاره کرد و گفت: این تغییرات موجب افزایش نابرابری‌های اجتمای در مناطق، مختلف کشور شده و به گونه‌ای که محروم‌ترین و بیکارتریی و فقیرترین استان‌ها در این منطقه حضور دارند و تجربه جنگ تحمیلی نیز اثرات ناخوشایندی بر جامعه داشته است.
بهرامی بر اساس آمارها و گزارش‌های موجود به تحلیل و ترسیم وضعیت خودکشی در جهان، ایران و منطقه غرب کشور (ایلام، کرمانشاه و لرستان) پرداخت و توضیح داد که وضعیت خودکشی در سه دهه گذشته بالاترین آمارها را داشته و در این منطقه برخلاف سایر مناطق جهان زنان بیشتر از مردان و نوجوانان بیشتر از سالمندان خودکشی می‌کنند و در تحلیل خود به این تفاوت بنیادین پرداخت و در بخشی از نظرات و نتایج علمی خود به نوگرایی نوجوانان و زنان نسبت به سایر گروه‌ها و همچنین سطح قدرت پایین‌تر این گروه‌ها اشاره کرد.
بهرامی در تعریف خودکشی گفت: براساس مشاهدات و مطالعات ما در غرب ایران، خودکشی کنشی اعتراضی یعنی یک رفتار با معنا، به شرایط فقر، محرومیت، بی‌عدالتی و نابرابری‌های اجتماعی در زندگی است. از منظری دیگر اعتراضی به خشونتها و خرده فرهنگ‌هایی همچون (تقاص، نوم نسق، سوگ، تعصبات ناموسی، جنگ و تفنگ و کنش‌های خشونت آمیز،) است که در شرایط امروزه به مثابه موانع آزادی‌های فردی، انتخاب‌ها و تحقق استعدادهاست.
وی در ادامه این کارگاه وضعیت بیکاری، فقر، خشونتها، خودکشی و سایر جرایم و آسیب‌های اجتماعی را براساس آمارهای رسمی در این کارگاه ارائه داد و با کارشناسان در مورد صحت و سقم آمارهای موجود به بحث و نظر پرداخت.
این جامعه شناس در تحلیل خود در حضور مدعوین این کارگاه تلاش کرد تا به فهم درستی از مساله خودکشی دست یابد و توضیح داد؛ زیست جهان خرده فرهنگ سنتی در دوران نوظهور نوسازی و مدرنیته به دلیل فقر و تقدیرگرایی جامعه خود را باز تولید کرده و بر زندگی اجتماعی مردم منطقه احاطه دارند و در این فرایند همزیستی تعارض گونه سنتها، فقر و بی عدالتی و نوسازی، مسائل اجتماعی قتل‌ها، خشونتها و خودکشی‌ها را پدیدار کرده است.
این جامعه شناس در ادامه کارگاه آموزشی تاب آوری و پیشگیری از خشونت و خودکشی در کرمانشاه گفت: با توجه به اینکه بیش از ۷۰ درصد اقدام به خودکشی پسران و دختران نوجوان و جوان با موضوع عشق و ازدواج مرتبط هست به این موضوع اینگونه پرداخت که ظهور عشق رمانتیک نوجوانان امروز، انتخاب‌های عقلانی، تحقق استعدادها و خواسته‌های فردی همچون ازدواج، شغل، محل زندگی، علایق و سلایق و سبک زندگی توسط نسل‌های جوان‌تر، افزایش آگاهی و مطالبه گری حقوق فردی و اجتماعی زنان و دختران و داشتن زندگی عاری از خشونت موجب تضعیف سلطه سنتها در عرصه کنشگری شده است.
بهرامی افزود: نیروهای اجتماعی سنت در کانون روابط خانوادگی و خویشاوندی به عنوان یک زمینه‌ای در انسداد اجتماعی هنوز حضور پر رنگ دارند و شاهد بروز کنش‌ها و منش‌های خشونت آمیز، انسداد اجتماعی، طرد اجتماعی، رنج، یأس و افسردگی‌ها و خودکشی‌ها هستیم. از این منظر خودکشی‌های حاصل اعتراض به ازدواجهای تحمیلی، مخالفت در ازدواج، تلاش مردان برای به انقیاد در آوردن نوجوانان و جوانان نمونه‌های خاصی از کشمکش دو زیست جهان برای برتری و ماندگاری در زندگی است.
او ادامه داد: در دوران نوسازی نیز الزاماً هنجاری خود بیش از سایر خرده فرهنگ‌ها بازسازی کرده است. زیرا هنوز قضاوت‌ها و پنداشتها و ارزشگذاریهای اجتماعی با این خرده فرهنگ صورت می‌گیرد. پدیداری این وضعیت موجب انسداد اجتماعی و اختلال در نظام روابط و مناسبات اجتماعی در جامعه شده است.
