«مرتضی مکی» روز جمعه در گفت‌وگو سیاسی ایرنا، با اشاره به برگزاری نشست کمیسیون مشترک برجام در وین و همچنین نامه هشدارآمیز سه کشور اروپایی به ایران نسبت به کاهش تعهدات برجامی‌اش گفت: برجام یک توافق برد – برد تلقی می‌شد یعنی براساس این تواف، قرار بود هم نگرانی‌هایی که نسبت به فعالیت‌های هسته‌ای ایران وجود داشت، از بین برود و هم ایران سیاست ایران‌هراسی را نسبت به خود خنثی کرده و بتواند از مزایای اقتصادی این توافق بهره‌مند شود.
وی ادامه داد: براساس برجام، دو طرف قبول کردند از یکسو ایران محدودیت‌هایی در برنامه هسته‌ای خود بپذیرد و از سوی دیگر، تحریم‌ها علیه ایران از سوی سازمان ملل، اتحادیه اروپا و آمریکا لغو و متوقف شود.
رفت و آمد هیات‌های خارجی به مطالبات ایران پاسخ نداد
این پژوهشگر مسائل بین‌الملل ادامه داد: علیرغم اینکه ایران به تمامی تعهدات خود عمل کرده، رفع تحریم‌ها به معنای گشایش اقتصادی و باز کردن درها نبوده است، در واقع هر چند هیات‌های بی‌شمار و زیادی از سوی کشورهای مختلف خارجی به ویژه اروپا به ایران آمدند اما این رفت و آمدها مطالبات مورد انتظار ایران را پاسخ نداد و خروج یک‌جانبه ایالات متحده از این توافق و اعمال مجدد تحریم‌ها، برجام را به یک توافق نیمه مرده، یکطرفه و معلق تبدیل کرد.
مکی با بیان اینکه اروپایی‌ها اولین کسانی بودند که با خروج آمریکا از برجام برخلاف تعهدشان از ایران خارج شدند، تصریح کرد: هرچند اتحادیه اروپا و سه کشور اروپایی عضو برجام بارها اعلام پایبندی‌شان را نسبت به توافق هسته‌ای اعلام کردند و سازوکاری برای تبادلات مالی و تجاری با ایران به نام اینستکس ایجاد کردند اما این مکانیزم تا به امروز خروجی نداشته و از طرف دیگر، اروپا آن را محدود به مبادلات در حوزه اقلام بشردوستانه یعنی غذا و دارو کرده است.
مطالبه تهران از اروپا کمتر از تعهداتشان در برجام بوده است
وی افزود: اروپایی‌ها در حالی اقدام عملی ویژه‌ای برای تامین منافع ایران انجام نداده‌اند که مطالبه تهران از آنها کمتر از تعهدات آنها در برجام بوده است اینکه ایران بتواند نفت خود را به فروش برساند و پول آن به کشور بازگردد اما اروپا، با بی‌عملی خود برجام را به توافقی یکطرفه تبدیل کرده است.
این تحلیلگر مسائل سیاست خارجی با بیان اینکه بدعهدی و بی‌عملی اروپا موجب تجدیدنظر ایران نسبت به انجام تعهداتش در توافق هسته‌ای شد، خاطرنشان کرد: با آنکه ایران نخستین گام خود را برای کاهش تعهدات برجامی‌اش برداشته اما همواره اعلام کرده که اگر طرف مقابل اقدام انجام دهد، ما به حالت اولیه بازمی‌گردیم و در این چارچوب، مهلتی ۶۰ روزه نیز به کشورهای اروپایی داده است.
اروپا به رویکرد دو پهلو و مبهم خود نسبت به برجام ادامه می‌دهد
مکی با بیان اینکه اتحادیه اروپا همانند ماه‌های گذشته همچنان سیاست و رویکرد دو پهلو و مبهم خود نسبت به توافق هسته‌ای ادامه می‌دهد، ابراز داشت: اروپا از یکسو همچنان اعلام می‌کند که از برجام به عنوان یک توافق بین‌المللی حمایت می‌کند اما اقدام عملی، محسوس و ملموسی برای تامین منافع ایران برنمی‌دارد و از طرف دیگر در قبال اعلام ایران مبنی بر کاهش تعهداتش از ادبیات تهدید آمیز استفاده می کند.
وی بیانیه هشدارآمیز تروئیکای اروپایی به ایران را در ادامه رویکرد دوپهلوی اروپا نسبت به برجام برشمرد و بیان کرد: اروپا در این بیانیه هم خود را طرفدار ایران نشان می‌دهد و از تداوم اجرای آن حمایت می‌کند و هم از موضع همراهی با آمریکا، اتهاماتی را نسبت به ایران مطرح می‌کند و به تهران هشدار می‌دهد اگر تعهدات خود را کاهش دهی و از توافق هسته‌ای خارج شوی، تحریم‌ها علیه ایران اجرا می‌شوند.
