یوسف بن علوی، وزیر امور خارجه عمان ظهر روز گذشته برای دومین بار در 2 ماه گذشته با مقام‌های کشورمان دیدار و گفت‌وگو کرد. سفر او در هنگامه اوج گرفتن تنش دیپلماتیک میان ایران و امریکا و بروز ناآرامی در آبهای جنوبی ایران صورت گرفته است. وزارت خارجه عمان با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرده است سفر یوسف بن علوی وزیر امور خارجه این کشور به تهران در راستای «گسترش روابط دوجانبه، رایزنی‌های مستمر و به ویژه درباره تحولات اخیر منطقه» است. این سفر پس از تنش آفرینی های آمریکا علیه ایران صورت می‌گیرد که می‌تواند نشانه‌ای دال بر تلاش عمان برای حل این مناقشه از راه دیپلماتیک باشد.
به گزارش گروه نشریات خبری، نیم‌نگاهی کلی به صفحه نخست مطبوعات امروز و دیگر رسانه ها نشان می‌دهد که سفر یوسف بن علوی، وزیر امور خارجه عمان برای دومین بار در ۲ ماه گذشته به ایران و دیدارهای جداگانه وی با وزیر امور خارجه و دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران در این رسانه ها بازتاب داشته است. میانجیگری در روابط تهران و لندن یکی از اصلی‌ترین محورهای سفر یوسف بن‌علوی در دیدار با محمدجواد ظریف و دیگر مقامات ایران که از سوی رسانه های داخلی مطرح شده است.
بررسی رسانه های هر دو طیف اصلاح طلب و اصولگرا حاکی از آن است که این رسانه ها تنش میان تهران و لندن و حوادث اخیر در خلیج فارس را سوژه رایزنی‌های ظریف و بن‌علوی دانسته‌اند.
شاید مهم‌ترین و محتمل‌ترین گمانه درباره سفر بن‌علوی به تهران، نقش میانجی عمان در مناسبات دوجانبه ایران و آمریکا باشد.
رسانه‌های اصلاح طلب
عبارت‌های به کار رفته در اخبار و گزارش‌های رسانه‌های نزدیک به جریان اصلاح طلب عبارتند از: عمان همواره نقش میانجی را در تحولات منطقه به خصوص مسائل مرتبط با ایران ایفا کرده است؛ دلیل اصلی این سفر و انتخاب بن علوی در ماموریت به تهران با پیامدها و تبعات تنش برای منطقه در ارتباط است؛ عمان یکی از کشورهای همسایه است و ما ارتباطات سیاسی و فرهنگی از دیرینه با این سرزمین داشته و داریم؛ عمان از معدود کشورهایی است که با توجه به صبغه میانه‌روی در سیاست خارجی خود، می‌کوشد نقش‌آفرینی مؤثری در تعدیل تنش‌ها در آبهای خلیج فارس و به جریان انداختن چنین گفت‌وگوهایی داشته باشد.
اهداف سفر بن علوی
ابتکار نوشت: به گفته کارشناسان سفر قبلی بن علوی به تهران که در اواخر اردیبهشت ماه و به صورت از پیش اعلام نشده صورت گرفته بود، بیشتر با محوریت تشدید تنش‌ها میان ایران و آمریکا در منطقه خلیج فارس انجام شد؛ سفری که همزمان شده بود با حملات مشکوک به شش کشتی در دریای عمان و نیز متعاقب آن ماجرای سرنگون کردن یک هواپیمای بدون سرنشین آمریکایی در حریم هوایی ایران. به همین دلیل عمان که از طول سال‌های گذشته همواره نقش میانجی را در تحولات منطقه به خصوص مسائل مرتبط با ایران ایفا کرده است، با فرستادن بن علوی به تهران بار دیگر درخصوص این نقش بر سر زبان‌ها افتاد. به گفته ناظران پس از نقش عمان در مذاکرات ابتدایی میان ایران و آمریکا در سال 92 که درنهایت دو سال بعد منجر به توافق هسته‌ای برجام شد، این موضوع بار دیگر در تابستان سال گذشته و همزمان با تشدید تحریم‌های آمریکا علیه ایران که موج اول آن مرداد ماه 97 اعمال شد در دستور کار قرار گرفت به طوری که بن علوی در همان ماه پس از سفر به آمریکا به ایران نیز سفر و با مقامات کشورمان گفت‌وگو کرد. هرچند پس از این سفرها اعلام شد که عمانی‌ها آنطور که گمانه‌زنی می‌شد حامل پیام از واشنگتن به تهران نبوده‌اند.
