همتی: دولت از ناحیه افزایش نرخ ارز درآمد اضافی نداشته است

عبدالناصر همتی شنبه شب با حضور در یک برنامه زنده تلویزیونی با موضوع «آخرین تحولات مربوط به سیاست‌های پولی و ارزی، سیاست‌های اعتباری برای رونق تولید و روند ساماندهی نظام بانکی»، در پاسخ به این پرسش که دغدغه مردم بیشتر از همه معیشت است و به نظر می‌رسد که این امر با مباحث ارز گره می‌خورد و ارز در صدر موضوعات تحلیل‌های اقتصادی قرار گرفته است؟، افزود: بحث معیشت دغدغه مسولان و دست اندرکاران اقتصادی کشور است و معیشت مردم با اقدامات سال گذشته ترامپ برای برخورد با ایران به عنوان بزرگترین قدرت اقتصادی که با تحریم شروع کرد و فشارها را افزایش داد و می‌خواست سیستم سیاسی و اقتصادی را بر هم بزند.
وی با بیان اینکه، هدف اصلی بهم زدن نرخ ارز و منبع درآمدی نفتی و بستن مبادلات مالی و پولی برای افزایش نرخ ارز است، اظهار داشت: نرخ‌های زیادی برای ارز اعلام می‌کردند که البته اتفاقی نخواهد افتاد.
همتی تصریح کرد: نرخ ارز متغیر اقتصادی است و بر روی بخش تولید و سایر بخش‌ها تأثیر دارد.

وی گفت با افزایش نرخ ارز، تورم بالا رفت که عمده فشار ناشی از این امر بر طبقه متوسط و پایین است اما بر طبقات بالاتر اثر مثبت دارد.

رئیس کل بانک مرکزی افزود: این امر دغدغه دولت است و تلاش داریم فشار را به حداقل برسانیم و در مقابل فشار حداکثری داریم مقاوت می‌کنیم و اجازه نمی‌دهیم وضع بدتر شود. ترامپ در توئیتی اعلام کرده که می‌خواهیم عزت ایران را برگردانیم و تازه فهمید نمی‌تواند عظمت ایران را بگیرند و امیدواریم به تدریج این مشکلات حل شود.
همتی با اشاره به اینکه دولت نمی‌خواهد اقتصاد کشور بهم بخورد، افزود: با این کار تمام بخش‌های دولت دچار مشکل می‌شود و به مردم اطمینان می‌دهم که در سال گذشته و حالا عدد معمولی هم افزایش درآمد دولت از محل ارز نداشتیم. سال گذشته نتیجه عملکرد بانک مرکزی در بازار ارز منفی بود و در واقع خرید بیشتر از فروش بود.
رئیس کل بانک مرکزی ادامه داد: دولت از ناحیه افزایش نرخ ارز درآمدی نداشته است. کالاهای اساسی را با نرخ ۴,۲۰۰ تومان تأمین کردیم و بنابراین مقدار کمی از نرخ نیمایی اتفاق افتاد و البته این ارزها برای دولت نبود و از طریق بانک مرکزی و صندوق توسعه ملی و عمده نیز برای صادر کننده ها بود که عرضه شد.

وی تاکید کرد: چرا دولت باید کاری بکند که شاخص نرخ ارز بالا برود؟ وقتی نرخ دلار بالا می‌رود خانه و ماشین گران می‌شود، بنابراین دولت چنین کاری را نمی‌کند.
وی تصریح کرد: رئیس جمهوری بارها با من تماس گرفتند و خواستار تلاش بیشتر برای کاهش نرخ ارز بودند و مقام معظم رهبری نیز بر حفظ ارزش پول ملی تاکید دارند. ما تلاش می‌کنیم که ارزش پول ملی تقویت شود. ما قله مقاومت را طی کردیم و شرایط بهتر می‌شود.
همتی گفت: اگر بتوانیم و هر زمان که امکان داشته باشد نرخ دلار را از نرخ فعلی نیز پایین‌تر می‌آوریم. در واقع بخشی از فشار به نرخ ارز تقاضاهایی است که تنها در داخل کشور نیست و بیشتر در کشورهای همسایه ایران است و تقاضاهایی از طریق نرخ سازی ایجاد می‌شود. وقتی در دوحه تقاضای سنگین برای درهم ایجاد می‌شود و در هرات و سلیمانیه و … این اقدامات انجام می‌شود بر نرخ دلار تأثیر می‌گذارد.
رئیس کل بانک مرکزی بیان داشت: مشخص است که فشارها از جایی هدایت می‌شود ولی بانک مرکزی مقاومت می‌کند. بانک مرکزی تمام تلاش خود را به کار می‌گیرد که در بازار و نرخ ارز اجازه آربیتراژ داده نشود و ما تقریباً نزدیک نرخ بازار حرکت می‌کنیم. در مواقعی که بانک مرکزی وارد می‌شود نرخ بازار کاهش می‌یابد.

