به گزارش گروه اطلاع رسانی ایرنا، تحقیق درباره زندگی امامان معصوم(ع) تنها با شناخت منابع و آثاری محقق می شود که به شرح‌حال و بیان تاریخ آن بزرگواران پرداخته‌اند. این منابع به دسته‌های مختلفی قابل تقسیم است و هر کدام ویژگی‌های خود را دارا هستند. معرفی آثار مکتوب اندیشمندان در موضوعات گوناگون همیشه معمول بوده و نویسندگان مسلمان از این مهم با عنوان فهرست‌نگاری نام می‌بردند که امروزه به آن کتابشناسی گفته می‌شود. درباره زندگانی ائمه اطهار هم کتاب‌شناسی‌های بسیاری وجود دارد، اگرچه آثار فراوانی درباره زندگی این بزرگواران نوشته شده است اما همچنان به تالیف و تحقیقات گسترده ای در این زمینه نیاز است. باید گفت تحقیق در سیره اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و همچنین سیره اخلاقی و تربیتی آن بزرگواران که امروزه نیاز جامعه است، ضروری به نظر می رسد زیرا نقش گسترده امامان معصوم (ع) به عنوان مجاهدان فرهنگی، در حوزه تبیین دین و فرهنگ غیرقابل انکار است؛ بدین رو امامان (ع) از هر فرصتی برای نهادینه کردن فرهنگ اسلامی بر پایه وحی و سنت پیامبر(ص) استفاده می کردند. در این میان می توان گفت که دوران پیشوایی امام سجاد(ع) از حساس ترین ادوار برای عصر امامت و شیعیان بوده است. شهادت پیروان راستین در واقعه بزرگ عاشورا و انگشت شمار بودن آنان در آغاز امامت، آن حضرت را برآن داشت تا به جای فعالیت های سیاسی آشکار که به شهادت شیعیان و شاید خود امام(ع) منجر می شد، فعالیت های فرهنگی را در بسترهای گوناگون به انجام برساند و با ارایه فرهنگ و تعالیم اصیل اسلامی ضمن کادر سازی در دوره امویان برای انتقال آموزه های اهل بیت(ع) زمینه گسترش تشیع در دراز مدت و توان دستیابی شیعیان به تشکیل حکومت شیعی را فراهم کند. امام سجاد (ع) از جمله امامانی است که کتاب‌ها، مقالات و پایان نامه‌هایی درباره ابعاد زندگانی و نیز اوضاع سیاسی، اجتماعی و فرهنگی عصر او نوشته شده است و همین موضوع بهانه ای شد تا پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا در نوشتار حاضر به مناسبت سالروز شهادت امام سجاد (ع) اقدام به معرفی ۱۰ کتاب خواندنی درباره آن حضرت(ع) کند که در موسسه های گوناگون منتشر شده اند.
بررسی نقش امام سجاد در رهبری شیعه پس از واقعه کربلا
این کتاب اثر محسن رنجبر است که به بررسی نقش امام سجاد(ع) پس از واقعه کربلا می پردازد. نویسنده در این بخشی از این کتاب نوشته است: دوران بیش از ۳۰ سال امامت امام سجاد (ع) که با سلطنت و حکومت ۶تن از حاکمان اموی مقارن بود، یکی از پر اختناق‌ترین دوران‌های حکومت امویان تلقی شده است. دوره‌ای که به باور بسیاری از محققان، به دوره ناامیدی از پیروزی حرکت‌های مسلحانه، نام گرفته است. اما اگر در مقطعی از زمان، حرکت مسلحانه محکوم به شکست بود و رهبری سیاسی مردم امکان‌پذیر نبود، آیا رهبری فکری و تهذیب روحی بندگان خدا نیز تعطیل می‌شود؟ پرداختن به این موضوع و بازنمایی نقش امام سجاد (ع) در مسائل مختلف سیاسی، اجتماعی، فکری، فرهنگی، فقهی، کلامی و تربیتی می‌تواند در زدودن پرده ابهام از زندگانی آن حضرت مؤثر باشد. نگارنده ضمن گلایه که گروهی از مورخان و نویسندگان از جمله ابن سعد صاحب «طبقات الکبری» و روزبهان خنجی صاحب «وسیلة الخادم الی المخدوم» بر این باورند که امام (ع) پس از واقعه کربلا، از امور اجتماعی و سیاسی کناره گرفته و به مسائل عبادی و شخصی خود روی آورد و نه تنها نسبت به خلفای بنی امیه هیچگونه اعتراض و موضع گیری منفی از خود نشان نداد، بلکه از مطیع‌ترین افراد اهل بیت (ع) نزد دستگاه حاکم بودند! هدف از این پژوهش را پاسخ به این پرسش اصلی دانسته است که امام سجاد (ع) پس از واقعه کربلا، به چه روش‌هایی شیعه را هدایت و رهبری کردند تا آنان را از انزوا و انقراض نجات دهند؟
او در فصل نخست این کتاب، به ویژگی‌های فردی و خصوصیات شخصی امام(ع) پرداخته و در فصل دوم، اوضاع سیاسی و اجتماعی عصر امام را بررسی کرده است و نقش اعتقادی، علمی و فرهنگی امام شامل گفتارهایی چون تبیین فرهنگ و اندیشه اصیل اسلامی، تبیین و تثبیت امامت، احیای فقه شیعه و دفاع فرهنگی را در فصل سوم مورد بررسی قرار داده است. محسن رنجبر نویسنده این اثر فصل چهارم را نیز به نقش سیاسی، اجتماعی امام سجاد (ع) اختصاص داده که شامل گفتارهایی با این عناوین تداوم نهضت حسینی، امام سجاد(ع)؛ قیام‌ها و شورش‌ها و امام سجاد و امویان است. در آخرین فصل نقش تربیتی و اخلاقی امام سجاد (ع) مورد کنکاش قرار گرفته است. این کتاب به وسیله دفتر نشر معارف در ۱۳۸۱ خورشیدی منتشر شده است.