همدلی در گزارشی نوشت: دلیل اصلی این سفر و انتخاب بن علوی در ماموریت به تهران قبل از هر چیز با نگرش‌ها و برداشت‌های مقامات عمان از پیامدها و تبعات تنش برای منطقه در ارتباط است. چرا که مقامات عمان به‌ویژه بن‌علوی بر این باورند که هر گونه نزاع و تزاید تنش در منطقه می‌تواند منجر به لغزش‌های حساب نشده‌ای میان طرفین بحران شود که قطعا می‌تواند برای کل منطقه خطرناک و مخاطره‌آفرین باشد. بنابراین برای اجتناب از پیامدهای ناگزیر بحران‌های جاری باید از ظرفیت‌های دیپلماسی مانند مذاکره برای حل بحران با هدف ثبات در منطقه استفاده کرد. البته عمان پیش از این بارها نقش میانجی بین تهران و غرب را بازی کرده و در چندین مورد نیز این مسئولیت و ماموریت خود را به شکل موفقیت‌آمیزی انجام داده بود. در معروف‌ترین نمونه از این میانجی‌گری‌ها، عمان مدت‌ها میزبان مذاکرات محرمانه دولت باراک اوباما، رئیس‌جمهوری پیشین آمریکا و مقامات تهران در زمینه برنامه هسته‌ای ایران بود. مذاکراتی که بعدها منجر به امضای توافق هسته‌ای موسوم به برجام در سال 2015 شد. حال و در سایه همین برداشت‌ها و نگرش‌ها بن‌علوی به تهران آمده است با این هدف که بتواند با رایزنی با مقامات تهران بحران جاری به‌وجود آمده در روابط تهران- لندن، آن هم بر سر توقیف نفتکشها در خلیج فارس را حل کند.
محمدجواد جمالی نوبندگانی عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار سیاسی ایلنا، با اشاره به سفر وزیر خارجه عمان به کشورمان، گفت: اگر یوسف بن علوی حامل پیامی برای ایران باشد باید دید که این پیام مبتنی بر امنیت منطقه و جمهوری اسلامی است یا خیر.عمان یکی از کشورهای همسایه است و ما ارتباطات سیاسی و فرهنگی از دیرینه با این سرزمین داشته و داریم.
این عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی با اشاره به این که عمان همیشه سعی کرده است رفتارش در منطقه به گونه‌ای باشد که سایر همسایگانش به وی اطمینان خاطر داشته باشند، بیان کرد: عمان تلاش می‌کند برای سایر کشورها قابل اعتماد باشد، از سوی هم دیگر سعی دارد دریچه بازی باشد برای کشورهایی که احتمالا با یکدیگر تنش و مشکل دارند.