وی اظهار کرد: در ماه‌های اخیر تلاش برای قطع کامل صادرات نفت، تروریستی اعلام کردن سپاه و … برای این بود که نرخ ارز از کانال خود خارج شود ولی با تدابیر بانک مرکزی اجازه ندادیم این اتفاق بیفتد. چند ماه است که نرخ حول و حوش ۱۳ هزار تومان مانده و من این نرخ را نیز ارزش ذاتی دلار نمی‌دانم.
وی افزود: کسانی که در این کارها نیستند در ارز سرمایه گذاری نکنند. ممکن است دو روز سود ببرند، ولی بعد از آن ضرر می‌کنند. مردم عادی در بازار نیستند و مطمئن هستم که با منابع درآمدی جدید از ناحیه صادرات نفت و ذخایر ارزی و ارز صادرکنندگان وضع بهتری داریم و وقتی در حواله و پرداخت‌های ارزی در تجارت دست بالا داشته باشیم نرخ ارز در صرافی‌ها تحت تأثیر قرار می‌گیرد. برای ۳ ماه اخیر ۱۱ میلیارد دلار تأمین ارز کردیم و ۵ میلیارد دلار ارز ۴۲۰۰ تومانی برای تأمین کالاهای اساسی از این رقم بود و مابقی نرخ نیمایی بوده است.

همتی خاطرنشان کرد: ذخایر اسکناس کشور در چند سال اخیر بی سابقه است.

عالی‌ترین مقام بانک مرکزی در ادامه اظهارات خود در پاسخ به اینکه کارشناسان معتقدند چند نرخی بودن ارز موجب رانت در بازار و اقتصاد کشور می‌شود، گفت: من به عنوان فردی که کار اقتصادی می‌کنم و اقتصاد خوانده معتقدم که باید تک نرخی باشد اما شرایطی که داریم و نمی‌توان تمام این شرایط را توضیح داد، ما برخی اقدامات را برای کنترل بازار انجام می‌دهیم.
وی افزود: در شرایطی که راه‌های بانکی بسته است، در این شرایط نمی‌توان از تک نرخی یا آزاد سازی صحبت کرد. درباره کالاهای اساسی خیلی بحث کردیم و نگرانی جدی که وجود دارد این است که اگر نرخ‌ها رها شود معلوم نیست تکلیف چه خواهد بود اما اگر کنترل درست و توزیع صحیح باشد مشکلی ایجاد نخواهد شد.
رئیس شورای پول و اعتبار با تاکید بر اینکه اکنون در شرایط جنگی هستیم، ادامه داد: من مسئول هستم و می‌بینم که برای جا به جایی و تأمین هر دلار در کشور چه شرایط بسیار سختی وجود دارد و اگر اقدامی غیر از اقدامات فعلی انجام شود به طور حتم با مشکلاتی مواجه خواهیم شد و من این اطمینان را می‌دهم که هرگاه احساس نیاز شود و شرایط مهیا باشد به سمت تک نرخی شدن ارز حرکت خواهیم کرد.
به گفته همتی، هم اکنون بازار آزاد به نرخ نیما بسیار نزدیک است و بازار آزاد نرخ اسکناس است و امروز حدود ۱۳ تومان بود اما الان در نیما حدود ۱۱ هزار تومان است.

