ابعاد جامعه شناختی حذف صفر از پول ملی

به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا،حذف صفر از پول ملی از جمله ز سیاست هایی است که برخی از کشور در زمان بروز بحران اقتصادی به اجرا گذاشته اند.

بر این اساس موافقان طرح با استناد به تجارب جهانی موثر از این اقدام حمایت و آن را تایید می کنند؛ این در حالی است که مخالفان، تجربه کشورهای ناموفق را مصداقی از نفی عمل و طرد سیاست حذف صفر از پول ملی می دانند. در کنار این مباحث اما توجه به این مساله به عنوان موضوعی اجتماعی و غیراقتصادی نیز حائز اهمیت بوده و  نیاز به بهره گیری و مشورت با متخصصان امر دارد. چنانچه مساله تغییرات پول ملی مصداقی از تغییرات در زندگی روزمره مردم جامعه است که باید به آن توجه و پیامدهای احتمالی را پیش بینی کرد.

آنچه در ادامه می آید گفت و گوی پژوهشگر ایرنا در رابطه با این مباحث با «رضا صفری شالی» جامعه شناس و استاد دانشگاه است.

«صفری شالی» ضمن تایید ابعاد چند وجهی و غیراقتصادی ای که تصمیمات اقتصادی بر روی زندگی مردم دارد بیان داشت: این موضوع اگرچه در ظاهر موضوعی در حوزه مسائل اقتصادی و بحث های اقتصاد است اما بخشی از آن جنبه اجتماعی و روانشناسی اجتماعی دارد. بر این اساس حذف چهار صفر می تواند نوعی کارکرد ابزاری برای دولت داشته باشد. این بدان معنا است که مدیریت اجتماعی جامعه یا مسوولین، با اتخاذ چنین سیاست هایی می توانند زمانی را برای خود بخرند. به بیانی دیگر اعمال چنین رویکرد و سیاستی، فرصتی را برای مسوولین ایجاد می کند تا اگر کم کارکردی یا ناتوانی  در تحقق اهداف جمعی داشته اند و نمی توانند نیازهای مردم را در حوزه های مختلف معیشت تامین کنند، بخشی از این موضوع را منحرف کنند؛ چرا که متعاقب این رویکرد، جامعه برای مدتی، در نوعی بلاتکلیفی قرار می گیرد. در نتیجه اعمال این سیاست به عنوان یک نگاه ابزاری، می تواند به سان ایجاد فرصتی برای مسوولین باشد.

حذف صفر به مثابه یک جراحی اقتصادی

این استاد دانشگاه در پاسخ به این سوال که می توان نظر برخی منتقدین که این اقدام را اقدامی برای منحرف کردن افکار عمومی می دانند، تایید کرد، گفت: بله هدف یک بخشی از این اقدام هم، همین است ولی لازم است که ما این جراحی اقتصادی را انجام بدهیم. این اقدام برای اجرایی شدن یک جسارت می خواست (مانند بحث هدفمندی یارانه ها که البته آن جسارت نبود و نیاز بود تا دهک های مختلف و یارانه بگیرها مشخص شوند - که البته متاسفانه هنوز هم خیلی دقیق اجرا نمی شود) و ما به این موضوع نیاز داریم. در نتیجه درست است که دولت با این اقدام برای خودش فرصتی را می خرد ولی در درازمدت این شرایط به لحاظ ارتقای فضای اجتماعی با در نظر گرفتن ملاحظلات جامعه شناختی به نفع جامعه هم هست؛ چرا که در آینده ارتباطات افراد با سایر جوامع بیشتر می شود و شاید در 15 سال گذشته برای مردم خیلی مهم نبود دلار یا یورو چه قیمتی دارند ولی هر سال که می گذرد مردم درآمد ها و دارایی های خودشان را با واحدهای پولی کشورهای مجاور یا واحدهای پولی بین المللی مقایسه می کنند و در اثر این مقایسه ها حذف چهار صفر اقدام خوبی است و نباید نگاه خیلی بدبینانه ای به این جریان داشت.