روزنامه اعتماد در گزارشی نوشت: سفر بن‌علوی به ایران در روزهایی که هنوز مشخص نشده تیم جدید سیاست خارجی در لندن چه سمت و سویی را در مواجهه با تهران انتخاب خواهد کرد، توجه رسانه‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای را به خود جلب کرد. در حالی که ایران و 1+4 (روسیه، چین، فرانسه، آلمان و بریتانیا) تلاش می‌کنند توافق هسته‌ای با ایران را حفظ کنند و بقای برجام به سوژه روز تبدیل شده است ایران در گیر و دار پرونده‌های متعدد منطقه‌ای است. ایجاد تنش تصنعی در خلیج فارس از سوی برخی بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای با دو هدف اصلی صورت می‌گیرد: تحریک ایران و کشاندن آن به میدان درگیری نظامی یا وادار کردن تهران به نشستن پای میز مذاکره با امریکا. واشنگتن‌نشین‌ها هر دقیقه منتظر سیگنالی از سوی ایران برای آغاز مذاکرات دو جانبه هستند و این اشتیاق به حدی است که سفیر امریکا در لندن می‌گوید امریکا مایل است در مذاکرات تهران و لندن درباره نفتکش‌های توقیف شده حضور پیدا کند. مقام‌های ارشد کشورهای منطقه در حالی به تهران می‌آیند که اوضاع منطقه سوژه‌های بسیاری را برای رایزنی و تبادل نظر ایجاد کرده است؛ رابطه تهران و واشنگتن، رابطه تهران و لندن، قشون‌کشی نظامی امریکا به منطقه، طرح پیشنهادی بریتانیا به کشورهای اروپایی برای شکل دادن به ناوگان نظامی مشترک در منطقه خلیج فارس، تداوم بن بست در رابطه تهران و ریاض، طرح عراق برای برگزاری کنفرانس منطقه‌ای و البته امنیت زیر سوال رفته در خلیج فارس که سلامت نفتکشها و تانکرهای کشورهای متفاوت را تهدید می‌کند.
روزنامه ایران نوشت: عمان از معدود کشورهایی است که با توجه به صبغه میانه‌روی در سیاست خارجی خود، می‌کوشد نقش‌آفرینی مؤثری در تعدیل تنش‌ها در آبهای خلیج فارس و به جریان انداختن چنین گفت‌وگوهایی داشته باشد. چنان که یکی از اصلی‌ترین موضوعات مورد گفت‌وگوی وزیر خارجه عمان با مقام‌های ایرانی پیرامون تحولات اخیر در آبهای خلیج فارس اختصاص یافت. در همین چارچوب «بن علوی» با علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی و محمد جواد ظریف وزیر خارجه کشورمان دیدار و پیرامون تحولات منطقه و گسترش همکاری‌های دو کشور در ابعاد سیاسی، اقتصادی و فرهنگی گفت‌وگو کرد. شمخانی در دیدار وزیر خارجه عمان با تأکید بر مشی پایدار جمهوری اسلامی ایران در پیگیری مناسبات مبتنی بر خویشتنداری و تفاهم با همسایگان گفت: «برخی کشورهای منطقه با اقدامات و رفتارهای شتابزده و متکبرانه ضمن از میان بردن زمینه تفاهم و گفت‌وگو، امکان مدیریت بحران‌های منطقه‌ای را با چالش‌های جدی روبه‌رو ساخته‌اند.»
دنیای اقتصاد در صفحه نخست خود می نویسد: در اوج تنش‌ها در منطقه، وزیرخارجه عمان در ماموریتی متفاوت از آنچه که تاکنون سلطان‌نشین عمان در فضای تنش‌ها میان ایران و آمریکا انجام داده است، به تهران آمده تا این‌بار در میانه تنش تهران و لندن میانجیگری کند. روابط ایران و بریتانیا در دو هفته اخیر متاثر از توقیف دو نفتکش در جبل‌الطارق و خلیج‌فارس تنش‌آمیز است. این اتفاق همزمان شده است با تغییر دولت در انگلیس و روی کار آمدن بوریس جانسون که وزیرخارجه‌اش گفته است درباره ایران شتابزده تصمیم نمی گیرد. مسقط و لندن از روابط بسیار خوب و قدیمی برخوردار هستند. از دید کارشناسان حضور دوباره یوسف بن‌علوی در تهران و دیدار با محمدجواد ظریف در ارتباط با کاهش تنش در روابط ایران و انگلیس است.
