درخشش حلقه‌های کیوان در آسمان امشب

«مسعود عتیقی» روز سه‌شنبه در گفت‌وگو با خبرنگار علمی ایرنا گفت: سیارات در گردش به دور خورشید گاهی اوقات نسبت به زمین در سمت دیگر خورشید قرار می‌گیرند و قابل مشاهده نیستند و گاهی اوقات نیز با قرار گرفتن در سمتی که زمین قرار دارد شرایط مطلوبی برای مشاهده آنها در آسمان شبانگاهی ایجاد می‌شود که اصطلاحاً به آن وضعیت مقابله می‌گویند. بنا به تعریف مقابله شرایطی است که یک سیاره بیرونی (نسبت به زمین) با زمین و خورشید در یک راستا قرار بگیرد به نحوی‌که زمین میان خورشید و آن سیاره باشد.

وی ادامه داد: ساعت ۲۰:۳۰ دقیقه امشب (سه‌شنبه ۱۸ تیر) سیاره حلقه بر گردن کیوان به وضعیت مقابله می‌رسد و در طول این شب برای ساکنان زمین قابل مشاهده خواهد بود. از آنجا که در وضعیت مقابله این سیاره تقریباً با کمترین فاصله با زمین نیز قرار دارد فرصت مناسبی است که از درون تلسکوپ‌های آماتوری و دوربین‌های دوچشمی نجومی جزئیات بیشتری از این سیاره زیبا همچون حلقه‌های رنگارنگ و قمرهای نسبتاً بزرگ سیاره کیوان از جمله قمر مشهور «تایتان» را مورد رصد، عکاسی و مطالعه قرار داد.

به گفته عتیقی، این سیاره که با چشم غیر مسلح به رنگ زرد دیده می‌شود طی این شب‌ها در صورت فلکی کمان (قوس) قرار دارد. این سیاره حدود ساعت ۲۰:۲۰ دقیقه امشب از افق شرق-جنوب شرق طلوع می‌کند و در لحظه مقابله (۲۰:۳۰ دقیقه) بالاتر از افق شرقی محل قابل مشاهده است.

زُحَل یا کِیوان، پس از مشتری، دومین سیارهٔ بزرگ منظومه شمسی و ششمین سیاره نزدیک به خورشید است. زحل یک گلوله گازی غول‌پیکر است که با وجود حجم زیادش تنها ۹۵ برابر زمین جرم دارد. چگالی این سیاره حدود یک‌هشتم زمین و کمتر از آب است. یک روز کامل در کیوان برابر ۱۰ ساعت و ۳۹ دقیقه در زمین و یک سال آن برابر ۲۹٫۵ برابر سال زمین است. از آنجا که مدار استوایی زحل تقریباً همانند زمین در ۲۷ درجه است، تغییرات زاویه سیاره نسبت به خورشید شبیه به زمین است و در این سیاره نیز همان چهار فصل مشاهده می‌شود. جرم سیاره زحل همانند مشتری از گاز است که بیشتر آن را هیدروژن تشکیل می‌دهد. میزان اندکی هلیوم و متان در رده‌های بعدی گازهای تشکیل‌دهندهٔ سیاره قرار دارند.

در آسمان شب زمین، زحل به دلیل اندازه بزرگ، نسبتاً درخشان دیده می‌شود. زیبایی آسمان زحل به خاطر نوارهای روشن حلقه‌های اطراف آن و نیز به خاطر قمرهای زیادش است.

به علت سرعت حرکت کیوان به دور خود در قطب‌های آن نوعی حالت یخی مشاهده می‌شود که سیاره را از شکل کرهٔ کامل دور می‌کند. زحل از جنبه‌های زیادی شبیه مشتری است، جز اینکه در اطراف آن چندین حلقه شگفت‌انگیز وجود دارد.

تایتان(Titan)، یا تیتان، بزرگ‌ترین قمر کیوان (زحل) است که در فاصله ۱٫۲ میلیارد کیلومتری از خورشید واقع شده است. تیتان بسیار کندتر از زمین به دور خود می‌چرخد، به طوری که یک روز تیتان در حدود ۱۶ روز زمین است. تیتان از نظر میزان جرم، یازدهمین جسم پرجرم در سامانهٔ خورشیدی است.