امام موسی صدر، چهار دهه بی خبری

موسی صدر در روز ۱۴ خرداد سال ۱۳۰۷ در محله "چهارمردان" شهر قم به دنیا آمد. پدر او "سید صدرالدین صدر" جانشین "شیخ عبدالکریم حائری" مؤسس حوزه علمیه قم و از مراجع بزرگ زمان خود بود و مادرش "صفیه طباطبایی قمی" فرزند "سید حسین طباطبایی قمی" و خواهر "سید حسن طباطبایی قمی" بود.

خاندان صدر از بزرگترین خانواده‌های شیعی در در دو سده اخیر هستند که در ایران، عراق و لبنان زندگی کرده اند. جد پدری موسی صدر، "سید اسماعیل صدر"، جانشین "میرزا حسن شیرازی" و مرجع مطلق زمان خود و نیای مادری‌اش حسین طباطبایی قمی، جانشین "سید ابوالحسن اصفهانی" و رهبر قیام علیه رضاشاه بود.

موسی صدر در سال ۱۳۲۲ به حوزه علمیه قم وارد شد و نزد استادان مشهوری از جمله  سید حسین طباطبایی بروجردی، شیخ عبدالجواد جبل عاملی، محمد حجت کوه‌کمری تلمذ کرد و فلسفه را نزد علامه سید محمدحسین طباطبایی و سید رضا صدر فرا گرفت.

سفر به لیبی و ناپدید شدن

موسی صدر در سال 1357 (1978) پس از سفر به لیبی به دلایل نامعلوم ناپدید شد و از آن پس گزارش های ضد و نقیضی در مورد زنده بودن یا مرگ وی منتشر شده است، به این معنی که از یک سو گزارش های متعددی از کشته شدن او حکایت دارد و برخی گزارش ها نیز حاکی از این است که وی در زندان های لیبی بوده است.

چرا لیبی.

در مورد سفر سید موسی صدر به لیبی گفته می شود، پس از آنکه رژیم صهیونیستی از اجرای قطعنامه ۴۲۵ شورای امنیت و عقب نشینی از مناطق مرزی لبنان خودداری کرد، این روحانی برجسته لبنانی به منظور مذاکره با رهبران کشورهای عربی ضمن سفر به سوریه، اردن، عربستان و الجزایر سران این کشورها را به برگزاری نشست محدود به منظور آزادسازی مناطق جنوب لبنان فراخوند.

وی در الجزایر با رئیس‌ جمهوری "هواری بومدین" و "محمد صلاح یحیاوی" و دیگر مسؤولان "جبهه آزادی‌بخش میهنی" (الجزایر)  گفت وگو کرد. در یکی از این نشست‌ها به وی توصیه شد با توجه به تاثیر گذاری لیبی بر  روند اوضاع نظامی و سیاسی لبنان از این کشور نیز دیدن کرده و به این ترتیب سفر دوره‌ای خود را تکمیل کند و او نیز به این موضوع پاسخ موافق داد.
 

تعیین تاریخ سفر به لیبی از سوی کاردار سفارت این کشور در بیروت

در تاریخ ۲۸ ژوئیهٔ ۱۹۷۸ کاردار سفارت لیبی در لبنان ضمن حضور در دفتر موسی صدر از او برای گفت و گو با "معمر قذافی" دعوت و درخواست کرد این سفر در ۱۹ یا ۲۱ اوت ۱۹۷۸ انجام شود. موسی صدر ضمن قبول این دعوت در مورد تعیین زمان سفر با نوعی تامل و احتیاط برخورد کرد و چندی بعد به کاردار لیبی اطلاع داد، مایل است سفر در تاریخ ۲۵ اوت ۱۹۷۸ انجام شود و باید پیش از یکم نوامبر ۱۹۷۸ لیبی را ترک کند تا بتواند به ملاقات همسرش که در حال درمان در فرانسه بود، برود و سپس به منظور انجام برخی کارهای ضروری به لبنان بازگردد؛ وی نام اعضای هیئت همراه خود را به کاردار لیبی اعلام کرد و به این ترتیب مقدمات سفر او در ۲۴ اوت ۱۹۷۸ فراهم شد.

"احمد شحاتی" رئیس دفتر ارتباطات خارجی "کنگره عمومی خلق لیبی" در فرودگاه طرابلس، از صدر استقبال کرد. صدر و همراهانش در هتل "الشاطی" در طرابلس غرب به عنوان میهمان رسمی دولت لیبی اقامت کردند.

پس از سفر موسی صدر و دو همراهش به لیبی و یک روز پیش از آغاز مراسم بزرگداشت سالگرد به قدرت رسیدن قذاقی در لیبی در سال 1969 اعلام شد او و همراهانش به‌طور غیرمنتظره لیبی را به مقصد رم در ایتالیا ترک کرده‌اند و پس از آن بود که دیگر خبری از موسی صدر یا همراهانش نرسید . در آن زمان قذافی اعلام کرد، قرار ملاقات با موسی صدر برای روز ۳۱ اوت ۱۹۷۸ تعیین شده بود، اما صدر با تغییر ناگهانی تصمیم خود و بدون اطلاع ، لیبی را به قصد رم ترک کرد.

انگشت اتهام به سمت معمر قذافی، و اکنش حزب الله

پس از ناپدید شدن موسی صدر ، شیعیان لبنان قذافی را متهم کردند که او را دستگیر کرده یا به قتل رسانده ‌است، اما مقامات لیبی ضمن رد این اتهام، با اعزام یک گروه تحقیق به رم مدعی شدند  موسی صدر مطابق برنامه طرابلس را ترک کرده و در رم ناپدید شده‌ است. 

از سوی دیگر پلیس ایتالیا پس از انجام تحقیقات از تمامی هتل‌ها، مسافرخانه‌ها و مراکز لبنانی ها در ایتالیا اعلام کرد، هیچ مدرکی مبنی بر این که موسی صدر پا به خاک ایتالیا گذاشته باشد، در دست نیست، اما ۲۷ سال بعد، در فوریهٔ ۲۰۰۶ دادگاهی در ایتالیا ادعاهای پلیس ایتالیا را رد و اعلام کرد،  موسی صدر به ایتالیا رفته و پس از آن به دلایل نامعلومی ناپدید شده‌ است و مدرکی مبنی بر دخالت لیبی در ناپدید شدن موسی صدر در دست نیست.

"حزب امل" لبنان به  این حکم اعتراض کرد و "سید حسن نصرالله" دبیر کل "حزب‌الله لبنان" نیز آن را حکمی سیاسی دانست و در سال ۲۰۰۹، شورای قضایی لبنان قذافی و ۱۶ نفر دیگر را به دست داشتن در ناپدید شدن موسی صدر متهم کرد.