راهبرد «چین واحد» چیست؟

این روزها در اخبار و ادبیات سیاسی چین بیش از هر زمان دیگری اسم و عنوان اصل «یک چین» یا «چین واحد» شنیده می‌شود و رسانه‌ها و مقامات این کشور نیز رعایت این اصل را مدام به آمریکا گوشزد می‌کنند.

اقامت خانم «تسای» در نیویورک و خرید تسلیحاتی تایوان از آمریکا به تازه‌ترین مناقشه میان پکن و واشنگتن تبدیل شده است و چین را به صورت جدی خشمگین کرده است تا حدی که مقامات پکن معتقدند واشنگتن با آتش بازی می‌کند.

در حالی که برخی اخبار در روزهای گذشته از بهبود روابط تجاری و اقتصادی میان چین و آمریکا و احتمال پایان جنگ تجاری دو کشور حکایت داشت بار دیگر تنش‌ها میان دو کشور به دلیل حمایت‌های دیپلماتیک واشنگتن از رهبر جزیره تایوان که چین آن را استانی از خود می‌داند و معتقد است بر اساس اصل «چین واحد» هیچ کشوری از جمله کشورهایی که با پکن دارای روابط رسمی و سیاسی هستند حق ندارند با این جزیره ارتباط داشته باشند بالا گرفته است.

اصل «چین واحد» چیست؟
«جمهوری چین» نام رسمی تایوان است این بخش از چین در سال ۱۹۱۱ میلادی بعد از سرنگونی آخرین سلسله امپراطوری چین بنیان نهاده شد پس از پیروزی انقلاب چین در سال ۱۹۴۹ و روی کار آمدن مائو، سران حزب ناسیونالیست که از ۱۹۱۱ تا ۱۹۴۹ بر چین حکمرانی می‌کردند به تایوان فرار کردند و در آنجا حکومتی موازی با حکومت «جمهوری خلق چین» که در سرزمین اصلی چین بود تشکیل دادند، از آن زمان تا سال ۱۹۷۹ میلادی، چین و تایوان با وجود آنکه دارای زبان و فرهنگ واحد بودند دو دولت جداگانه داشتنند.

اما ایالات متحده در سال ۱۹۷۹ میلادی «جمهوری خلق چین» را به رسمیت شناخت و با «جمهوری چین» یا همان تایوان رابطه دیپلماتیک خود را قطع کرد و اعلام نمود دولت جمهوری خلق چین تنها دولت واحد چین است اما با ین وجود دولت ایالات متحده تسلیم خواسته چین مبنی بر به رسمیت شناختن حاکمیت چین بر تایوان نشد.

چین و تایوان تا پیش از دهه ۱۹۹۰، هیچ رابطه رسمی با یکدیگر نداشتند در دهه ۱۹۹۰، با امضای توافقنامه‌ای بین این دو، راه برای برقراری روابط اقتصادی و فرهنگی باز شد و چین توانست از راه معامله با تایوان، میلیاردها دلار به دست آورد مقام‌های چین و تایوان در سال ۱۹۹۲ میلادی به توافق رسیدند هر اقدامی در این منطقه و در روابط طرفین بر اساس اصل «چین واحد» باشد بر اساس این اصل، چین و تایوان به یک کشور که همان سرزمین مادری است تعلق دارند.

بر اساس اصل «یک چین» یا «چین واحد» هر کشوری که دارای روابط رسمی با پکن است حق ندارد با تایوان روابط رسمی داشته باشد آمریکا نیز بر اساس این اصل قراردادهای رسمی اش را به جای تایوان با چین منعقد می‌کند، ولی همزمان به روابط «غیررسمی» اش با تایوان ادامه داده و نماینده‌های «غیررسمی» به این منطقه می‌فرستد.

اما از زمانی که «تسای اینگ ون» در سال ۲۰۱۶ میلادی هشتمین و نخستین رئیس جمهوری زن تایوان شد، روابط دو سوی تنگه تایوان (چین و تایوان) به دلیل حمایت‌های آمریکا از خانم تسای و حزب او تیره شده است.

پیش از این هیچ دیدار یا مکالمه رسمی بین رؤسای جمهوری آمریکا و رهبران تایوان انجام نشده بود تا اینکه ترامپ در دسامبر ۲۰۱۶، این پروتکل را شکست و ۱۰ دقیقه تلفنی با رئیس جمهوری تایوان صحبت کرد.

