میکروبیوتا مجموعه‌ای از گونه‌های میکروارگانیسم است که در ارگان‌های مختلفی که با محیط خارج از بدن ارتباط دارند از جمله در سطوح و لایه‌های عمقی پوست، دهان، ریه و روده زندگی می‌کنند.
میکروبیوتای روده بزرگترین مخزن میکروبیوتای انسانی است. این گروه از گونه‌هایی از میکروارگانیسم‌هایی تشکیل شده که در دستگاه گوارش به حالت همزیستی مسالمت‌آمیز با میزبان به سر می‌برند.
جمعیت عظیم میکروبی میکروبیوتا در بدن، ژنوم میکروارگانیسم‌های هم‌سفره را با عنوان میکروبیوم به‌وجود آورده‌اند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که میکروبیوتا بخش عظیمی از سلول‌های موجود در بدن انسان را شامل شده و به عنوان ژنوم دوم انسان قلمداد می‌شود.
محققان علوم پزشکی در تلاش هستند تا میکروبیوتا را به شکل سالم خود برگردانند که با این کار افقی نو در درمان برخی از بیماری‌ها پیشروی انسان‌ها قرار می‌گیرد.
به نظر می‌رسد با وجودی که ترکیب میکروبیوتا از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود، عوامل مختلفی مانند سن، جنس، نژاد، موقعیت جغرافیایی و رژیم غذایی موجب تنوع میکروبیوتا می‌شود.
چند سالی است که تحقیقات وسیعی در مورد میکروبیوتا آغاز شده و یکی از اهداف اصلی این اقدام، شناخت تنوع و ترکیب میکروبیوم ساکن در بدن و عوامل مؤثر بر تکامل آنها می‌باشد.
هانیه‌السادات اجتهد دکتری تخصصی پژوهشی مرکز تحقیقات چاقی و عادات غذایی پژوهشگاه علوم غدد و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی تهران، رساله خود را با موضوع تعیین الگوی میکروبیوتای روده بزرگسالان ایرانی چاق و غیرچاق و بررسی تغییرات آن پس از مداخله در زنان چاق انتخاب کرد که چند روز پیش از آن دفاع کرده است.
این محقق ایرانی در گفت‌وگو با خبرنگار علمی ایرنا اظهار داشت: میکروبیوتا، باکتری‌های مفید و ارزشمند ساکن در اعضای مختلف بدن انسان از جمله دستگاه گوارش هستند که با سلول‌های بدن ارتباط متقابل داشته و به عملکرد فیزیولوژیک بدن کمک می‌کنند.
اجتهد افزود: میکروبیوتا از موضوعات بسیار پیشرفته در دنیا است و در ایران خیلی نهادینه نشده و ما در تلاش هستیم تحقیقات در این زمینه در کشور نهادینه شود تا پژوهشگرانی ایرانی هم سهمی در ارتقای این موضوع پیشرفته داشته باشند.
وی با اشاره به اینکه برخی از کشورها با سرمایه‌گذاری بسیار هنگفت در حال تحقیقات در این زمینه هستند، اظهار داشت: آمریکا، چین و کشورهای اتحادیه اروپا به پیشرفت‌های خوبی در این زمینه دست یافته‌اند و درمان‌هایی از این طریق انجام می‌دهند.
الگوی میکروبیوتای ایران به دست آمده است
وی با اشاره به اینکه ترکیب الگوی میکروبیوتای ایرانیان را در حجم نمونه کوچک به دست آورده‌اند، اظهار داشت: این کار در سطح پایلوت و در حجم نمونه کم انجام شده و با مطالعات کوهورت (جمعیت بزرگ‌تر) می‌توان الگوی میکروبیوتای ایرانیان را شناسایی کرد.
اجتهد با اشاره به اینکه در گام بعدی می‌توان به دنبال پیشگیری و درمان بیماری‌ها بود، گفت: زمانی می‌توانیم به گام بعدی فکر کنیم که وضعیت دقیقی از ترکیب میکروبیوتای مردم در سلامت و بیماری‌ها را داشته باشیم و در این شرایط می‌توانیم وارد فاز مداخله‌ای برای درمان برخی از بیماری‌ها شویم.
