صنعت فضا؛ از حوزه اقتدار تا زیرساختی برای توسعه کسب‌وکارها

مرتضی براری عصر سه‌شنبه به مهمانی ایرنا آمد و در دیدار با سید ضیاء هاشمی، مدیرعامل خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران، با بیان اینکه ایرنا مادر تمام خبرگزاری‌ها و رسانه‌های کشور است و باید از ظرفیت این رسانه برای توسعه صنعت فضایی استفاده کرد، گفت: در سازمان فضایی ایران سه قلمر داریم؛ کره زمین، هوا که ۸۲ کیلومتر از زمین ارتفاع دارد و دیگری فضا.

وی ادامه داد: در شش دهه گذشته همواره حوزه فضا به حوزه اقتداری کشورها گره خورده بود، ۱۵ روز قبل ما مراسمی به مناسبت پنجاهمین سالگرد فرود انسان به کره ماه برگزار کردیم، «کندی» (رئیس جمهور آمریکا) در سال ۱۹۶۱، هجده و نیم میلیارد دلار معادل ۴.۵ درصد (GDP) تولید ناخالص داخلی‌ کشورش را به منظور بودجه‌ تسخیر ماه در نظر گرفت. الان هم سیاست‌های آمریکا به همان سمت می‌رود و تمام توانش را متمرکز کرده تا سال ۲۰۲۴، یک زن و مرد فضانورد را در کره ماه مستقر و برای سفر به کره مریخ، پایگاه ایجاد کنند.

براری با این مثال‌ها ضرورت توجه به بخش فضایی را مورد تاکید قرار داد و گفت: در یک دهه گذشته، حوزه فضا علاوه بر حوزه اقتدار دولت‌ها به حوزه اقتصادی تبدیل شده که بسیار جذاب است و تا ۲۰ سال آینده نیز ادامه دارد.

وی یادآور شد: در تمام کشورهای دنیا یک آژانس فضایی به عنوان متولی حوزه فضا فعالیت می‌کند، در ایران شورای عالی فضایی داریم که رئیس‌جمهوری ریاست آن را برعهده دارد، پنج وزیر، رئیس صدا و سیما، رئیس ستاد کل و رئیس سازمان برنامه و بودجه عضو آن هستند و دبیر شورا نیز رئیس سازمان فضایی است، تمرکز برنامه‌های شورای عالی بر چهار محور سیاستگذاری، هماهنگی بین دستگاه‌ها، برنامه‌ریزی و نظارت بر برنامه‌های کلان فضایی کشور، قرار دارد.

او با این توضیح که نقشه جامع علمی کشور، بالاترین جایگاه را برای هوافضا قائل شده‌ و سند توسعه فضا را به عنوان اولین سند مورد توجه و تصویب قرار داده است، افزود: ما یک برنامه ۱۰ ساله فضایی داشتیم که از سال ۸۵ آغاز شد و سال ۹۴ به پایان رسید. در این دهه بهترین دانشگاه‌ها و دانشجویان در این حوزه جذب شدند و در حوزه فضایی در منطقه با اقتدار رتبه اول علمی و فنی هستیم و در دنیا رتبه ۱۱ را داریم.

معاون وزیر ارتباطات یادآور شد: از طرف دیگر ما با پرتاب ماهواره امید جزء نهمین کشور دنیا بودیم که به چرخه کامل فناوری فضایی (شامل ساخت ماهواره، پایگاه پرتاب، پرتابگر، ایستگاه دریافت کنترل، ایستگاه دریافت داده) دست یافتیم، در تمام چهل سالی که از انقلاب می‌گذرد، حوزه فضایی ایران تحریم بوده و حتی زمان ساخت ماهواره پیام، طرف‌های خارجی حاضر نشدند در طراحی و نظارت بر ساخت ماهواره به ما کمک کنند.

براری خاطرنشان کرد: در برنامه ۱۰ ساله دوم که برنامه‌های آن از سال ۹۵ تا سال ۱۴۰۴ تدوین شده است، در نظر داریم چرخه فناوری فضایی که به آن دست پیدا کرده‌ایم تثبیت شود و اقتدار علمی را به اقتدار صنعتی و اقتصادی تبدیل کنیم، ما باید بتوانیم ماهواره خودمان را در مدار قرار بدهیم. واقعیت این است که بعد از ۴۰ سال هنوز ماهواره خودمان را نداریم که بتوانیم از آن سرویس بگیریم.

رئیس سازمان فضایی ایران در تشریح سه اولویت این سازمان در حوزه توسعه فضایی، گفت: صنعتی‌سازی زیرساخت‌های بومی، باز کردن فضا برای سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و تامین منافع جمهوری اسلامی در مجامع بین‌المللی، اولویت‌های ما را تشکیل می‌دهد زیرا معتقدیم دولت‌ها تا یک مرحله به تکنولوژی کمک می‌کنند اما در ادامه، بازار باید تکنولوژی را طلب کند.

وی با بیان اینکه در دنیا ۷۶ درصد حوزه فضایی در دست بخش خصوصی است، خاطرنشان کرد: زمانی بخش خصوصی در ایران به این سمت حرکت می‌کند که تقاضا و بازار وجود داشته باشد، ما باید اقتصاد این صنعت را در کشور فعال کنیم، از همین رو مهم‌ترین سیاست ما در مرحله صنعتی‌سازی‌‍، این است که داده‌های خود را در دسترس بخش خصوصی قرار بدهیم تا برای کارهای زیرساختی ساخت ماهواره از آن کمک بگیرند.

براری تصریح کرد: تاکنون تمام کارهای مربوط به ماهواره در دانشگاه‌ها انجام می‌شد اما الان به سمت بخش‌های خصوصی رفته‌ایم تا از این فرصت برای توسعه بازار صنعتی استفاده کنیم.

او به فرآیند پرتاب ماهواره پیام اشاره کرد و گفت: چند سالی بود پرتاب ماهواره نداشتیم، سال گذشته با دستور رئیس جمهوری این اجازه صادر و ماهواره شریف و پیام پرتاب شد، خوشبختانه به توفیقات خوبی در این عرصه دست یافته‌ایم.

رئیس سازمان فضایی ایران به برخی نیازهای زیرساختی در حوزه تولید و پرتاپ ماهواره اشاره کرد و گفت: برای پرتاب‌های بالای ۵۰۰ کیلومتر نیاز داریم تا تست خلا موتور را روی زمین انجام بدهیم، آخرین ماهواره‌ای که پرتاب کردیم در مدار ۲۵۰ کیلومتری بود و عمر یک ماهه داشت اما وزن ماهواره پیام، بیش از دو برابر آن بود، فاصله از ۲۵۰ به ۵۰۰ کیلومتر رسید، ماندگاری نیز ۱۶ برابر افزایش پیدا کرد. این ماهواره تا ۵۰۴ کیلومتری رفت، چند ثانیه کم آوردیم و نتوانستیم آن را به مدار تزریق کنیم و به خاطر افزایش دمای پیش‌بینی نشده، این پروژه با مشکل جدی روبه‌رو شد که گزارش آن به صورت شفاف از طرف سازمان فضایی اعلام شد.

وی ابراز امیدواری کرد سه پروژه ماهواره مخابراتی ناهید ۱، ماهواره سنجشی پارس ۱ و سامانه انتقال مداری و ماهواره پارس ۲ به زودی با موفقیت در مدار قرار گیرند.