ادبیات کودک و نوجوان شاخه‌ای از ادبیات و اتفاقاً بسیار مهم است، زیرا کتابهای این «گونه» در دوره‌ای از زندگی خوانده می‌شوند که شخصیت و شناخت کودک در حال شکل گیری و رشد است. بنابراین بسیار مهم است چه نوع محتوا، مفاهیم، ارزش‌ها و جهان بینی از طریق این کتاب‌ها به کودک القا شود.
نقش نویسنده و شخصیت وی در حوزه ادبیات کودک و نوجوان به اندازه خود این گونه ادبی در رقم زدن تجربه‌های مهم برای کودکان و نوجوانان اثر گذار است، کودک از طریق آثار خلق شده توانمند در این عرصه می‌تواند با زبان ساده‌تر با ارزش‌های جامعه، شرایط حاکم و درس‌های زندگی آشنا شود.
از سوییمی توان گفت عرصه نویسندگی کودکان و نوجوانان به واسطه مواجهه با مخاطبانی خاص و حساسیت شرایط سنی تاحدودی سخت‌تر از نویسندگی در عرصه بزرگسال است، اما کشور در این حوزه چون بسیاری عرصه‌های هنری و فرهنگی صاحب‌نامانی به خود دیده، از شتافتگان به دیار باقی تا آنان که هنوز توانمندانه قلم می‌زنند.
مهدی آذریزدی، پدر ادبیات کودکان و نوجوانان
نام مهدی آذریزدی برای نسل‌های قبل‌تر از کودکان امروز بسیار آشنا و دوست داشتنی است. یکی از رویدادهای حوزه ادبیات کودک و نوجوان در سال ۱۳۹۱، نامگذاری روزی به نام ادبیات کودک و نوجوان بود. شورای عالی انقلاب فرهنگی در جلسه ۷۱۷ خود و بنا بر پیشنهاد شورای فرهنگی عمومی، روز ۱۸ تیر را به عنوان روز ادبیات کودک و نوجوان ثبت کرد، این روز، روز درگذشت مهدی آذریزدی پرتیراژترین نویسنده تاریخ ادبیات کودک و نوجوان ایران و کسی است که خود را وقف ادبیات داستانی کودکان کرد.
مهدی آذریزدی روز ۲۹ اسفند متولد شد اما به دلیل احتمال دیده نشدن این روز در تقویم، به جای تولد این نویسنده روز درگذشت او به این نام در آمد. این نویسنده کودکان در سال ۱۳۰۰ در روستای خرمشاه در حومه یزد در خانواده‌ای تازه مسلمان با اجداد زرتشتی متولد شد، او از هشت سالگی همراه پدرش در زمین رعیتی کار کرد و در ۲۰ سالگی از کار بنایی به کار در کارگاه جوراب بافی کشیده شد.
پس از آنکه صاحب کارگاه جوراب بافی تصمیم به تاسیس دومین کتابفروشی شهر یزد گرفت، او را از میان شاگردان کارگاه به کتابفروشی منتقل کرد، کار در کتابفروشی زمینه آشنایی او با اهالی شعر و ادب را فراهم کرد و پس از مدتی به تهران نقل مکان کرد و با معرفی همشهری خود حسین مکی در چاپخانه حاج محمد علی علمی واقع در خیابان ناصرخسرو مشغول به‌کار شد.
وی در سن ۳۵ سالگی، پس از آنکه قصه‌ای از انوار سهیلی در چاپخانه توجهش را به خود جلب کرد به فکر ساده نویسی قصه آنطور که مناسب کودکان باشد افتاد؛ این ایده، زمینه‌ساز خلق جلد اول کتاب قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب شد که این کتاب در سال ۱۳۴۳ از سوی سازمان جهانی یونسکو مستحق دریافت جایزه شد. او ازدواج نکرد و هیچ‌گاه به کار دولتی هم مشغول نشد، تنها لذت زندگی‌اش کتاب خواندن بود و افزون بر نویسندگی به امور غلطگیری و فهرست اعلام‌نویسی تا سال‌های آخر زندگی‌اش ادامه داد.
تاکنون ۲۳ عنوان کتاب از او منتشر شده‌است و از جمله آثار انتشاریافته از آذریزدی می‌توان به قصه‌های تازه از کتابهای کهن، گربه ناقلا، گربه تنبل و حکایت منظومی به نام شعر قند و عسل اشاره کرد.
آذری یزدی جایزه یونسکو و نیز جایزه سلطنتی کتاب سال را پیش از انقلاب ۱۳۵۷ دریافت کرده بود و سه کتاب او توسط شورای کتاب کودک به‌عنوان کتاب برگزیده سال انتخاب شده بود. کتابهای وی از طرف «شورای کتاب کودک» نیز کتاب برگزیده سال شده‌اند، او در سال ۱۳۷۹ به سبب نگاشتن داستان‌های قرآنی و دینی، «خادم قرآن» شناخته شد. او در ۱۸ تیر ۱۳۸۸ در سن ۸۷ سالگی در بیمارستان آتیه تهران درگذشت و در نزدیکی محل زندگی اش در یزد به خاک سپرده شد.
منوچهر احترامی با امضای «م. پسر خاله»
اگر بخواهیم از مشهورترین کتابهای کودک سخن بگوییم و از مردم بپرسیم، بی‌تردید کمتر کسی است که از حسنی نگو یه دسته گ» و ده شلمرود و دزده و مرغ فلفلی نام نبرد. اگرچه نام منوچهر احترامی با طنز و گل‌آقا گره خورده است، خالق کتاب‌هایی است که شمارگانش حالا به بالای چند ده میلیون جلد رسیده و چند نسل از کودکان با آن خاطره دارند.
