به گزارش پایگاه خبری جماران کتاب تحریر اختیار به همت حجج الاسلام سید مرتضی و سید مجتبی حسینی کاشانی از شاگردان حجت الاسلام حسن خمینی، تنظیم یافته و با پژوهش های تکمیلی به تالیفی منسجم تبدیل شده است.
جبر و اختیار از مباحث مهم و چالش برانگیز فلسفی و کلامی است که به تفصیل پیرامون آن در علوم مختلف سخن به میان آمده است. این بحث از جمله مباحثی است که حتی در میان طبقات مختلف مردم با درجات متفاوت مطرح است. سبقت این بحث به پهنای تاریخ تعقل و تفکر آدمی است و در طول تاریخ این بحث به تناسب ظرفیت و شکوفایی عقول بشر مطرح شده است، برخی به گونه های مختلف به جبر گرایش یافتند و عده ای دیگر انسان را موجودی مختار پنداشته اند.
در این میان ادیان آسمانی نیز به عنوان مدعیان گفتمان یگانه پرستی و عدالت، مروج اختیار انسان ها بوده اند. بحث جبر و اختیار وقتی با محوریت اعتقاد به خدا، و بررسی نسبت فعل انسان به خداوند مطرح می‌شود در سه نظریه «جبر، تفویض، و الامر بین الامرین» تبیین می شود؛ بر این اساس عده ای به جبر و عدم انتساب افعال آدمی به خود او و گروهی به تفویض یعنی عدم انتساب افعال آدمی به خداوند و بخش سومی به امر بین الامرین معتقد شدند. بر این اساس امام (ره) با اذعان به اهمیت این بحث طی مباحثی در خلال مباحث «طلب و اراده» که در علم اصول مورد بحث قرار می گیرد، به این مسئله پرداخته و به تفصیل نظریه جبر، تفویض و امر بین الامرین را مورد مداقه قرار داده و با نقد دو نظریه جبر و تفویض، و با عنایت به اشکالاتی که بر نظریه اختیار شده و نقد آنها، در نهایت نظریه امر بین الامرین را به عنوان نظر حق تبیین و مستدل نموده است.
اختصار کتاب «طلب و اراده» حضرت امام و در عین حال دقت فراوان مطالب کتاب، ضرورت بررسی دقیق لایه های معرفتی و لوازم نظریه جبر و اختیار، استخراج مقدمات براهین بکار رفته و تبیین آنها و همچنین تحلیل همه جانبه نظریه امر بین الامرین و پاسخ به شبهات پیرامون آنها را آشکار ساخت از این رو یادگار امام با عنایت به نکات پیشین طی قریب به یک سال در جلسات خصوصی به تدریس آن اهتمام کردند. این کتاب در هشت فصل کلی تالیف شده که بخش اول به بررسی و نقد نظریه کلام نفسی اختصاص یافته؛ در بخش دوم نظریه جبر و تفویض مورد کاوش قرار گرفته و ادله ابطال آنها مورد توجه قرار گرفته است.
در بخش سوم به تبیین دقیقی از نظریه امر بین الامرین پرداخته شده و زوایای پیدا و پنهان آن بررسی شده است. در ادامه مطالب کتاب و در ۵ بخش باقی مانده به طور ویژه اشکالات نظریه اختیار مورد کنکاش قرار گرفته بر این اساس در فصل چهارم اشکال ارادی بودن اراده، در بخش پنجم اشکال ضرورت علی، در بخش ششم اشکال ناشی از علم، اراده و قضای الهی و در نهایت در بخش هفتم و هشتم اشکال سعادت و شقاوت ذاتی از دو زاویه عقلی و نقلی مورد مداقه قرار گرفته است.
در بخش ابتدایی کتاب نیز مقدمه محققانه ای در قالب پیشگفتار از سوی پژوهشگران کتاب تنظیم شده است. در قسمت اول پیشگفتار مبانی هستی شناسانه، خداشناسانه و انسانشناسانه حضرت امام در کتاب «طلب و اراده» اصطیاد شده و در قسمت دوم درآمدی بر مباحث جبر، تفویض و اختیار ارائه گردیده است.
نظر شما