اروپا می‌خواهد از برجام به عنوان اهرم فشار سیاسی علیه ایران استفاده کند
این کارشناس مسائل اروپا افزود: این تهدیدات در حالی مطرح می‌شوند که اروپایی‌ها در طول سه سال نخست اجرای برجام، اقدام چندانی که با گشایش اقتصادی همراه باشد، انجام ندادند و در یک سال گذشته هم اقدام ملموسی که منافع ایران را تامین کند، از سوی آنها مشاهده نشد و در واقع، به تعهداتشان عمل نکردند.
مکی با تاکید بر اینکه اروپا می‌خواهد از برجام به عنوان یک اهرم فشار سیاسی علیه ایران استفاده کند در حالی که خود به این توافق پایبند نبوده است، یادآور شد: اروپایی‌ها با تاکید بر حفظ برجام از یکسو نمی‌خواهند در زمین آمریکا بازی کنند و موجب افزایش بحران در خاورمیانه شوند ولی در عین حال نمی‌خواهند در مقابل آمریکا هم قرار بگیرند و هزینه‌ای برای حفظ برجام بدهند. به همین خاطر، به سیاست دو پهلو، محتاطانه، محافظه‌کاران و… خود ادامه می‌دهند.
تنش در خاورمیانه، گریبان اروپا را خواهد گرفت
وی با اشاره به رویکرد ایران عنوان کرد: آنچه ایران می‌گوید این است که از برجام خارج نمی‌شود و هر اقدامی هم که در کاهش تعهداتش انجام می‌دهد، براساس ماده ۲۶ و ۳۶ این توافق است تا از این طریق، توازنی میان تکالیف و حقوقش ایجاد شود و تحرکی را از سوی اروپا برای انجام تعهداتش ایجاد کند.
این تحلیلگر مسائل سیاست خارجی با بیان اینکه اگر تنشی در خاورمیانه ایجاد شود، این تنش گریبان اروپا را هم خواهد گرفت، گفت: در روزهای گذشته مشاهده کردیم که برخی از کشورهای عضو اتحادیه اروپا ادعاهایی را نسبت به ایران مطرح کرده بودند اما سپس نسبت به آن مواضع، عقب‌نشینی کردند که این مسئله، نشاندهنده نگرانی آنها نسبت به تشدید تنش و افزایش بحران در خاورمیانه است.
اروپا در میانه ایران و آمریکا ایستاده است
مکی با بیان اینکه اروپا همچنان از سیاست ابهام‌آلود خود خارج نشده است، اظهار داشت: اقدامات ایران به گونه‌ای نیست که موجب ارسال پرونده ایران به شورای امنیت شود. اروپایی‌ها هم به راحتی نمی‌توانند برجام را اهرم فشار سیاسی - بدون آنکه اقدام عملی برای پاسخ به مطالبات ایران انجام دهد – تبدیل کنند.
وی در پاسخ به این سوال که آیا شاهد چرخش اتحادیه اروپا به آمریکا درخصوص مسائل منطقه‌ای ایران نیستیم؟ تصریح کرد: همسویی و همراهی‌هایی میان اروپا و آمریکا وجود دارد ولی در مقام عمل، اروپا در میانه ایران و آمریکا ایستاده است زیرا نمی‌خواهد یا نمی‌تواند تعهداتش را در قبال ایران انجام دهد و از طرف دیگر هم نمی‌خواهد یا نمی‌تواند در مقابل آمریکا قرار بگیرد.
اروپا قدرت انتخاب میان ایران و آمریکا را ندارد
این پژوهشگر مسائل بین‌الملل با تاکید بر اینکه ایران، عراق، افغانستان، لیبی و… نیست که آمریکا بخواهد اقدامی نظامی به‌خصوصی را علیه‌اش انجام دهد، خاطرنشان کرد: فضای سیاسی پس از ساقط کردن پهپاد آمریکایی نشان می‌دهد ایران هرچند مخالف جنگ است اما از تمامیت ارضی و امنیت خویش به شدت دفاع می‌کند. در این چارچوب، اتحادیه اروپا واقف است هر اقدام نظامی می‌تواند خطرناکی داشته باشد. تبعات این اقدام تنها اثرگذاری بر قیمت انرژی نیست بلکه تبعات امنیتی را نیز به همراه خواهد داشت.
مکی اضافه کرد: اروپا و آمریکا در یک منظومه فکری قرار دارند و با توجه به مناسباتی که با اسرائیل، امارات و عربستان دارند، آنها را متحد خود می‌دانند و اگر قرار باشد دست به انتخاب بزنند، اروپا بی تردید آنها را انتخاب می‌کند و ایران انتخاب آنها نیست اما شرایط بحرانی است و اروپا قدرت انتخاب میان ایران و آمریکا را ندارد.
وی با بیان اینکه شرایط در خاورمیانه بسیار پیچیده بوده و در وضعیت ابهام‌آلودی قرار دارد، ابراز داشت: سناریوهای مختلفی در خصوص منطقه وجود دارد که موجب شده تا هم آمریکایی‌ها و هم اروپایی‌ها دست خودشان را به راحتی رو نکنند و متناسب با شرایط روز اقدام به تصمیم‌گیری کنند اما شرایط به گونه‌ای نیست که بخواهند هر تصمیمی که درباره ایران اتخاذ می‌کنند را اجرایی کنند.
نظر شما