روزنامه شرق ذیل عنوان « آقای میانجی دوباره در تهران » می نویسد: روابط حسنه عمان با ایران، کشورهای منطقه و قدرت‌های غربی در کنار موقعیت مهمش باعث شده است این کشور مکررا در بازه‌های زمانی پرتنش به عنوان میانجی وارد مسیر گفت‌وگوها شود. حالا در دور تازه تنش‌ها بعد از مسائلی که برای نفتکشها و پهپادها در خلیج فارس و دیگر نقاط جهان رخ داده، بار دیگر پای عمان به صحنه باز شده است. این اولین دیدار بن‌علوی در سال جاری هم نیست. وزیر خارجه عمان، بهار امسال در اواسط ماه رمضان نیز سفر کوتاهی به تهران داشت و در فرودگاه مهرآباد با محمدجواد ظریف رایزنی و گفت‌وگو کرد.
روزنامه مردم سالاری می نویسد: براساس برخی گزارش‌های منتشر شده در روزنامه‌های غربی، وزیر خارجه عمان جهت میانجیگری بین تهران و لندن درباره توقیف نفتکشها به ایران آمده است. طرفین از اظهار نظر رسمی در این رابطه تاکنون خودداری کرده‌اند. گفتنی است که اواسط ماه رمضان سال جاری نیز یوسف بن علوی سفر کوتاهی به تهران داشت و در فرودگاه مهرآباد با محمد جواد ظریف رایزنی و گفت‌وگو کرد.
پیام‌های بریتانیا و آمریکا
روزنامه شرق نوشت: برخی رسانه‌ها اما مدعی شده‌اند بن‌علوی در این سفر، پیام‌هایی نیز همراه داشته است. طبق این گزارش‌ها، انگلیس در پیامی که به‌واسطه عمان برای ایران ارسال شده، پیشنهاد داده است که چندساعت پس از آزادسازی نفتکش انگلیسی، نفتکش ایران آزاد شود. بریتانیا که نفتکش «گریس۱» را در آبهای جبل‌الطارق توقیف کرده بود، این اقدام را در راستای تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه سوریه اعلام کرده بود؛ درحالی‌که مقامات ایران می‌گویند تحریم‌های اتحادیه اروپا هیچ الزامی برای کشورهای غیرعضو ایجاد نمی‌کند و مقصد بار کشتی گریس۱ نیز سوریه نبوده است. بریتانیا بعدتر به ایران گفته بود به شرطی که ایران اعلام کند این کشتی به سوریه نخواهد رفت، آن را آزاد می‌کند. ایران به این پیشنهاد واکنشی نشان نداده بود. برخی رسانه‌ها می‌گویند رهبران منطقه‌ای نیز حمایت جدی‌ای از این طرح نمی‌کنند. در محتوای طرح بناست فلسطین در ازای دریافت کمک‌ها و امتیازات اقتصادی از خواسته‌هایش صرف‌نظر کند.
رسانه‌های اصولگرا
در ادامه به برخی از عبارت‌های به کار رفته در گزارش‌های رسانه‌های نزدیک به جریان اصولگرا اشاره می‌شود: نشان‌دهنده تلاش کاخ سفید برای بازکردن باب قفل شده مذاکره با ایران از مسیر لندن است؛ عمان این بار هم تلاش دارد تا برای کاهش تنش‌ها بکوشد؛ روابط با عمان در همه زمینه‌ها در حال گسترش است و عمانی‌ها تلاش می‌کنند تا مشکلات منطقه‌ای را حل و فصل کنند؛ با توجه به نگاه منصفانه‌ای که عمان در حل مسایل ایران دارد، امیداوریم بتوانند به راه حلی در این خصوص دست پیدا کنند و مشکلات منطقه را کمتر و کوتاه تر کنند؛ به‌نظر می‌رسد انگیزه اصلی این سفر، موضوعی مرتبط با عمان و سیاست خارجی این کشور است.
