شاهکار هنری پس از ۷۵ سال به موزه فلورانس بازگشت

گلدان گل اثر یان فن هایسوم (Jan van Huysum) هلندی (۱۶۸۲-۱۷۴۹ میلادی) در دوره اشغال ایتالیا توسط آلمان در جنگ جهانی دوم با هدف محافظت از آن، از کاخ موزه پالاتسو پیتی (Palazzo Pitti) فلورانس به مکانی دیگر منتقل شد. پس از پایان جنگ، با عقب نشینی نیروهای نازی این تابلوی هنری توسط کشتی نیروهای اشغالگر از ایتالیا خارج شد و در نهایت به دست یکی از سربازان آلمانی افتاد، و او نیز آن را به همسرش هدیه کرد.

خبر بازگشت این اثر برجسته هنری اواخر ماه جون (اوایل تیرماه) در بیانیه‌ای مشترک توسط وزیران خارجه آلمان و ایتالیا منتشر شده بود، اما روز پنجشنبه گذشته وزیر خارجه آلمان هایکو ماس (Heiko Mass) اعلام کرد که راهی ایتالیا است تا طی مراسمی رسمی به همراه همتای ایتالیایی خود تابلوی طبیعت بی جان هیوسوم را به همان مکانی که دوک بزرگ لورن، لئوپولد دوم، برای آن در نظر گرفته بود بازگرداند.

تلاش برای بازگرداندن این اثر رنگ روغن از اوایل سال میلادی جاری به صورت جدی در قالب انتشار پست هایی در رسانه‌های اجتماعی و اینترنت آغاز شد. آیک اشمیت (Eike Schmidt) ، مدیر گالری اوفیتزی که پالاتسو پیتی زیرمجموعه آن است، عکس سیاه و سفید این اثر را که در حاشیه آن به سه زبان انگلیسی، ایتالیایی و آلمانی نوشته شده بود «ربوده شده» در جایگاه نسخه اصلی آویخت. وی گفت که با این اقدام تلاش می‌کند تا افکار عمومی از جمله بازدیدکنندگان موزه را نسبت به دزدیده شدن این اثر آگاه ساخته و مانع خرید و فروش آن شود.

این اثر از سال ۱۸۲۴ تا آغاز جنگ جهانی دوم در مجموعه پالاتسو پیتی فلورانس در معرض نمایش بود. اما پس از انتقال به مکانی دیگر به منظور نگهداری، و سپس در آلمان، از سرنوشت آن خبری در دست نبود تا اینکه در سال ۱۹۹۱ پیشنهاد بازگشت این تابلوی نقاشی به ایتالیا در ازای دریافت مبالغی هنگفت مطرح شد. آخرین تلاش برای فروختن این اثر هنری در سال ۲۰۱۶ صورت گرفت.

مدیر موزه فلورانس که خود آلمانی است، با استناد به اینکه اثر مذکور متعلق به دولت ایتالیا است و رم نمی تواند آنچه را که هنوز مالکش است، بار دیگر بخرد، این تقاضا را رد کرده بود.

اشمیت همچنین تاکید کرده بود که قانون مرور زمان نباید در مورد آثار هنری ربوده شده طی دوره جنگ اعمال شود. برلین نسبت به بازگرداندن آثار هنری غارت شده در دوره جنگ اعلام تعهد کرده است، اما بر اساس قوانین آلمان، دعاوی مربوط به اشیاء ربوده شده در اختیار اشخاص حقیقی، تنها تا پیش از ۳۰ سال قابل پیگیری است.

با این حال، تلاش های مسئولان موزه فلورانس و مقام های ایتالیایی برای متقاعد کردن دولت آلمان به بازگرداندن این اثر هنری متوقف نشد. مقام ها و نهادهای ایتالیا از طریق همتایان خود مساله اعاده تابلوی نقاشی را پیگیری کردند تا در نهایت این تلاش ها به ثمر نشست.

به گزارش روزنامه نیویورک تایمز، روز جمعه که موزه پیتی میزبان وزیران خارجه آلمان و ایتالیا بود تا بار دیگر تابلوی رنگ روغن گلدان گل به دیوار آن آویخته شود، اشمیت گفت: موزه بدون آثارش مانند گلدان بدون گل است. گرچه این موزه خالی نیست، اما یک جای خالی در آن وجود دارد که ما امروز آمده ایم آن را پر کنیم.

وزیر خارجه آلمان روز جمعه پیش از ترک کشورش به مقصد فلورانس برای تحویل رسمی و رونمایی از این اثر، در بیانیه‌ای تاکید کرد که تلاش‌ها در زمینه گلدان گل مانع بزرگ‌تر شدن شکاف میان رم و برلین شد. او همچنین از این فرصت استفاده و تاکید کرد که این مورد نشان داد دو کشور ایتالیا و آلمان می‌توانند با همکاری مبتنی بر اعتماد مسائل مهم‌تر را نیز که طرفین با آن دست به گریبان هستند، از جمله مساله مهاجران و اوضاع لیبی، حل و فصل کنند.

آلمان و ایتالیا مدتها است که بر سر مساله ورود مهاجران آفریقایی از طریق لیبی به سواحل ایتالیا با یکدیگر اختلاف دارند. در حالی که آلمان و برخی دیگر کشورها نظیر سوئیس موافق پذیرش مهاجرانی هستند که از طریق آب‌های ایتالیا خود را به اروپا می‌رسانند، مقام‌های ایتالیا با ورود این افراد و نیز گروه‌های داوطلب امداد و نجات به بنادر این کشور مخالفت می‌کنند.

آسوشیتدپرس گزارش داد که ماس در مراسم بازگشت اثر یان فن هایسوم، ضمن آنکه موفقیت این دیپلماسی هنری را نتیجه «اروپاگرایی واقعی، و نه شعارگونه» دانست، گفت: اتحادیه اروپایی که تنوع و همبستگی نداشته باشد مانند موزه‌ای است که آثاری برای نمایش ندارد و گلدانی است که گل ندارد.

اکنون امید حامیان حقوق بشر به سفر ماس به فلورانس و گفت‌وگوی او با همتای ایتالیایی اش انزو موآورو گره خورده است تا شاید اقدام اعتمادساز آلمان در بازگرداندن اثر هنری چندین میلیون یورویی به ایتالیا راه رسیدن به خشکی را برای صده‌ها پناهجوی آفریقایی که به امید شرایط مساعدتر زندگی، خطر غرق شدن در دریای مدیترانه را به جان خریده‌اند، باز کند.