وی افزود: میکروبیوتا با ترکیبات شیمیایی که ترشح می‌کنند می‌توانند بر عملکردهای مختلف بدن از جمله گوارش، ایمنی، سیستم عصبی و حتی مغز تأثیرگذار باشند.
وی با اشاره به اینکه میکروبیوتا کاملاً با بدن ما در ارتباط هستند، گفت: با شناسایی کامل باکتری‌ها می‌توان پیش‌بینی کرد که افراد در سال‌های آینده در معرض ابتلاء به چه بیماری‌هایی قرار خواهند گرفت.
اجتهد تاکید کرد که با این کار آینده روشنی برای درمان افراد به وجود خواهد آمد و احتمال ابتلاء به برخی بیماری‌ها مانند اختلالات گوارشی، کبد چرب، دیابت، مشکلات کلیوی و حتی بیماری‌های قلبی و عروقی را به خوبی می‌توان شناسایی کرد.
وی افزود: در این مطالعه پایلوت مشاهده شده است که جنس‌های باکتریایی خاصی در افراد چاق کمتر است که این افراد را در معرض کبد چرب قرار می‌دهد.
اجتهد افزود: با نسل جدید پروبیوتیک‌ها یا حتی تغییرات رژیم غذایی و سبک زندگی، می‌توان باکتری‌های مضر را در افراد چاق کاهش داد و با تعدیل و بهبود ترکیب میکروبیوتای روده در راستای افزایش سلامت بیماران گام برداشت.
بر اساس اعلام پژوهشگاه علوم غدد و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی تهران، دکتر باقر لاریجانی رئیس این پژوهشگاه نیز گفت: عوامل بیشماری در ایجاد بیماری‌های مختلف نقش دارند که میکروب‌ها یک گروه از این عوامل هستند.
وی ضمن اشاره به اهمیت حوزه دانشی میکروبیوتا، توسعه این حوزه را یکی از اهداف مهم پژوهشگاه علوم غدد و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی تهران اعلام و ابراز امیدواری کرد با اقداماتی که در پژوهشگاه در دست اجراست و ایجاد شبکه‌های علمی از محققان رشته‌های مرتبط گام‌های مؤثری در توسعه این دانش بین‌رشته‌ای برداشته شود.
لاریجانی با بیان اینکه از دوران کهن حضور و استقرار میکروب در اکثر مناطق بدن و همزیستی انسان با میکروب‌ها به اثبات رسیده است، گفت: اما کمتر از ۱۰۰ سال است که به هم ریختگی الگو و نظم خاص این میکروب‌ها به لحاظ تعداد و نوع چیدمان و نقش آن در بیماری‌ها، نظر محققان و دست‌اندرکاران علوم پزشکی دنیا را به خود جلب کرده است.
وی اظهار داشت: پس از کشف ژنوم انسانی، که انقلابی بزرگ در علم پزشکی بود، پروژه میکروبیوم انسانی از سال ۲۰۰۷ میلادی آغاز و در دو فاز تا سال ۲۰۱۶ میلادی با صرف هزینه‌های چند صد میلیون دلاری توسط مراکز تحقیقاتی در جهان انجام شد.
رئیس پژوهشگاه علوم غدد و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی تهران از پژوهش‌های صورت گرفته در حوزه میکروبیوم در مراکز معتبر تحقیقاتی و دانشگاهی و درمانی دنیا سخن گفت و ادامه داد: در این حرکت بس عظیم، محققان و پژوهشگران کشورمان نیز در حال نقش‌آفرینی در این پازل جهانی همانند سایر علوم هستند.
وی با اشاره به اینکه میکروبیوم جزو علوم نوین و بین‌رشته‌ای است که باید به آن توجه شود، گفت: با توجه به تاکید اسناد بالادستی کشور بر کاهش بیماری‌ها، سیاستگذاری و برنامه‌ریزی درست در زمینه پژوهش‌های مرتبط با میکروبیوم می‌تواند اثرات شگرفی در علوم پزشکی داشته باشد و امیدواریم به نحوی برنامه‌ریزی شود که مردم کشورمان بتوانند از نتایج این پژوهش‌ها بهره‌مند شوند.
نظر شما