انگیزه های سفر وزیر امور خارجه عمان به ایران
روزنامه کیهان نوشت: سفر بن علوی در شرایطی رخ می‌دهد که بر دامنه تنش‌ها در منطقه خلیج فارس افزوده شده، از یک سو تنش‌های ایران و آمریکا و از سوی دیگر قضیه نفتکشها بین ایران و انگلیس و در این میان هم تلاش برخی کشورهای عرب حوزه خلیج فارس برای تشدید این وضعیت. به‌نظر می‌رسد دولت عمان که همواره یکی از اعضای متعادل شورای همکاری خلیج فارس بوده و در برخی موارد نقش میانجی را ایفا کرده، این بار هم تلاش دارد تا برای کاهش تنش‌ها بکوشد.
روزنامه وطن امروز ذیل عنوان «دیپلماسی تنگه» نوشت: بن‌علوی حالا کمتر از 3 ماه پس از آخرین حضور در ایران، باز هم به تهران آمده است. این بار اما سطح مباحثی که بن‌علوی می‌تواند درباره آنها پیامی آورده باشد بسیار زیاد است. عمان، همسایه ایران در تنگه هرمز است. تنش‌های اخیری که آمریکا و انگلستان در تقابل با ایران ایجاد کردند به نحوی در همسایگی عمان اتفاق افتاده است. همسایه تنگه، حالا به کشور بزرگ شمالی خود آمده است؛ کشوری که در کمتر از 2 هفته، هم پهپاد گران‌قیمت آمریکایی را سرنگون کرد و هم نفتکش انگلیسی را به دلیل قانون‌شکنی توقیف کرد. انگلیسی‌ها پس از ماجرای توقیف نفتکش قانون‌شکن، از ایجاد نیروی دریایی مشترک اروپایی برای حفاظت از نفتکشها در خلیج‌فارس گفتند. دیروز همزمان با سفر وزیر خارجه عمان به تهران، «هایکو ماس» وزیر خارجه آلمان اعلام کرد کشورش به ائتلاف دریایی مشترک با انگلیس خواهد پیوست. وزیر خارجه عمان یعنی کشور همسایه ایران در تنگه هرمز، درباره این موضوع و تردد در تنگه هرمز مطالبی را خواهد گفت. ماجرای پیشنهاد مبادله نفتکش در مقابل نفتکش شاید مهم‌ترین محور در این موضوع باشد. اما در این میان شاید مهم‌ترین و محتمل‌ترین گمانه درباره سفر بن‌علوی به تهران، نقش میانجی عمان در مناسبات دوجانبه ایران و آمریکا باشد.
حجت الاسلام و المسلمین محمدرضا نوری شاهرودی سفیر ایران در عمان در گفتگو با الف، در مورد جزییات سفر بن‌علوی وزیر خارجه عمان به تهران اظهار داشت: روابط با عمان در همه زمینه‌ها در حال گسترش است و عمانی‌ها تلاش می‌کنند تا مشکلات منطقه‌ای را حل و فصل کنند، مقامات عمانی به دنبال این هستند تا تشنج در منطقه کمتر و کمرنگ شود و راه حلی برای کشتی توقیف شده ایرانی در جبل الطارق پیدا کنند.
وی تصریح کرد: با توجه به نگاه منصفانه‌ای که عمان در حل مسایل ایران دارد، امیداوریم بتوانند به راه حلی در این خصوص دست پیدا کنند و مشکلات منطقه را کمتر و کوتاه تر کنند. هدف اصلی از سفر وزیر خارجه عمان، راه‌حلی برای توقیف کشتی ایرانی در جبل‌الطارق بود که رایزنی‌هایی را در این خصوص با مقامات ایرانی انجام داده است.
سعدالله زارعی، کارشناس مسائل منطقه با اشاره به سفر وزیر امور خارجه عمان به ایران، در توضیح انگیزه‌های این سفر به «فرهیختگان» گفت: «در چارچوب گمانه‌زنی‌های دیپلماتیک این‌طور به‌نظر می‌آید که سفر وزیر امور خارجه عمان برای حل مساله‌ای بین ما و طرف ثالث انجام نشده است.»