وی درباره این تفاوت ۲ هزار تومانی نرخ بازار آزاد و نیما، توضیح داد: اگر بخواهید الان یک پولی را از بانک خارجی خارج کنید و به دست صادرکننده یا فروشنده برسانید بین ۱۵ تا ۲۰ درصد هزینه صادراتی دارد اگر نرخ نیمایی به این نرخ برسد مجدد شاهد افزایش قیمت خواهیم بود.
رئیس کل بانک مرکزی در ادامه با موافقت نسبت به تک نرخی شدن ارز منوط به فراهم بودن شرایط، درباره ارز ۴۲۰۰ تومانی، گفت: آنچه که سال گذشته اتفاق افتاد، به جز گوشت و مرغ که دلیل آن مشخص نشد زیرا گوشت ۱۰ درصد وارداتی و ۹۰ درصد تولید داخل است که اتفاق‌هایی باعث شد تا قیمت افزایش یابد و بعد از آنکه نیمایی شد قیمت آن کاهش یافت.
وی ادامه داد: مرغ هم تا رقم ۱۶ هزار تومان افزایش یافت و دوباره به ۱۱ هزار تومان رسید. میانگین کالاهای مشمول ۴,۲۰۰ تومان به جز مرغ و گوشت، سال گذشته ۴۰ درصد رشد داشته و میانگین غیر مشمول ۹۸ درصد افزایش داشته است یعنی رشد کمتر از ۵۰ درصد داشته است. حرف‌هایی که از فساد می‌زنند باید با روش‌های دیگر کنترل شود.
همتی افزود: ارز کالاهای اساسی سال ۹۶، قیمت ارز ۳۷۰۰ تا ۳,۸۰۰ تومان بود که از این سال تا سال ۹۷ قیمت ارز رسمی رشد ۲۰ درصدی داشته، پس ۲۰ درصد از این ۴۰ درصد مربوط به نرخ ارز رسمی و ۲۰ درصد مابقی هم به هزینه‌های مبادلاتی است.
رئیس شورای پول و اعتبار ادامه داد: میانگین رشد قیمت ۴۰ درصدی کالاهای مشمول به کنترل نرخ‌ها کمک کرد اما ضعف‌هایی بود که در حال رفع است.

به گفته وی، اخیراً مقرر شده تا توزیع و واردات در یک جا انجام شود.

