به گزارش گروه اطلاع رسانی ایرنا؛ یکی از وحشیانه ترین و غیرانسانی ترین اقدام‌های نظامی رژیم بعث در جنگ تحمیلی استفاده از سلاح کشتار جمعی به ویژه سلاح شیمیایی بود؛ در یکی از این حمله‌ها نیروی هوایی عراق در هفتم تیر ۱۳۶۶ خورشیدی با استفاده از سلاح شیمیایی در چهار منطقه کردنشین سردشت از توابع آذربایجان غربی، هزاران مصدوم بر جای گذاشت تا از شهری که ۱۲ هزار تن جمعیت داشت طبق آمار رسمی هشت هزار و ۲۵ تن مصدوم و از این تعداد ۱۳۰ تن در همان دقایق نخستین شهید شدند. در چنین شرایطی که این اتفاق غیرانسانی علیه مردم ایران به وقوع پیوست به مانند همیشه آنهایی که دم از حقوق بشر می‌زدند، نه تنها این حرکت غیرانسانی رژیم بعث را محکوم نکردند بلکه تا جایی که می‌توانستند از کمک به این رژیم فروگذاری نکردند و حتی رسانه‌های آنها هم واکنش چندانی نسبت به این موضوع از خود نشان ندادند.
استفاده از سلاح‌های شیمیایی از طرف رژیم بعث در شرایطی صورت گرفت که این جزو ۱۲۰ کشور امضا کننده پروتکل ژنو در ارتباط با منع استفاده از سلاح‌های سمی، خفه کننده و ترکیبات باکتریولوژیک بود. پروتکل ۱۹۲۵ ژنو که در قطعنامه ۲۱۶۱ سازمان ملل متحد دگربار به تصویب رسید و به صراحت استعمال سلاح‌های شیمیایی را منع می‌کند.
پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت سالروز حمله و جنایت شیمیایی به سردشت با اردشیر پشنگ پژوهشگر ارشد روابط بین الملل به گفت و گو پرداخته است.
متن این گفت و گو را در ادامه می‌خوانیم:
ایرنا: چرا رژیم بعث در جنگ تحمیلی به حمله شیمیایی علیه ایران روی آورد؟
پشنگ: رژیم بعث با توجه به ایدئولوژی حاکم بر ذهن و فکر رهبرانش هیچ محدودیت اخلاقی و انسانی در راه رسیدن به اهداف برای خود قائل نبود و به قول معروف با هر وسیله‌ای از جمله تسلیحات شیمیایی و علیه هر فردی ولو مردم غیرنظامی و بی پناه از آن استفاده کرد. مساله دیگر استفاده از بار روانی و ایجاد وحشت در میان نیروهای نظامی و مردم ایران در بود زیرا گفته می‌شود استفاده از تسلیحات شیمیایی بیش از آنکه به دلیل وارد ساختن ضربه‌ای نظامی و مشخص باشد، به دنبال گسترش ترس و تضعیف روحیه طرف مقابل است که البته حجم بالای استفاده از این تسلیحات در واقع در زمره نسل کشی به ویژه در ارتباط با حلبچه طبقه بندی می‌شود.
ایرنا: واکنش جوامع بین المللی در مقابل حمله شیمیایی صدام به سردشت چگونه بود؟
پشنگ: دهه ۶۰ خورشیدی و در جریان جنگ میان ایران و عراق، رژیم بعثی بارها از تسلیحات شیمیایی به عنوان یکی از ابزارهای حمله به طرف مقابل استفاده کرد اما درباره سردشت، اهمیت کار آنجا بود که سردشت یک شهر غیرنظامی و نخستین شهری محسوب می‌شد که مورد حمله شیمیایی برنامه ریزی شده و نظامی قرار می‌گرفت امری که در تاریخ سابقه نداشته است. به همین دلیل واکنش جامعه بین المللی به ویژه دولت‌های مختلف و سازمان‌های بین المللی در این باره بسیار مهم بود اما در عمل متأسفانه شاهد واکنش جدی در قبال این موضوع مؤثر بر جان، زندگی و سرنوشت چند هزار شهروند غیرنظامی بی گناه نبودیم. این یک اشتباه بزرگ جامعه جهانی به ویژه کشورهای بزرگ بود و در اصل واکنش مناسب به این حمله غیرانسانی و برخلاف همه پروتکل‌های بین المللی در حقیقت زمینه ساز تعرض شیمیایی بزرگتر رژیم بعث به حلبچه شد.