او گفت: خودکشی زنان و جوانان اعتراضی به خرده فرهنگ فشارهای اجتماعی ناموس و نوم نسق است. این وضعیت بیانگر تجربه تلخ «مرحله گذار طولانی پر رنج» جامعه سنتی از هویت مبتنی بر قومیت و طایفه به هویت فردی است.
این جامعه شناس در ادامه این کارگاه آموزشی گفت: در مقوله خرده فرهنگ تقاص در این مناطق باید گفت که فردی که تصمیم به خودکشی دارد خشم و انتقام گیری و تقاص از دیگری که معطوف به خود می‌شود. در مسأله خودکشی فرد قربانی در صدد تقاص گرفتن از باورهای فرهنگی جامعه سنتی است. یعنی می‌خواهد با کشتن خود از خشونتها، خرده‌فرهنگ‌هایی از جمله «مذمومیت عشق قبل از ازدواج»، «ازدواجهای تحمیلی» و «پایبندی به زور، تعصب و حیثیت» که در کانون خانواده نمود بارزی دارد، انتقام گیرد.
بهرامی افزود: در خرده فرهنگ، سوگ در ایجاد انگاره‌های غم، اندوه و افسردگی‌ها نقش مهمی دارند و جامعه را در حالت ایستایی نگاه می‌دارند و شادی و نشاط اجتماعی را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد.
وی توضیح داد که در برخی باورها و رفتارهایی که نقش مهمی در انضباط بخشی و هنجاربخشی جامعه داشته‌اند، خود را در فرایند تغییرات بازسازی کرده و شیوه‌ها و اشکال دیگری در انگ و نوم نسَق‌ها هستند. این باورها و گفتارها در دروان مدرن جامعه از ریشه‌ها و خاستگاه جامعه سنتی مبتنی بر «جسم‌مندی» دارند، فاصله گرفته و در حال تجربه جامعه مبتنی بر «فرهنگ باوری» است.
وی افزود: در این جامعه جدید «نوم نسق‌ها» و انگ‌ها از توجه به اهمیت «جسم» و «جنسیت» به سمت اهمیت فرهنگ، تفکر، عقلانیت، احساس، شعور، آگاهی در حال دگردیسی است. بیشترین توجه انسان امروزی در کنار ارضای نیازها، امیال، خواسته‌های خویش به دنبال داشتن خانواده آبرومندی و روابط اجتماعی بدون خشونت است، در حالی که بیشترین ناامنی و نگرانی و خشم را نه در فضای عمومی جامعه، بلکه در کانون خانواده خویش احساس می‌کند و همیشه نگران از بروز تنش‌ها و خشونتی است که با چند واژه نامأنوس تهمت ناروا و نوم نسق خانواده را به آشوب کشانده شود.
این جامعه شناس ادامه داد: در جامعه مدرن با انگ‌ها و نوم نسَق‌هایی زیر مواجه‌ایم: بی‌فرهنگی، بی‌بند و باری، بی هویتی، بی‌ریشه و بی‌اصالتی، حتی نگاه به مسائل جنسی و انحرافات اخلاقی از نوع فرهنگی است، تا نگاه مبتنی بر جسمی و جنسی!. حضور این باورها نقش مهمی در بروز ناملایمات زندگی و رنجیده شدن و روح و روان مردم و بروز مسائل اجتماعی و روانی شده است.
بهرامی در بخشی از کارگاه بر اساس مدل‌های علمی اجتماعی و روانشناسی به چگونگی مداخله در خودکشی پرداخت و گفت: نسخه گسترش یافته رابرت (۲۰۰۰) برای مداخله در بحران خودکشی این مدل، نظریه بحران را که پایه و اساس نظری دارد به کار گرفت و سعی دارد راهبردهایی را که در هر مرحله ارائه شده در عمل اجرا کند. مدل رابرت از هفت مرحله و در هر مرحله راهبردهایی تشکیل شده است.
در پایان این کارگاه مواردی از خودکشی‌ها که ریشه در یأس و افسردگی و فقدان امید در زندگی داشتند به بحث و گفت و گو گذاشته شد و بر همین اساس بحث معنا درمانی و امید اجتماعی برای کمک به افرادی که در زندگی پر رنج درگیر افکار خودکشی هستند، آموزش داده شد.
استان کرمانشاه ۲ میلیون نفر جمعیت دارد که یک میلیون نفر آنها در کلانشهر کرمانشاه سکونت دارند.
۳۰۳۳/۸۰۶۶
