به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، واکنش متناسب جمهوری اسلامی ایران به خروج واشنگتن از برجام و بی عملی کشورهای اروپایی در اجرای تعهداتشان عامل بسیار مهمی در محاسبات مقام های غربی به ویژه کاخ سفید ارزیابی می شود. پاسخ کوبنده تهران اگرچه موجب شده است واشنگتن هم با احتیاط بیشتری خط مشی های خود را دنبال کند اما دولت آمریکا سیاست های متناقضی را از خود به نمایش می گذارد که نمونه های آن در چند روز اخیر تمدید معافیت هسته ای ایران در قالب برجام و افزوده شدن نام وزیر امور خارجه کشورمان به فهرست تحریم ها است.
تهران در پاسخ به خروج «دونالد ترامپ» از توافق هسته ای برجام و عملی نشدن تعهدات اروپا تاکنون دو گام را در قالب کاهش تعهدات برجامی برداشت. ایران تاکید کرده است اگر همین روند ادامه پیدا کند گام سوم را محکمتر برمی دارد.
برخلاف تبلیغات سنگینی که ترامپ از ماه گذشته در زمینه تشدید رویکرد فشار علیه ایران انجام می داد، رسانه های آمریکایی اعلام کردند رئیس جمهوری آمریکا معافیت شرکت های فعال در برنامه صلح آمیز هسته ای ایران را برای سه ماه تمدید کرده است. همکاری هسته ای بینالمللی ایران با جامعه جهانی به ویژه در زمینه رآکتور آب سنگین اراک و مرکز هسته ای فردو از جمله بندهای توافق برجام بود. به نظر می رسد ترامپ پس از مشاوره با نزدیکان خود رفع معافیت ها را فعلا در سیاست های ضدایرانی خود موثر ندیده است. به همین دلیل بسیای از رسانه ها همچون خبرگزاری «آسوشیتدپرس» ضمن اعلام خبر فوق، شرایط کنونی را آزمون سخت رویکرد فشار حداکثری ترامپ ارزیابی کردند.
تحلیلگر نشریه «پلیتیکو» نیز با اشاره به تصمیم ترامپ برای تمدید معافیت های هسته ای اعتقاد دارد رئیس جمهوری آمریکا تندروها (بازها) علیه ایران را ناامید کرد. پس از همه تلاش هایی که از سوی کاخ سفید برای فشار حداکثری بر ایران انجام شد برخلاف خواست تندروها این فشار افزایش پیدا نکرد. براساس این تحلیل گام های هسته ای ایران موجب شده است تا برخی از قانونگذاران آمریکایی با تندروها هم نظر شوند اما باید توجه داشت گرچه پایان دادن به این معافیت موجب افزایش فشار بر ایران می شد اما نه تنها می توانست آتش تنش ها میان تهران و واشنگتن را شعله ورتر کند بلکه نارضایتی اتحادیه اروپا و خطر رو دررویی در منطقه را افزون می ساخت.
تصمیم رئیس جمهوری آمریکا برای تمدید معافیت ها با وجود تاکید «جان بولتون» و «مایک پومپئو» برای افزایش فشاربر تهران، به پیشنهاد «استیو منوچین» وزیر خزانه داری اتخاذ شد. این در حالی است که تا هفته گذشته ترامپ بر پایان دادن به همه معافیت های ایران تاکید می کرد. رسانه های آمریکایی اقدامات رئیس جمهوری آمریکا را ارسال پیام متناقض دیگری در زمینه سیاست های کاخ سفید ارزیابی کردند که برآیند اظهارات تندروها و تلاش های دیپلماتیک بوده است. نمونه این دوگانگی در اجازه دونالد ترامپ به «رند پال» برای دیدار با مقام های ایرانی و ابراز تمایل وزیر امور خارجه آمریکا برای سفر به تهران عنوان شده است. همزمان ترامپ هم در توئیتر در مورد توانایی مذاکره ای ایران پیامی را منتشر کرد. البته تحریم «محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه ایران که در همین شرایط رخ داد گامی متفاوت و نشانه روشن سردرگمی کاخ سفید در اتخاذ یک راهبرد مشخص در قبال ایران دیده می شود.
به رغم این مسایل برخی تحلیلگران همچون «مایکل دورن» از پژوهشگران موسسه «هودسون» اعتقاد دارند دولت آمریکا از این نکته در هراس بود که تمدید نکردن معافیت ها باعث افزایش سطح تنش شود. وی افزود: اما پرسشی که باقی می ماند آن است که آیا برای ایالات متحده بهتر نیست مذاکره را هنگامی آغاز کند که فعالیت هسته ای ایران جنبه مشروع دارد و قوانین و ناظران بین المللی از اروپا، روسیه و چین هم در آن مشارکت می کنند. به طور قطع این رویکرد ارجح است.