وی افزود: یعنی اگر این دولت هم این کار را نکند، دولت بعدی لاجرم باید این کار را بکند. منتهی این اقدام برای این دولت از دو جهت معنی داشت؛ یکی این که این تغییر را رقم بزند و دیگری این که افکار عمومی مدتی به این داستان مشغول می شود و از موضوعات دیگر فاصله می گیرد و جنبه ابزاری و مدیریت اجتماعی این اقدام مدتی به نفع دولت عمل خواهد کرد.

این جامعه شناس ضمن مثبت خواندن کلیت حذف صفر از پول ملی تصریح کرد: در باب نگاه جامعه شناختی به این موضوع، حذف چهار صفر در مجموع خوب است. به این دلیل که مثلا گاها دیده ایم زمانی که گردشگران خارجی به ایران سفر می کنند، وقتی پول خودشان را با پول ما تغییر می دهند با حجم عظیمی از پول به لحاظ کمیت مواجهه می شوند. این اتفاق باعث برخی از رویکردهای ناخوشایند می شود. یکی از بازیکنان والیبال لهستان چند وقت پیش عکسی از این حجم پول هایش در فضای مجازی گذاشته بود و کلی لایک خورده بود؛ او با تمسخر گفته بود من با یک صد دلاری این همه پول ایرانی گرفته ام.

«این موضوع به لحاظ جامعه شناختی عزت نفس یک ایرانی را پایین می آورد. در ادبیات روانشناسی اجتماعی زمانی که یک ایرانی وضعیت پولی خودش را با پول سایر کشورها مقایسه می کند، نوعی از احساس محرومیت نسبی را دارد؛ چون نظریه محرومیت نسبی معتقد است که احساس محرومیت در اثر مقایسه به دست می آید و در این مقایسه اگر احساس کنیم از دیگران بالاتریم، سرزندگی پیامد آن است، اگر فکر کنیم تفاوتی نداریم، احساس خاصی هم نداریم اما اگر در اثر این مقایسه احساس پایین تر بودن کنیم، این موضوع باعث سرخوردگی می شود؛ یکی از مولفه های این مقایسه امروز همین وضعیت اقتصادی است.

صفری شالی تصریح کرد: در نتیجه به لحاظ جامعه شناختی در کوتاه مدت این موضوع التهاب هایی را برای جامعه در بر خواهد داشت و جامعه دچار نوعی از سردرگمی خواهد شد؛ مانند کسی که انگار وارد یک کشور بیگانه شده است و می خواهد صحبت کند و مدام باید کلمات را در ذهن خود ترجمه کرده و بعد بر زبان بیاورد. وقتی 4 صفر از پول ملی حذف شود، چنین اتفاقی رخ خواهد داد؛ چون در ادارات و سازمان ها و نهادهای دولتی همه چیز با ریال محاسبه و بیان می شد و این که یکباره بخواهیم با تومان بیان کنیم، نوعی از سردرگمی نمود خواهد یافت؛ اما این اقدام در درازمدت به لحاظ روانشناسی اجتماعی، پارامتر خوبی است چرا که در کشورهایی مانند ترکیه و حتی هلند چنین تجربه ای وجود داشته و (در مورد جنبه اقتصادی آن نمی توانم اظهار نظر کنم ولی به لحاظ جامعه شناختی می گویم) و همانند مثالی که زدم دست کم پول ما به لحاظ واحد شمارش (هرچند ارزش ذاتی پول تغییر نمی کند) در مقایسه با کشورهایی چون ترکیه، واحد پولی خودش را پیدا می کند و آن احساس محرومیتی که در اثر مقایسه برای ما ایجاد می شود را کاهش می دهد؛ از این بابت فکر می کنم اقدام مثبتی است.

«ضمن این که سهولتی را هم در مبادلات اقتصادی و اجتماعی ایجاد می کند؛ چون در صحبت هایمان نمی گوییم پنجاه هزار تومان و می گویم پنجاه تومان و در فضای عمومی و غیررسمی ما عملا این صفرها حذف شده اند؛ اما در فضاهای رسمی است که در کوتاه مدت دچار چالش خواهیم شد که این هم بعد از مدتی رفع می شود. البته برای رقم های خرد هم باید تدابیری اندیشید. مثلا در حقوق هایی که می گیریم حتی سه رقم آخر یعنی تا ریال آخر (مثلا نوشته شده 279 ریال) محاسبه شده و اینها نیاز به کار کارشناسی در حوزه اقتصادی دارد که باید حل شوند».