سفر ظریف به بیاریتز، شهر فرانسوی محل برگزاری نشست سران کشورهای عضو گروه ۷، را باید امیدوارکننده‌ترین لحظه طی ۱۵ ماه اخیر در ارتباط با حرکت در جهت حفظ برجام و کاهش تنش در روابط ایران و آمریکا و جلوگیری از تشدید تنش بیشتر در منطقه خلیج فارس بشمار آورد. این سفر در حالی انجام شد که طی حدود ۲ ماه گذشته ایده‌های ماکرون، رئیس جمهور فرانسه، برای نجات برجام بین تهران و پاریس موضوع بحث بوده و آخرین بار سه روز قبل ظریف در پاریس در این مورد با ماکرون گفتگو کرده بود. از ماه می ۲۰۱۸ که ترامپ از برجام خارج شد، منحنی تنش برغم برخی فراز و نشیب‌ها دارای حرکتی رو به بالا بوده است.
در شرایطی که تا زمان تهیه این یادداشت هنوز جزئیاتی از دلیل سفر ظریف اعلام نشده بود، با توجه تلاش‌های ماکرون طی دو ماه گذشته می‌توان امیدوار بود که پاسخ‌های ترامپ به ایده‌های مکرون دلیل اصلی سفر چند ساعته ظریف به بیاریتز بوده است. این پاسخ ها باید به گونه ای بوده باشد که دلیلی منطقی برای امیدواری به ادامه کار در چارچوب ایده های ماکرون را فراهم کرده باشد.
ماکرون و ترامپ روز شنبه به مدت دو ساعت با هم گفتگو کردند که ظاهرا بخش مهمی از آن به ایران اختصاص داشته است. ایده اصلی که ماکرون مد نظر دارد و صبح یک شنبه در نشست سران به آن پرداخته، ظاهرا این است که در قبال لغو بخشی از تحریم نفتی آمریکا علیه ایران، مقامات ایرانی بپذیرند تا گامهای برداشته شده در جهت کاهش پایبندی به برجام را معکوس کنند و به بطور کامل به این توافق عمل نمایند. البته طی هفته های گذشته از تامین اعتباری از سوی اروپا برای فعال کردن سازوکار مالی ایران-اروپا (اینستکس) نیز سخن رفته است. صرف نظر از درستی یا نادرستی این ایده ها، مهم این است که علی الاصول طرفین پذیرفته باشند که از طریق فرانسه در چنین چارچوبی گفتگو کنند. در چنین صورتی، جزئیات در مراحل بعدی می تواند موضوع مذاکره قرار گیرد. در همین رابطه ،محافلی در اروپا همچنین تایید کرده اند که ماکرون در شام شنبه شب نیز از انجام ماموریتی دیپلماتیک در ارتباط با بحران در روابط ایران و آمریکا سخن گفته و آن جا نیز ترامپ مخالفتی با اقدام فرانسه نکرده است.
شواهد موجود حاکی از آن است که اگر چه ترامپ با ایده ماکرون مخالفت نکرده، اما خود را به آن متعهد نیز نکرده است. اظهارات ترامپ در گفتگو با خبرنگاران، بویژه آنجا که از اظهار نظر در مورد ابتکار فرانسه و پیام جی ۷ برای ایران (خودداری از ساختن بمب اتمی و تخفیف تنش در خلیج فارس و لزوم انجام گفتگو) خودداری کرد، به گونه ای است که این پیش فرض ها را رد نمی کند. عدم رد این ایده از سوی ترامپ از دید طرف فرانسوی می توانسته به این معنی باشد که راه برای مذاکره بیشتر و دقیق کردن طرح باز است و ظاهرا این علت دعوت وزیر خارجه فرانسه از ظریف برای عزیمت فوری به بیاریتز بوده است.
در پی تحولات دوسه ماه اخیر و اوج تنشی که طی این مدت در منطقه شکل گرفت، فرصتی که اکنون فراهم شده را باید یکی از معدود فرصت ها برای حرکت در جهت حل سیاسی بحران بشمار آورد. تحریم هایی که آمریکا در گذشته علیه کشورهای دیگر اعمال کرده، بسیار طولانی و خسارت بار بوده است. ضروری است که حداکثر تلاش برای استفاده از این فرصت بمنظور جلوگیری از طولانی شدن تحریم ها صورت گیرد. از طرفی، حضور فرانسه و ماکرون نیز ویژگی خاصی به این تلاش ها داده است.
فرانسه به لحاظ موقعیت در اروپا و جهان وزنه بسیار معتبری در مقایسه با دیگر کشورهایی است که در این رابطه کوشیده اند. اگر فرانسه در این مهم توفیق نیابد مشکل می توان تصور کرد که کشور دیگری بتواند توفیقی در این وادی به دست آورد.
خودداری فرانسه از الحاق به طرح امنیت دریایی آمریکا نیز زمینه مساعدی در این رابطه بوجود آورده که باید از آن بهره برد. بعلاوه، ماکرون ضمن تلاش برای داشتن رابطه کاری و دوستانه با آمریکا و ترامپ، از جهاتی به سنت دوگلیسم، که از جمله بر استقلال فرانسه در قبال آمریکا تاکید دارد، باور دارد. اینها و بسیاری دیگر امتیازاتی است که فرانسه از آن برخوردار است و موقعیت نسبتا ممتازی به ماکرون برای پیشبرد طرح دیپلماتیکش می دهد. این در حالی است که عزم اروپا برای نجات برجام و خلاصی از بحرانی در جوار اروپا از یک سو و آمادگی ترامپ برای مذاکره با امید گرفتن امیتازی حتی اندک جهت استفاده در انتخابات آتی از سوی دیگر می توانند دلایل دیگری برای امیدواری باشند.
با این حال، دعوت ظریف به بیاریتز یک قمار بزرگ برای ماکرون است. شکست ماکرون در این حوزه، می تواند کار در مورد دیگر اختلافات اروپا با آمریکا بویژه در مورد موضوعات تجاری را دشوارتر کند.
نظر شما