رئیس کل بانک مرکزی افزود: الان که صحبت می‌شود ارز ۴,۲۰۰ تومان حذف شود، ما تاکنون ۵ میلیارد دلار تأمین کرده ایم و اتفاق افتاده و حدود ۳ میلیارد دلار از ۱۴ میلیارد دلار نیمایی است بنابراین اگر ۵ میلیارد دلار را کنار گذاشته شود و دارو نیز از این دسته جدا شود آنچه که باقی می‌ماند، حدود ۳ میلیارد دلار است و به خاطر این میزان نمی‌توانیم شوک قیمتی در جامعه ایجاد کنیم.
همتی در ادامه تاکید کرد که همانطور که آمار نشان می‌دهد آمار تورم نقطه به نقطه و ۱۲ ماهه در خردادماه کاهش یافت که این نشان می‌دهد که تورم حاصل از شوک ارز در حال تخلیه است و ایجاد شوک جدید در این شرایط به صلاح نیست و آرامش و ثباتی که در اقتصاد وجود دارد نباید برهم خورد و مسئول جدید بازرگانی هم همت می‌کنند تا این وضعیت سر و سامان گیرد.
وی ادامه داد: دیدگاه‌های اقتصادی الان ایجاب می‌کند در عمل اتفاق‌هایی رخ می‌دهد که امکان کنترل وجود ندارد و ما به تمام این شرایط آگاه هستیم.
همتی در ادامه درباره بازار متشکل معاملات ارز گفت: خیلی از نرخ‌های ارز کنونی در بازار در کشورهای همسایه شکل می‌گیرد و بازار متشکل بدنبال واقعی سازی نرخ ارز است و می‌خواهیم محوریت تعیین نرخ ارز در داخل کشور باشد.
وی با بیان اینکه عرضه و تقاضای عمده اسکناس صرافی‌ها در بازار متشکل ارزی اتفاق خواهد افتاد، افزود: امسال امتیازات بزرگی به صادرکنندگان داده ایم و عرضه خیلی خوبی هم در جریان است.
رئیس شورای پول و اعتبار تاکید کرد: هرکجا صادرکنندگان نتوانند ارز صادراتی خود را در بازار بفروشند، بانک مرکزی آن را خریداری خواهد کرد زیرا ما می‌خواهیم خرید و فروش‌ها شفاف باشد و نمی‌خواهیم این طور باشد که خرید ۱۰ هزار دلاری مبنای تعیین نرخ خرید یک میلیون دلاری باشد.
وی با بیان اینکه در سامانه نیما حواله‌های ارزی خرید و فروش شده و در بازار متشکل اسکناس معامله خواهد شد، اظهار کرد: هدف ما در میان مدت آن است که سامانه نیما و بازار متشکل ارزی بر روی یک پلتفروم قرار بگیرد.
همتی با برشمردن دلایل عدم راه اندازی بازار متشکل معاملات ارز گفت: بانک مرکزی شرکت بازار متشکل را راه اندازی کرده است اما این شرکت برای راه اندازی نیاز به یکسری از حداقل‌ها دارد. از جمله اینکه بانک‌ها باید حساب‌های ریالی و ارزی باز کنند و سوئیچ های آنها با هم هماهنگ شود.
رئیس کل بانک مرکزی ادامه داد که برخی از بانک‌ها برای حضور در بازار متشکل آمادگی نداشتند و برخی از صرافی‌ها نیز نیاز به آموزش داشتند. رئیس شورای پول و اعتبار خاطرنشان کرد که هدف از راه اندازی این بازار واقعی شدن نرخ ارز و سر و سامان دادن به نرخ‌های کوچه و بازار است.
وی در ادامه با اشاره به فشارهای زیاد برای تعطیلی سامانه نیما، گفت: بانک مرکزی برای تعطیل نشدن سامانه نیما مقاومت کرد و من ایستادگی کردم و از اول سال تا الان نیز در این سامانه مقدار قابل توجهی پول جابه جا شده است.
همتی با اشاره به انتقادهایی که به سامانه نیما می‌شد، افزود: برخی مدعی بودند که نرخ در این بازار بسته است اما امروز می‌بینیم که صادرکننده و واردکننده بر روی نرخ‌ها با هم توافق می‌کنند و یکی از اقدامات موفق بانک مرکزی راه اندازی سامانه نیما بود.