اکنون پکن معتقد است در سراسر جهان تنها یک کشور چین وجود دارد جزیره تایوان هم یک قسمت متعلق به چین است و جمهوری خلق چین یگانه دولت قانونی چین به شمار می‌رود اصل "چین واحد" شرط و پایه‌ای برای توسعه روابط همکاری دوستانه چین با کشورهای جهان است.

با این حال رئیس جمهوری تایوان به طور مستقل انتخاب می‌شود و سیاست‌های داخلی و خارجی این جزیره هم جدا از چین است و با حدود ۱۵ کشور که عمدتاً کشورهای کوچکی هستند روابط رسمی دیپلماتیک دارد، اما جز سازمان ملل و دیگر سازمان‌های بین المللی به حساب نمی‌آید.

سه اعلامیه مشترک چین و آمریکا
آمریکا در چند دهه گذشته مطابق سه اطلاعیه مشترک و قانون «چین واحد» با دو ساحل تنگه تایوان برخورد کرده است در سه اطلاعیه مشترک چین و آمریکا درباره برقراری مناسبات سیاسی بین پکن و واشنگتن، اصل «چین واحد» به صورت مشخص تعریف شده است به این معنی که آمریکا دولت جمهوری خلق چین را تنها دولت قانونی چین می‌داند و تایوان را هم به عنوان بخشی از چین به رسمیت می‌شناسد.

در اطلاعیه مشترک سال ۱۹۸۲ دو کشور هم به روشنی قید شده است که آمریکا به تدریج میزان فروش تسلیحات به تایوان را کاهش می‌دهد تا در نهایت این مساله حل شود این در حالی است که آمریکا با «قانون روابط با تایوان» به عنوان قانون داخلی، به تایوان کمک نظامی می‌کند.

بر اساس اعلامیه سوم که آگوست ۱۹۸۲ به امضا رسید، ایالات متحده اعلام کرد به دنبال سیاست بلند مدت فروش تسلیحات به تایوان نیست و از انجا که روابط دیپلماتیک بین آمریکا و چین برقرار شده است، فروش تسلیحات آمریکا به تایوان از نظر کمی و کیفی و سطحی که در سالهای اخیر به تایوان کمک نظامی شده است، افزایش نخواهد یافت و آمریکا به دنبال کاهش فروش تسلیحات به تایوان است تا در نهایت بتوان به یک راه حل نهایی رسید.

تصویب قانون سفر مقامات آمریکا به تایوان
از زمان تصویب قانون سفر به تایوان در آمریکا و صدور مجوز به مقامات آمریکایی در سطوح مختلف برای بازدید از تایوان تا تصویب قانون سال ۲۰۱۹ موسوم به تأمین امنیت تایوان در مجلس نمایندگان آمریکا با رؤیای عادی سازی فروش تسلیحات به تایوان، آمریکا بارها با برگ تایوان بازی کرده است.

کارشناسان معتدق هستند دلیل اصلی پشت این موضوع آن است که برخی سیاستمداران آمریکا از روند توسعه در خاک اصلی چین در سال‌های اخیر بسیار نگران هستند و قصد دارند با برگ تایوان در این روند اختلال ایجاد کنند.‌

سند همکاری آمریکا و تایوان
بعد از آنکه آمریکا در دوران ریاست جمهوری "جیمی کارتر" جمهوری خلق چین را به رسمیت شناخت، کنگره آمریکا سند همکاری تایوان (TRA) را در سال ۱۹۷۹ تصویب کرد تا از منافع تجاری و امنیتی آمریکا در تایوان محافظت کند این قانون ساز و کاری را ایجاد کرد تا در نبود روابط دیپلماتیک رسمی، آمریکا بتواند به روابط خود با تایوان ادامه دهد.

علاوه بر این، TRA دولت آمریکا را متعهد به تأمین امنیت تایوان کرد و به کنگره این اختیار را داد تا بر جنبه‌های مختلف سیاست تایوان در آمریکا نظارت داشته باشد این قانون رئیس جمهور را مجبور ساخت تا کنگره را از هر گونه خطری که تایوان را تهدید می‌کرد مطلع ساخته و در مورد اتخاذ پاسخ مناسب به این خطر با کنگره مشورت کند قانون TRA اجازه ادامه روابط تجاری، اقتصادی و فرهنگ بین مردم آمریکا و مردم تایوان را نیز صادر کرد.