منوچهر احترامی متولد ۱۳۲۰ تهران، طنزپرداز و از قدیمی‌ترین نویسندگان ادبیات کودک و نوجوان بود، وی در مدارس مروی و دارالفنون دوران تحصیل را طی کرد و از دانشکده حقوق دانشگاه تهران فارغ‌التحصیل شد. ولی هیچ‌گاه به وکالت و کار حقوقی روی نیاورد و سال‌ها به عنوان طنزنویس با نشریات مختلف همکاری داشت. وی طنزنویسی را جدی از سال ۱۳۳۷ با مجله توفیق آغاز کرد و با مطبوعات دیگر و رادیو و تلویزیون هم همکاری داشت. امضاهای مستعاری همچون م. پسرخاله و الف اینکاره از امضاهای اوست.
احترامی در دوران حیاتش بیش از ۵۰ عنوان کتاب برای کودکان نوشته و منتشر کرده که «حسنی نگو یه دسته گل»، «خروس نگو یه ساعت»، «خرس وکوزه عسل» و «دزده و مرغ فلفلی» از آن جمله است. این نویسنده، بیست و سوم بهمن ۸۷ بر اثر نارسایی قلبی در یکی از بیمارستان‌های تهران درگذشت و در قطعه هنرمندان بهشت زهرا به خاک سپرده شد.
امیرحسین فردی، معلمی برای نویسندگان کودک
زنده‌یاد امیرحسین فردی، نویسنده و فعال عرصه ادبیات داستانی کودک و نوجوان بود. او سردبیری و مدیرمسئولی کیهان بچه‌ها را به مدت ۳۱ سال به عهده داشت و همچنین عضویت در شورای داستان کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان از سوابق مسئولیت‌های اجرایی او محسوب می‌شود.
او مجموعه داستان‌ها و رمان‌های متعددی را هم برای گروه سنی کودک و نوجوان خلق کرده است. البته مرحوم فردی پیش از هر چیزی به عنوان یک معلم و تربیت‌کننده نسلی از نویسندگان مشهور است. او زاده ۱۳۲۸ روستای قره‌تپه اردبیل بود که پنجشنبه، پنجم اردیبهشت ۱۳۹۲، دچار مشکل تنفسی شد و در راه انتقال به بیمارستان لقمان درگذشت. قصه‌های گل بهار، یک دنیا پروانه و ی ک مشت نقل رنگی برخی از آثار این نویسنده‌اند.
علی اشرف درویشیان، نویسنده‌ای مدیون قصه‌های مادربزرگ
علی اشرف درویشیان زاده در سال ۱۳۲۰ در کرمانشاه بود. او خود بخشی از موفقیتش در نویسندگی برای کودکان را مدیون قصه‌هایی است که مادربزرگش برایش می‌گفت. او می‌گوید: در زندگی پای قصه خیلی از قصه گوها نشسته‌ام. اما مادربزرگم از همه آنها بهتر بود، به آنچه می‌گفت آگاهی داشت، افسانه را با آب و تاب و با سود جستن از متل ها و اصطلاحات محلی بیان می‌کرد. آنها را با مسائل روز و نکته‌های موردعلاقه ما می‌آمیخت. آرام و بی شتاب قصه می‌گفت و…
علی اشرف درویشیان بعد از گذراندن دوره مقدماتی دانشسرای عالی ۸ سال در روستاهای گیلانغرب و شاه آباد آموزگار بود. در سال ۱۳۴۵ رشته ادبیات فارسی را در دانشگاه تهران و دوره کارشناسی ارشد را در رشته روان شناسی تربیتی خواند. او در سال ۱۳۹۶ بعد از یک دوره بیماری طولانی درگذشت.
از جمله کتابهای او برای کودکان و نوجوانان می‌توان به مجموعه چهار جلدی سال‌های ابری، درشتی، کی برمیگردی داداش جان، رنگینه، ابر سیاه هزار چشم و معروف ترین آنها همراه آهنگ‌های بابام اشاره کرد.
صمد بهرنگی، خالق «ماهی سیاه کوچولو»
صمد بهرنگی، خالق ماهی سیاه کوچولو نویسنده‌ای تبریزی متولد سال ۱۳۱۸ است که شغل اصلی اش معلمی بود. او هم در کودکی زندگی سخت و همراه با فقر داشته است. برای تحصیلات رشته زبان و ادبیان انگلیسی را انتخاب کرد.
بهرنگی بارها به دلیل سخنان اعتراض آمیزش از مدارس اخراج یا به پایه پایین‌تر منتقل شد. از اولین داستان‌های او می‌توان به عادت، تلخون و بی‌نام اشاره کرد. علاوه بر معلمی و نویسندگی او کار ترجمه از زبان‌های انگیسی و ترکی استانبولی نیز انجام می‌داد.
او شعر بعضی از شاعران معاصر مانند اخوان ثالث و فروغ فرخزاد را به ترکی برگردانده است. تاثیرگذارترین و مهم‌ترین کتاب صمد بهرنگی را می‌توان کتاب ماهی سیاه کوچول و دانست. بهرنگی در سن ۲۹ سالگی در رودخانه ارس غرق شد. از جمله داستان‌های صمد بهرنگی می‌توان به اولدوز و کلاغ‌ها، کچل کفتر باز، یک هلو هزار هلو و ۲۴ ساعت در خواب و بیدار ی اشاره کرد.
هرچند رفتن این نام آوران داغی عظیم بر عرصه نویسندگی کودک است اما در آسمان این هنر همچنان ستارگانی در حال درخششند، ستارگانی چون هوشنگ مرادی کرمانی، مصطفی رحماندوست، شکوه قاسم نیا، فرهاد حسن زاده، افسانه شعبان نژاد که عشق را در قلم راندن برای کودک تفسیر می‌کنند.
نظر شما