وی در توضیح قرائن موجود برای اثبات این تحلیل ادامه داد: «ما می‌بینیم در حال حاضر گفت‌وگوهای دیپلماتیک در سطح بالایی دنبال می‌شود، در نتیجه در چنین فضایی نیازی به واسطه و میانجی نیست.به بیان دقیق‌تر، هم آمریکایی‌ها حرف‌هایشان را در رابطه با ما و هم ما نقطه‌نظرات‌مان را درخصوص آمریکایی‌ها با صراحت بیان کرده‌ایم. لذا به‌نظر نمی‌آید ناگفته‌ای باقی‌مانده باشد که بن‌علوی بخواهد آن ناگفته را اینجا جمع‌بندی کند.»
زارعی افزود: «با این وصف به‌نظر می‌رسد انگیزه اصلی این سفر، موضوعی مرتبط با عمان و سیاست خارجی این کشور است. کمااینکه ترکیب محدود سفر هم نشان‌دهنده آن است که بار سیاسی سفر بسیار قوی‌تر از بقیه موارد است و در واقع این یک سفر در چارچوب مسائل سیاسی مورد توجه جمهوری اسلامی ایران و عمان است.»
تارنمای مشرق نیوز نوشت: وزارت خارجه عمان پیش تر اعلام کرده بود، سفر بن علوی به تهران، در چارچوب روابط دو جانبه میان مسقط و تهران و به منظور رایزنی مستمر میان طرفین به ویژه درباره تحولات اخیر منطقه انجام می‌شود. از سویی دیگر برخی رسانه‌ها، تنش میان تهران و لندن و حوادث اخیر در خلیج فارس را سوژه رایزنی‌های ظریف و بن‌علوی دانسته‌اند و حضور وزیر خارجه عمان در ایران را با سفر هفته گذشته «عادل عبدالمهدی» نخست وزیر عراق به تهران، در یک راستا دانسته‌اند.
تاکید ظریف و بن علوی به تداوم رایزنی‌های ایران و عمان
به گزارش خبرگزاری فارس، محمدجواد ظریف و یوسف بن علوی وزرای امور خارجه جمهوری اسلامی ایران و سلطنت عمان، امروز (شنبه) در تهران دیدار و با مرور همکاری‌ها و روابط خوب دو کشور، ضمن تاکید بر اهمیت تداوم رایزنی‌های تهران و مسقط، در خصوص آخرین تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی، تبادل نظر و رایزنی کردند. سفر بن علوی به تهران دومین سفر او ظرف دو ماه گذشته است. وی ۳۰ اردیبهشت ماه نیز در سفری چند ساعته به تهران، با ظریف دیدار و گفتگو کرده بود.
تلاش آمریکا و انگلیس برای باز کردن باب مذاکرات
روزنامه جوان نوشت: سفر دیروز یوسف بن علوی، وزیر خارجه عمان به تهران که گفته می‌شود به عنوان میانجی از طرف لندن به تهران آمده، نشان می‌دهد انگلیسی‌ها در وضعیتی قرار ندارند که بخواهند از روش‌های غیردیپلماتیک، تنش بین دو کشور را حل و فصل کنند. در چنین شرایطی، ابراز تمایل امریکا برای دخیل شدن در مذاکرات تهران- لندن در زمینه کشتی‌ها، فراتر از تمایل ترامپ برای کمک به لندن، نشان‌دهنده تلاش کاخ سفید برای بازکردن باب قفل شده مذاکره با ایران از مسیر لندن است.
روزنامه سیاست روز هم نوشت: یوسف بن علوی وزیر خارجه عمان که برای رایزنی در زمینه کاهش تنش‌های ایجاد شده از سوی آمریکا و انگلیس در منطقه به تهران آمده، با وزیر خارجه و دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان دیدار و گفت‌وگو کرد.
نظر شما