از آن زمان تا کنون تمامی کنگره‌های آمریکا قانون مذکور را مورد تأیید قرار داده‌اند تا مطمئن شوند که نبود روابط دیپلماتیک تأثیر بدی بر رابطه مستحکم و جدی بین آمریکا و تایوان که بسیار مورد علاقه امریکا نیز هست، نگذارد.‌

فروش تسلیحاتی آمریکا به تایوان
فروش تسلیحات به تایوان به یکی از عوامل منفی مختل کردن روابط چین و آمریکا تبدیل شده است دولت کنونی آمریکا از زمان روی کار آمدن، ظرف حدود دو سال، چهار بار سلاح به تایوان فروخته است کارشناسان معتقدند این اقدام نه تنها برای پاسخگویی به سودجویی تولیدکنندگان سلاح در آمریکا است، بلکه مهمتر از آن با هدف مهار چین انجام می‌شود.

در تازه‌ترین مورد، واشنگتن فروش تسلیحات به ارزش ۲.۲۲ میلیارد دلار به تایوان را به تصویب رساند چین مخالفت قاطعانه خود را با این تصمیم اعلام کرده است و معتقد است این اقدام آمریکا به طور جدی اصل چین واحد و سه اطلاعیه مشترک چین و آمریکا را نقض کرده و با تفاهم مهم رهبران چین و آمریکا که چندی قبل در اوساکا به دست آمد، همخوانی ندارد پکن همچنین این اقدام را دخالتی گستاخانه در امور داخلی چین می‌داند و معتقد است آمریکا با چنین کارهایی با آتش بازی می‌کند.

تحریم آمریکا توسط چین
همانطور که گفته شد آمریکا در چند سال گذشته چندین بار اسلحه به تایوان فروخته است اما چین برای اولین بار در اقدامی خشمگینانه اعلام کرد که شرکت‌های آمریکایی فروشنده این سلاح‌ها را تحریم می‌کند.

وزارت خارجه چین روز گذشته (جمعه) در بیانیه‌ای اعلام کرد فروش تسلیحات به تایوان توسط آمریکا به طور جدی اصل «چین واحد» و اطلاعیه مشترک چین و آمریکا را نقض کرده و به حق حاکمیت و منافع امنیتی چین نیز آسیب رسانده است چین برای دفاع از منافع ملی، تحریم‌هایی را علیه مؤسسات آمریکایی فروشنده سلاح به تایوان اعمال می‌کند.

بیانیه می‌افزاید: آمریکا با این اقدام، حق حاکمیت و تمامیت ارضی چین را نادیده گرفته است چین چندین دهه شاهد فروش‌های بزرگ تسلیحاتی آمریکا به تایوان است اما این نخستین بار است که با این صراحت از تحریم شرکت‌های تسلیحاتی آمریکایی می‌گوید.

"وانگ یی" وزیر خارجه چین هم که به بوداپست رفته است در یک مصاحبه مطبوعاتی از فروش دو میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار سلاح از سوی آمریکا به تایوان بشدت انتقاد کرد و به واشنگتن هشدار داد با مساله تایوان که به مثابه آتش است بازی نکند و این موضوع را متوقف نماید.

در فهرست فروش‌های تسلیحاتی جدید آمریکا ۱۰۸ فروند تانک آبرامز و همچنین ۲۵۰ فروند موشک استینگر و تجهیزات مرتبط با آن به چشم می‌خورد.

واکنش وزارت دفاع چین
"وو چیان" سخنگوی وزارت دفاع چین نیز روز گذشته (جمعه) در کنفرانس خبری در پکن گفت: موضع چین درباره مخالفت قطعی با فروش تسلیحات به تایوان توسط آمریکا همواره آشکار بوده است این اقدام اشتباه آمریکا به طور جدی اصل "چین واحد" و اطلاعیه‌های مشترک دو کشور به ویژه اطلاعیه مشترک هفدهم اوت دو کشور را نقض کرده و با دخالت در امور داخلی چین، به حق حاکمیت و منافع امنیتی چین به توسعه روابط ارتش‌های دو کشور چین و آمریکا و صلح و ثبات تنگه تایوان آسیب رسانده است.