ایرنا: چرا جامعه بین الملل در مقابل این جنایت بزرگ که تا آن روز بی سابقه بود سکوت کرد؟
پشنگ: یکی از مسائلی که باعث سکوت و عدم واکنش جامعه بین الملل به این حمله شد، به ارتباط ایران با جامعه جهانی به ویژه قدرت‌های اصلی در نظام حاکم باز می‌گردد زیرا آمریکا و بسیاری از کشورهای شرق و غرب و خود منطقه به دنبال آن بودند تا انرژی صدور انقلاب را در سطح منطقه از راه‌های مختلف از جمله بروز جنگ تخلیه کنند. همین امر باعث می‌شد تا بسیاری از فجایع بزرگی که به طور مکرر به وسیله رژیم بعث علیه مردم ایران و حتی کردهای عراق که از معدود متحدان ایران در جنگ بودند، صورت می‌گرفت با چشم پوشی عامدانه این کشورها مواجه شود.
ایرنا: آمریکا و کشورهای غربی چرا و چگونه از صدام حسین در حمله شیمیایی به سردشت حمایت کردند؟
پشنگ: بسیاری از کشورهای اروپایی مانند فرانسه، آلمان و شوروی سابق به طور مستقیم و غیرمستقیم در تقویت و گسترش توان تسلیحات شیمیایی رژیم بعث نقش جدی داشتند که البته این موضوع‌ها بعدها ثابت شد و برخی از شرکت‌ها و افراد حقیقی و حقوقی در ۲ دهه بعد و با پیگیری فعالان مدنی و حقوق بشری به حبس و پرداخت جریمه محکوم شدند. مساله دیگر همان عدم واکنش مناسب علیه این رژیم به دلیل کاربرد تسلیحات شیمیایی هم در جنگ و هم علیه شهروندان مدنی در ایران و در کردستان عراق و حلبچه بود. بسیاری از این کشورها در آن مقطع سکوت کردند، حتی برخی در قضیه حلبچه نخست انگشت اتهام را متوجه ایران کردند و تنها سال‌های بعد که صدام با حمله به کویت تبدیل به یک چهره منفور و مورد انتقاد غرب شد، غربی‌ها اعم از دولت‌ها و رسانه‌ها به این مساله تا حدی پرداختند.
در ادامه دیدگاه‌های «ریزان حکمت» نویسنده تاریخ شفاهی سردشت را در ارتباط با این موضوع جویا شدیم.
متن این گفت و گو را می‌خوانیم:
ایرنا: صدام چرا سردشت را برای بمباران شیمیایی انتخاب کرد؟
حکمت: یکی از بزرگترین و شرم‌آورترین جنایت‌های جنگی تاریخ معاصر، بمباران شیمیایی سردشت بود که متأسفانه در مجامع بین المللی در روزهای اول پس از وقوع، هیچ‌گونه واکنشی صورت نگرفت. ما معتقدیم اگر همان موقع که سردشت بمباران شیمیایی شده بود، مجامع جهانی با این موضوع برخورد جدی می‌کرد، به هیچ وجه صدام به خودش اجازه نمی‌داد که حلبچه را چند ماه پس از بمباران سردشت، مورد حمله شیمیایی قرار دهد و باعث شهادت بیش از پنج هزار تن از ساکنان این شهر شود.
تا کنون دلیل قطعی و قابل اتکایی برای چرایی انتخاب سردشت جهت بمباران شیمیایی ارائه نشده است اما وفاداری و استقامت ملت کُرد در برابر متجاوزان به سرزمینشان، تضادهای خصومت‌آمیز حزب بعث با این ملت و رهبرانش و وجود پادگان‌های نظامی متعدد در این منطقه به ویژه در داخل شهر می‌تواند بازگوکننده بخشی از علل این رخداد باشد.
