نگاه کمی به مراکز تحقیقاتی، پاشنه آشیل پژوهش کاربردی

توسعه علوم، تحقیقات و فناوری، ارتقاء سطح دانش و مهارت‌های فنی و توسعه و ترویج تفکر علمی در جامعه؛ از جمله اهداف راه اندازی مراکز تحقیقاتی است که به نظر می‌رسد با نگاه کمی به مراکز تحقیقاتی، این اهداف چندان قابل دستیابی نیستند.

کارشناسان معتقدند ایجاد بی رویه مراکز تحقیقاتی، فایده چندانی برای مردم نداشته و آنان با این رویکرد ضمن اینکه شهد شیرین فناوری‌های نوین را نمی‌چشند؛ از برکات مراکز تحقیقات هم چندان بهره‌ای نمی‌برند. در برخی مواقع نگرش مسئولان به مراکز تحقیقاتی، کمی بوده که این موضوع سبب شد تا تعداد این گونه مراکز بدون در نظر گرفتن استانداردهای لازم در کشور، افزایش پیدا کند.

قائم مقام معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی روز پنجشنبه در این مورد به خبرنگار علمی ایرنا گفت: برخی مواقع نگرش به مراکز تحقیقاتی نگرش کمی بوده و این موضوع فقط زمینه افزایش کمی مراکز تحقیقاتی، مجلات علمی و محققان را فراهم آورده و به کیفیت آن‌ها توجه جدی نشده است.

دکتر شاهین آخوند زاده بیان داشت: سیاست های کمی در یک دوره سبب شد تا تعداد مراکز تحقیقاتی بدون در نظر گرفتن استانداردهای لازم در کشور افزایش کمی پیدا کند.

قائم مقام معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت اظهار داشت: در سال‌های اخیر با اقداماتی مانند سیاست‌های انقباضی و ارزشیابی منظم سعی شده هم از ایجاد کمی این مراکز جلوگیری شود و هم نظارت دقیق‌تری بر مراکز تحقیقاتی موجود بشود.

وی بیان داشت: در شش سال اخیر فقط حدود ۴۰ مرکز تحقیقاتی در کشور ایجاد شده که اگر ایجاد این گونه مراکز به روال گذشته ادامه پیدا می‌کرد، الان شاهد تاسیس مراکز بسیار بیشتری از تعداد موجود در کشور بودیم. 

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران گفت: اگر ما در زمینه‌ای مانند گوارش مراکز تحقیقاتی به اندازه کافی داشته باشیم، امکان راه اندازی مرکزی در این حوزه را نخواهیم داد تا از این طریق هم بتوانیم کنترلی بر افزایش بی رویه آنها داشته باشیم.

آخوندزاده با اشاره به اینکه عمده مراکز تحقیقاتی موجود در حوزه بهداشت، دولتی هستند، اظهار داشت: این مراکز برای انجام وظایف و رسالت های خود نیاز به حمایت های مالی دولت دارند که در سال های اخیر حمایت های مناسبی از آنها به عمل نیامده است.

 حدود ۸۰۰ مرکز تحقیقاتی در حوزه بهداشت فعال هستند

وی با اشاره به اینکه حدود ۸۰۰ مرکز تحقیقاتی دولتی در حوزه بهداشت فعال هستند، گفت: از این تعداد حدود ۳۰۴ مرکز موافقت قطعی دارند و بقیه هم موافقت اصولی دارند.

مراکز تحقیقاتی در مرحله اول موافقت اصولی را اخذ می‌کنند، پس از ۳ سال فعالیت خود و  کسب امتیازات لازم، می‌توانند مجوز فعالیت قطعی را دریافت کنند.

وی بیان داشت: تعداد مراکز تحقیقاتی بخش دولتی در دولت قبلی حدود ۷۶۰ مورد بوده که در این دولت با افزایش ناچیزی به حدود ۸۰۰ مرکز رسیده که نشان دهنده سیاست‌های انقباضی در این زمینه است.

آخوندزاده اظهار داشت: کشور ما توان و ظرفیت داشتن حدود ۸۰۰ مرکز تحقیقاتی را ندارد و اقدامات جدی برای لغو امتیاز مراکز غیر استاندارد باید به عمل آید.