سیاست های غیرقابل پیش بینی دولت آمریکا در دوره ریاست جمهوری ترامپ، تنها باعث سردرگم است. تمدید معافیت هسته ای به عنوان یک حرکت مثبت درست زمانی رخ داد که وزارت خزانه داری آمریکا وزیر امور خارجه ایران را در فهرست تحریم ها قرار داد. تارنمای خبری تحلیل «گلوبال نیوز» در گزارشی برنامه های ترامپ را دارای سیاست های متناقض در قبال ایران می داند به گونه ای که حتی رویکرد فشار حداکثری کاخ سفید را در مسیری مبهم قرار داده است.
طبق این تحلیل، از نگاه حامیان ترامپ پایان دادن به این معافیت ها اقدامی منطقی در چارچوب افزایش فشار بر ایران دیده می شد اما همزمان می توانست باعث تشدید تنش ها میان کاخ سفید با ایران و حتی متحدان اروپایی شود. همین تصمیم هم به نقل از برخی منابع، در دولت ترامپ شکاف هایی را ایجاد کرد.
این اختلاف نظرها بود که اعلام نظر نهایی کاخ سفید در مورد تحریم ها را دو بار به تعویق انداخت. به نوشته گلوبال نیوز این امور از مجموعه پیام های متناقضی هستند که ترامپ در مورد ایران صادر می کند و باعث سردرگمی طرفداران و حتی منتقدان رئیس جمهوری ایالات متحده می شود. برخی کارشناسان معتقد هستند که ارسال پیام های نامشخص باعث تشدید منازعه در خلیج فارس می شود. یک کارشناس موسسه کارنگی هم بر این باور است مشکلی که همیشه وجود داشته این است که ایالات متحده سیاست منسجمی نداشت و همین امر پیام های نامشخصی را فرستاده است که موجب افزایش مخاطرات ناشی از اشتباه محاسباتی می شود. ترامپ همزمان که چرخه تشدید فشار بر ایران را تندتر به حرکت در می آورد به گونه ای وانمود می کند که مخالف درگیری است.
مهمترین چهره حامی فشار بر ایران مایک پومپئو وزیر امور خارجه آمریکا است که مانع از بسیاری از اقدامات تعاملی با ایران می شود. تحلیلگر گلوبال نیوز اعتقاد دارد این اقدامات نه تنها نزدیک ترین همفکران ترامپ را دلزده کرده بلکه باعث نارضایتی در آسیا و اروپا هم شده است. گفته می شود توافق اصولی برای تمدید ۹۰ روزه معافیت هسته ای در کاخ سفید احتمالا از نتایج دیدار هفته گذشته سناتور رند پال با ظریف بوده است. شاید همین ترس از اثرگذاری وزیر امور خارجه کشورمان بود که تصمیم برای تحریم وی را در واشنگتن عملیاتی ساخت.
گزارش گلوبال نیوز می افزاید: این اقدام ترامپ در کنار حرکات نوسانی وی تندروهای دولت همچون وزیر امور خارجه و مشاور امنیت ملی آمریکا را دچار سرگردانی و نارضایتی کرده است. بولتون از مدت ها قبل خود را حامی حمله نظامی به ایران و تغییر نظام این کشور نشان داد. پومپئو نیز گرچه همین خواسته را دنبال می کند اما به اندازه بولتون به فکر حمله نظامی نیست. با این حال همانگونه که کارشناسان تاکید می کنند ترامپ با این اقدام خود بر ابهامات افزوده است.
روزنامه «واشنگتن پست» هم عنوان داشت اقدام ترامپ باعث دلسردی تندروها در کاخ سفید شد. تنش همیشگی در داخل دولت آمریکا این بوده است که برخی کارشناسان تاکید دارند بخش هایی از توافق هسته ای باید به عنوان چارچوبی برای مذاکرات آتی حفظ شود اما برخی دیگر همچون «مارک دوبوویتز» مدیر اندیشکده دفاع از دموکراسی تاکید دارند سیاست کاخ سفید افزایش حداکثری فشار است اما این معافیت در چارچوب چنین رویکردی احساس نمی شود.
اما همانگونه که رسانه های آمریکایی تاکید دارند در هر صورت هدف این فشارها بازگرداندن ایران به میز مذاکره و امضای توافقی بهتر از برجام است. بنابراین واشنگتن از یک طرف نمی خواهد که در روند رویکرد فشار حداکثری مانعی ایجاد کند و از طرف دیگر به شدت نگران پیامدهای این تصمیم و اقدامات بعدی یا گام سوم ایران است. به همین دلیل است که برخی تحلیلگران همچون «داریل کیمبال» مدیر انجمن کنترل تسلیحات به کاخ سفید توصیه می کنند: در هر صورت فشار حداکثری کارساز نخواهد بود. این در راستای منافع ملی و بین المللی آمریکا است که با تمدید معافیت ها، باعث ادامه همکاری هسته ای با ایران شود.
نظر شما