ایرنا: مکان‌های اصلی بمباران شیمیایی در سردشت کجاها بودند؟
حکمت: رژیم عراق در هفتم تیر ۱۳۶۶ خورشیدی با هواپیماهای بمب افکن و بمب‌های شیمیایی به چهار نقطه پر ازدحام و متراکم جمعیتی سردشت حمله کرد. مهمترین محل‌های اصابت بمب‌های داخل شهر عبارت از چهار راه آزادی، مقبره شیخ رسول مشرف بر سرچشمه آب شهر و منزل حاج رسول نریمانی در مجاورت گرمابه شهرداری در حوالی فرمانداری سابق یا ساختمان کنونی هلال احمر بودند.
بمباران شیمیایی علاوه بر چهار نقطه اصلی شهر در ۲ نقطه پیرامون شهر هم روی داد. یکی در ورودی شمال غربی شهر و دیگری در روستاها و مناطق پیرامون از جمله روستای «ره‌شه هه‌رمی» و منطقه «دشت کپران». این بمباران علاوه بر مصدوم کردن اهالی در روستای «ره‌شه هه‌رمی» هشت تن شهید بر جای گذاشت. قابل ذکر است هیچ‌یک از مصدومان و شهدای این روستا به عنوان جانباز و شهید شیمیایی شناسایی نشده‌اند. یکی از این افراد فردی از اهالی «ره‌شه هه‌رمی» به نام «قادر مولان» است که در این بمباران، پنج تن از اعضای خانواده‌اش را از دست داد.
ایرنا: اکنون مردم سردشت که در حمله شیمیایی دچار آسیب شده‌اند از نظر روحی و روانی در چه وضعیتی قرار دارند؟
حکمت: عامل شیمیایی به کار رفته در سردشت از نوع گاز سولفور موستارد یا گاز خردل بوده است که تأثیر زیادی بر اعصاب می‌گذارد. مصدومیت شیمیایی می‌تواند باعث بروز طیفی از عوارض عصبی و روانی در بلندمدت شود که این اختلال‌ها در واقع عوارض ثانویه مجروحیت شیمیایی است و ناشی از تأثیر مستقیم عوامل شیمیایی بر مغز و دیگر قسمت‌های بدن نیست. این قضیه بر روی تمام مردم اثر گذاشته است. مصدومان همیشه در این فکر هستند که آیا این مواد اثر خود را بر بدنم، خونم، پوستم و بر همه وجودم گذاشته است و حتی از این نگرانند که آیا فردا پس از ازدواج بر روی فرزندانم اثر می‌گذارد یا خیر؟
ایرنا: با توجه به اینکه کتاب «تاریخ شفاهی بمباران شیمیایی سردشت» را تألیف کرده‌اید، درباره انتظارات و دغدغه‌های مصدومان این حادثه توضیح دهید؟
حکمت: سردشت نخستین شهری بود که در دنیا (پس از جنگ جهانی دوم) بمباران شیمیایی شد اما با این وجود خدمات رسانی به آن بسیار ضعیف بوده است. پیش از هر چیزی مردم سردشت بایستی از بهترین کلینیک فوق تخصصی مربوط به بیماری‌های شیمیایی برخوردار باشند. به دلیل نبود وجود امکانات پزشکی در سردشت، مصدومان شیمیایی مجبور به مراجعه به شهرهای اطراف هستند که جاده‌های موجود برای رفتن به شهرهای مجاور بسیار خطرناک و غیر استاندارد هستند. با وجود این مشکل هیچ‌گونه برنامه‌ای برای بهبود وضعیت این جاده‌ها حتی ارائه نشده است.
مشکل دیگر اینکه خود مسؤولان بنیاد شهید و امور ایثارگران گفته‌اند ما برای مصدومان شیمیایی (از نظر معالجه قطعی) هیچ کاری نمی‌توانیم انجام دهیم و تنها باید کاری کنیم که این سال‌های باقی مانده عمرشان را در آسایش و آرامش بگذرانند اما برای تأمین این رفاه و آسایش اقدام خاصی انجام نداده‌اند. سالن ورزشی، امکانات تفریحی، فضای سبز مناسب و دیگر امکانات رفاهی و تفریحی متناسب با وضعیت این افراد وجود ندارد، حتی آسفالت مناسب و فضای سبز کافی در شهر وجود ندارد.
نظر شما