وی در پاسخ به این سوال که برخی مراکز تحقیقاتی کشور، برون داد مشخصی ندارد؛ گفت: از کل مراکز تحقیقاتی فعال موجود، حدود ۲۰۰ مورد درحد استانداردهای بین‌المللی هستند.

قائم مقام معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت بر لزوم ارزشیابی این مراکز تاکید کرد و گفت: هرساله مراکز تحقیقاتی مورد ارزشیابی قرار می گیرند و امتیاز فعالیت ۳۰ مرکز در این دولت لغو شده است.

وی با اشاره به اینکه اگر مراکز تحقیقاتی سه سال امتیاز لازم را کسب نکند، در مرحله اول اخطار دریافت و سپس مجوز فعالیت آنها لغو می شود، گفت: ارزشیابی این مراکز خیلی سختگیرانه است. احتمالا ۵ تا ۶ مرکز در سال جاری هم لغو امتیاز شوند که امیدواریم این موضوع سبب ارتقاء فعالیت بقیه مراکز شود.

 گسترش فعالیت مراکز تحقیقاتی بخش خصوصی

وی به گسترش فعالیت مراکز تحقیقاتی بخش خصوصی اشاره کرد و گفت: در حال حاضر تعداد مراکز تحقیقاتی بخش خصوصی به ۲۹ مورد رسیده که امیدواریم افزایش مراکز تحقیقاتی خصوصی با شتاب بیشتری ادامه یابد.

قائم مقام معاونت فناوری و تحقیقات وزارت بهداشت افزود: تعداد مراکز بخش خصوصی از ۴ مورد در این دولت به ۲۹ مورد افزایش یافت و این موضوع نشان داد که این دولت تاکید خوبی برروی افزایش مراکز بخش خصوصی داشته است.

وی به فعالیت بسیار خوب بخش خصوصی در بیمارستان‌هایی مانند پارس و نور اشاره کرد و افزود: این مراکز بدون اتکا مالی و سرمایه‌گذاری دولت، بستر خوبی را برای توسعه علم، دانش و تولید محصولات فناورانه، ایجاد کرده اند.

آزمایشگاه های جامع حوزه بهداشت عاقبت به خیر شدند

وی با اشاره به اینکه آزمایشگاه‌های جامع حوزه بهداشت عاقبت به خیر شدند، گفت: در حال حاضر ۱۱ آزمایشگاه جامع در کشور فعال هستند که جز یک مورد آن ، بقیه در سطح خوبی هستند.

آخوندزاده بیان داشت: در حال حاضر ۱۴ آزمایشگاه در مراحل مختلف ساخت قرار دارند که امیدواریم بتوانیم آن‌ها را تجهیز و راه اندازی کنیم.

وی در پاسخ به این سوال که آیا قصد توسعه این آزمایشگاه را دارید؟ گفت: در حال حاضر تامین تجهیزات این آزمایشگاه ها، منابع مالی زیادی می‌خواهد. هر آزمایشگاه ۷ تا ۸ دستگاه اصلی می‌خواهد و هر دستگاه حدود ۷ تا ۸ میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد، به همین دلیل در تلاش هستیم تا ضمن تجهیز نسبت به راه اندازی آزمایشگاه های در حال ساخت اقدام کنیم.

خیرین به یاری مراکز تحقیقاتی بشتابند

وی در پاسخ به این سوال که آیا خیرین بخش سلامت حضور فعالی برای حمایت از مراکز تحقیقاتی دارند، گفت: هرچند خیرین کمک‌های خوبی در زمینه تامین تجهیزات مراکز درمانی دارند اما آنان باید به تجهیز و تقویت مراکز تحقیقاتی هم توجه کافی داشته باشند.

آخوندزاده اظهار امیدواری کرد که خیرین در کنار تهیه تجهیزات مورد نیاز بیمارستان ها از جمله دستگاه دیالیز، اقدام به تهیه امکانات مورد نیاز مراکز تحقیقاتی هم کنند تا حرکت پرشتاب علمی در کشور کند نشود.

وی گفت: این فرهنگ به تدریج در حال گسترش است و امیدواریم با ادامه این روند، شاهد تامین تجهیزات و امکانات مورد نیاز مراکز تحقیقاتی کشور باشیم تا محققان بدون دغدغه، کارهای تحقیقاتی خود را به سرانجام برسانند.