رئیس کل بانک مرکزی در ادامه به بخش مسکن اشاره کرد و گفت: در خرداد ماه بخش مسکن نسبت به ماه قبل از آن ۴.۵ درصد رشد داشته و نسبت به ماه مشابه سال قبل ۱۰۴ درصد رشد داشته است. نرخ رشد مسکن البته الان کاهنده شده و معالات مسکن نیز ۵۰ درصد افت کرده و افزایش نرخ مسکن به بن بست خورده و پیش بینی می‌کنم تا حدودی نرخ‌ها بازگردد.
وی افزود: باید بپذیریم که به دلیل قیمت‌های نسبی در بازار، بخشی از افزایش نرخ‌ها اتفاق افتاد. درباره مسکن باید گفت ساخت و ساز کمتر شده و الان نمی‌توانیم وام خرید بدهیم و وام ساخت می‌دهیم و قابلیت تبدیل به خرید می‌تواند داشته باشد که نسبت به قبل ۶۰ درصد بالا رفته است.
همتی درباره مالیات بر عایدی، اظهار کرد: مالیات بر درآمد چه اتفاقی چه غیر اتفاقی باید پرداخت شود و به سازمان امور مالیاتی ارتباط دارد که با برنامه ریزی مالیات بر عایدی را دریافت کند. ما به فرار مالیاتی عادت داریم.
وی در پاسخ به اینکه آیا مالیات بر سکه مؤثر است یا خیر؟ گفت: شاید خیلی‌ها به بانک مرکزی درباره دریافت مالیات سکه اعتراض کرده اند. باید به این نکته توجه شود که قول داده بود که مالیات بر ارزش افزوده دریافت نشود و این مالیاتی که اعلام شده، مالیات بر عایدی است.
رئیس کل بانک مرکزی با اشاره به اینکه این اعتراض به من شد که اگر مالیات بر عایدی است باید همه کسانی که سکه خریداری و فروش کرده اند پرداخت کنند نه فقط افرادی که از بانک مرکزی سکه خریداری کرده اند و اسم آنها ثبت شده، توضیح داد: شاید در این خصوص اختلاف نظری وجود داشته باشد، اما من دخالتی نمی‌کنم زیرا همکاران ما در سازمان امور مالیاتی تصمیم بر اجرای این طرح گرفته اند و جز حقوق و اختیارات آنها است اما انتقاد به بانک مرکزی می‌شود در حالی که بانک مرکزی نقشی در این زمینه ندارد.
رئیس شورای پول و اعتبار درباره وام سیل زدگان، گفت: این گله از دوستان در دولت شد زیرا تاکنون هرگونه تسهیلاتی که به سیل زدگان پرداخت شد، نرخی مشخص اعلام می‌شد که مابه التفاوت آن از سوی دولت پرداخت می‌شد، اما بانک‌ها با خدمت جدید ۵ هزار میلیارد تومان قرض الحسنه پرداخت کردند.
وی افزود: اما دولت اعلام کرد که باید بازپرداخت این تسهیلات ۱۰ و ۱۵ ساله باشد در حالی که سیستم قرض الحسنه در کشور بازپرداخت ۱۰ و ۱۵ ساله ندارد و آماده سازی سیستم برای اینگونه بازپرداخت چند روزی طول کشید و اکنون تمام بانک‌ها در حال پرداخت و انجام تعهدات خود هستند.
رئیس کل بانک مرکزی درباره شفافیت و میزان رقم حقوق دریافتی خود، توضیح داد: من دانشیار دانشگاه تهران هستم و حقوق دانشگاه را دریافت می‌کنم و به دلیل اینکه اعلام شده مقامات ۹ میلیون و ۹۰۰ هزار تومان دریافت می‌کنند، مابه التفاوت این میزان که حدود یک میلیون تومان است از سوی بانک مرکزی پرداخت می‌شود که در سال جدید به دلیل افزایش حقوق دانشگاه‌ها، دیگر پرداختی از سوی بانک مرکزی صورت نخواهد گرفت. این عضو کابینه دولت دوازدهم درباره سهمیه بندی بنزین، گفت: من بعید می دانم که سهمیه بندی بنزین اجرایی شود.

رئیس کل بانک مرکزی همچنین از راه اندازی سامانه تکمیلی نیما با عنوان سامانه ایفای تعهدات واردات خبر داد و توضیح داد که این سامانه به سامانه جامع تجارت وصل خواهد بود و باعث شفافیت خواهد شد.

رئیس شورای پول و اعتبار درباره روند بازگشت ارز صادراتی از جمله ارز حاصل از فروش نفت و صادرات غیرنفتی گفت: صادرکنندگانی که امروز در جنگ اقتصادی ارز صادرات خود را به کشور بازمی‌گردانند، به کشور خدمت می کنندو از آنها قدردانی می‌کنیم.

وی افزود: البته برخی از صادرکنندگان نیز ارز خود را به کشور باز نگردانده اند و ما نیز بر اساس مصوبه سران قوا اسامی شخصیت‌های حقوقی و حقیقی را به قوه قضائیه داده ایم.

همتی گفت: ۱۵۰ شرکت حقیقی و حقوقی حدود ۴ میلیارد دلار صادرات داشته اند که حتی یک دلار آن را به کشور بازنگردانده اند و پرونده آنها به طور جدی در حال پیگیری است.

وی از پتروشیمی‌ها برای بازگشت ارز حاصل از صادرات به کشور قدردانی و اظهار کرد: بیشتر ارزی که به کشور بازنگشته، برای صادرکنندگان غیرنفتی است.

رئیس کل بانک مرکزی افزود: کشور نمی‌تواند اجازه خروج سرمایه را بدهد و بانک مرکزی باید مطمئن شود که ارز صادارتی کجا رفته است و به هر ترتیب بانک مرکزی بر اساس سیاست‌های تعریف شده جلوی خروج ارز را می‌گیرد و آن چیزی که مشخص است باید یا کالا یا سرمایه وارد کشور شود و این مسیر بشدت رصد می‌شود.