او گفت: چین از آمریکا می‌خواهد با رعایت اصل چین واحد و سه اطلاعیه مشترک چین و آمریکا، فوراً برنامه فروش تسلیحات به تایوان را لغو کرده و ضمن توقف روابط نظامی با تایوان، از آسیب رساندن بیشتر به روابط چین و آمریکا و صلح و ثبات تنگه تایوان جلوگیری کند.

اظهارات چین و تایوان علیه یکدیگر
اما افزایش تنش‌ها میان چین و آمریکا و اعلام تحریم‌های پکن علیه واشنگتن، درست در شرایطی است که خانم "تسای اینگ ون" رهبر تایوان در مسیر سفر به کشورهای کارائیب در نیویورک توقف کرده و در میان مردم حاضر شده است.

خانم تسای که به رغم اعتراضات چین به آمریکا سفر کرده است روز جمعه به وقت محلی در جریان مراسمی دیپلماتیک در سفارت موقت تایوان در نیویورک تاکید کرد که این جزیره هرگز و در هیچ زمانی حتی در آینده تسلیم چین نخواهد شد.

وی در این مراسم بی سابقه و در جمع شماری از نمایندگان دائم سازمان ملل گفت که تایوان همه تلاش‌های خود را برای پیوستن به سازمان ملل بکار خواهد گرفت و وقعی به فشارهای چین نمی نهد.

از سال ۱۹۷۹ میلادی که آمریکا روابط رسمی با تایوان را قطع و با چین برقرار کرد، رئیس حکومت تایوان حق حضور در ملأ عام در آمریکا را نداشته است با این وصف تسای در اقدامی بی سابقه در مقابل نمایندگی فرهنگی و اقتصادی این جزیره در نیویورک که از آن با عنوان سفارت تایوان در آمریکا یاد می‌شود، سخنرانی کرد و برای نخستین بار رسانه‌ها نیز اجازه پوشش آن را داشتند.

وی تصریح کرد که ۲۳ میلیون تایوانی حق دارند به جامعه بین المللی ملحق شوند و دیگران حق ندارند با نفوذ سیاسی از این کار جلوگیری کنند.

رهبر تایوان از حضار در این مراسم خواست که در جریان همایش مجمع عمومی سازمان ملل در ماه سپتامبر امسال حمایت خود را از ورود رسمی تایوان به سازمان ملل اعلام کنند.

رؤیای بی پایان آمریکا
کارشناسان چینی معتقدند رؤیای برخی سیاست بازان آمریکا برای مهار چین با استفاده از تایوان به سرانجام نخواهد رسید آنها می‌گویند اگرچه برخی افراد در این جزیره اجداد خود را فراموش کرده‌اند و با اتکاء به آمریکا به مقابله با خاک اصلی چین برخاسته‌اند، اما آنها نمی‌توانند جلوی موج توسعه جهانی شدن اقتصاد و خواست مردم را بگیرند.

هم اکنون بین دو ساحل تنگه تایوان زنجیره فشرده‌ای از صنایع شکل گرفته و خاک اصلی چین بزرگترین شریک تجاری و مهمترین مقصد سرمایه گذاران تایوان است در سال ۲۰۱۸ مبلغ کل تجارت دو طرف تنگه تایوان از ۲۰۰ میلیارد دلار گذشت و شمار سفر مردم تایوان به خاک اصلی چین از ۴ میلیون بار فراتر رفت که بیانگر روابط نزدیک و تنیده دو طرف تنگه است.

"کیندی شو" از تحلیلگران روابط چین و تایوان معتقد است آمریکا، تایوان را در حد یک اهرم فشار بر پکن می‌خواهد و از این جزیره علیه چین استفاده می‌کند.

وی با اشاره به اینکه چین باید یکپارچه شود و در نهایت به یکپارچگی هم خواهد رسید تصریح کرد هیچ نیرویی نمی‌تواند جلوی این جریان تاریخی را بگیرد تسلیحات آمریکا هم امنیت تایوان را تأمین نمی‌کند.