همتی ادامه داد: در حقیقت صادرکنندگان باعث توسعه فعالیت‌های کشور می‌شوند و در عین حال صادرکنندگان باید به بانک مرکزی ثابت کنند که ارز وارداتی آنها به کجا رفته است. اگر به داخل کشور وارد شده باید مشخص شود این ارز کجاست و آیا به صرافی‌ها منتقل شده است؟ و حتی اگر در خارج از کشور است باید مشخص شود که قرار است چه اتفاقی برای آن رخ بدهد و بانک مرکزی باید دقیقاً در جریان این تحولات قرار بگیرد.

رئیس کل بانک مرکزی گفت: در حال حاضر اتحادیه خشکبار، پتروشیمی‌ها و فولادی‌ها با هماهنگی کامل با بانک مرکزی به فعالیت‌های صادراتی خود مشغول هستند و همه رویدادهای خود را به اطلاع بانک مرکزی می‌رسانند.

وی در ادامه به احتمال کسری بودجه و روش‌های جبران آن اشاره کرد و افزود: طبیعی است که کاهش درآمد نفتی در بودجه تأثیر گذار است اما افزایش صادرات نفت با تلاش‌های وزارت نفت و با روش‌های متفاوت و متنوع از مسیرهای گوناگون در جریان است و در اواسط سال می‌توانیم شاهد احیای وضعیت فعلی باشیم تا مشکلات کسری کمتر شود

.همتی اظهار کرد: برداشت از صندوق توسعه ملی که در سال ۹۷ که برای وضعیت اضطراری در نظر گرفته شده بود استفاده نشد و ما برای سال جاری این اجازه را داریم تا در صورت لزوم بتوانیم از این ظرفیت استفاده کنیم. در عین حال انتشار اوراق اسناد خزانه نیز دیگر ابزاری است که می‌تواند به بانک مرکزی کمک کند.

رئیس کل بانک مرکزی گفت: امسال اجرای عملیات بازار باز را نیز در نظر داریم عملیاتی کنیم که این ابزار به عنوان یک سیاست پولی در همه بانک‌های مرکزی دنیا اجرا می‌شود به طوری که وقتی اوراق خرید می‌شود نرخ‌ها سقوط می‌کند و وقتی به فروش می رسند نرخ‌ها افزایش پیدا می‌کند.

وی افزود: با هماهنگی شواری هماهنگی اقتصادی و کمک مجلس در تصویب قوانین مورد نیاز و تأیید رهبری اهداف مورد نظر بانک مرکزی را در جهت متعادل سازی بازار و کاهش نوسان‌ها به کار می‌گیریم تا آرامش در بازار تقویت شود.

همتی اظهار کرد: کسری بودجه نباید پولی شود و از سویی دیگر در حال اندیشدین تدبیری هستیم که از محل فروش ارزهای صندوق و با هماهنگی با سازمان برنامه بودجه و دولت موارد را حل و فصل کنیم و باید سیاستی اتخاذ کنیم که رونق تولید بر اساس شعار سال رهبری به سمت توسعه حرکت کند.

و ی گفت: در کمیته نقدینگی بانک مرکزی برای این اهداف بر نامه ریزی های مورد نظر را انجام می‌دهیم تا بخش‌های مولد فعال‌تر از همیشه بتوانند سیاست‌های تولیدی خود را با سرعت بیشتری به پیش ببرند.

رئیس کل بانک مرکزی افزود: در مقاطعی واقعاً نتوانستیم اموالی از دولت را بفروشیم ولی سازوکاری در دولت تصویب شد که بانک‌های خصوصی نیز می‌توانند از آن تبعیت کنند. دولتی‌ها نیز امیدوارم امسال توفیق بیشتری در فروش اموال مازاد داشته باشند.

وی رقم اضافه برداشت بانک‌ها را در حال حاضر مطلوب دانست و گفت: از تیرماه سال گذشته تاکنون اضافه برداشتی نبود و اگر هم الان وجود دارد به دلیل ناترازی بانک‌ها است که برای مدیریت آن نیز سرپرست تعیین کردیم که دیگر افزایش نیابد. الان بانک‌ها به سمت بازار بین بانکی رفته اند که سال گذشته همین موقع ۳۲ هزار میلیارد تومان در این بازار تأمین شد بود که طبق آمار امروز ۷۲ هزار میلیارد تومان شده که بانک‌ها به جای قرض گرفتن از بانک مرکزی، از یکدیگر می‌گیرند.