زندگانی علی بن الحسین (ع)
این کتاب به وسیله سید جعفر شهیدی نگاشته شده و دفتر نشر فرهنگ اسلامی آن را به چاپ رسانیده است. شهیدی که ید طولایی در زمینه تحقیق، تحلیل و نقد تاریخ نگاران پیشوایان معصوم(ع) دارد این کتاب را بهترین صورت ممکن به رشته تحریر در آورده است. او در زمینه از میان بردن شبهه ها و باز کردن گره های کور فرازهای زندگی معصومین (ع) بسیار تلاش کرده تا بلکه پاسخی در خور بیابد و گرهی از راه صحیح بگشاید. آثار و تلاش خود از جمله کتاب حاضر را بر پایه ها و اصولی چند استوار ساخته است که از زبان خود در مقدمه همین کتاب می خوانیم: کوششی فراوان به کار رفت که بر منطق و مدرک تکیه کنم نه بر عاطفه و احساس، در این کتاب ها آنچه نوشته ام، چیزی است که تاریخ نویسان و جامعه شناسان اسلامی و حتی غیر مسلمان، آن را پذیرفته اند. چیزی ننوشته ام که درک واقعیت آن برای مردم روزگار ما آسان نباشد، و از سوی دیگر نتیجه عملی بر آن مترتب نگردد.
همچنین فهرست توصیفی مطالب که به راحتی می توان به محتوای هر بخش و نظریات نویسنده پیرامون موضوع پی برد و نیز فهرست واژگان، نثر شیوا، ترجمه روان و به دور از ابهام از آیات شریفه قرآن و احادیث معصومین (ع) و اشعار شاعران، از امتیازات ارزشمند این اثر است. شهیدی در هر قطعه ای از زندگی امام سجاد (ع) سعی کرده تا پس از نقل روایت ها و اقوال مختلف با تحلیل و استدلال بر اسناد تاریخی به قضاوت بنشیند و آنچه را صحیح و یا نزدیک به صحیح یا به کلی اشتباه است، نمایان کند. در این اثر شهیدی از حساسیتی فراوان برخوردار است. او گویا خود را هم در برابر آنچه گذشته است، مسؤول و امانتدار می داند و هم در برابر آنچه که از کژی ها و نادرستی ها نباید در دامن تاریخ و تاریخ نگاری به وقوع بپیوندد. به همین لحاظ با سبکی نو و با آیه ای از آیات قرآن کریم آغاز کرده است.
القاب امام سجاد، مادر و تولد امام(ع)، اوضاع مناطق اسلامی و گروه های مسلمان در دوره نوجوانی امام(ع)، همراهی با کاروان کربلا و نقش آن حضرت در نهضت عظیم کربلا، حوادث پس از نهضت کربلا از جمله واقعه حره، قیام مختار، انحطاط جامعه اسلامی و مواضع امام، فضائل و مکارم اخلاقی امام (تربیتی، عبادی، اقتصادی، ...)، سخنان و احادیث کوتاه امام سجاد(ع)، رساله حقوق امام و معرفی ترجمه ها و شرح های آن، درباره صحیفه سجادیه و قرآن به خط امام، رحلت امام و معرفی فرزندان آن حضرت بخش هایی از دوران امام سجاد(ع) به شمار می رود که شهیدی در این کتاب به معرفی آن پرداخته است.
امام سجاد (ع)، جمال نیایشگران
جامعیت پژوهش از نظر ماخذشناسی و گستره موضوعات وابسته به زندگی امام(ع) از امتیازهای ویژه این اثر به شمار می رود. احمد ترابی نویسنده این اثر به طرح اقوال مختلف پیرامون هر موضوع بر آمده و با نثری روان و ترتیب مناسب تمام یا اکثر اقوال و انظار درباره هر موضوع را از لابلای اسناد و منابع تاریخی نمایان و در مقام نقد اقوالی را که به طور فاحش به خطا رفته اند، با تکیه بر شواهد، آشکار ساخته است. این کتاب در پنج فصل سامان یافته که عناوین اصلی و برخی مطالب مهم هر فصل از قرار زیر است: فصل نخست؛ اجمالی از ولادت تا شهادت، در این فصل از تولد تا شهادت امام (ع) به طور اجمال بررسی شده و به خصوص از فرقه کیسانیه، شخصیت محمد حنفیه، مختار ثقفی و قیام توابین سخن به میان آمده است. فصل دوم نیز به شخصیت معنوی و اجتماعی امام سجاد (ع)، ویژگی های اخلاقی، اجتماعی و عبادی امام و نیز شخصیت ادبی فرزدق شاعر پرداخته که از مباحث عمده این فصل است. زندگی سیاسی امام سجاد (ع)، حماسه کربلا به ویژه مسئولیت پیام رسانی آن، مواضع امام(ع) درباره حاکمان مستبد اموی و واقعه حره، در فصل سوم مورد تحلیل قرار گرفته است. فصل چهارم نیز به شخصیت علمی امام سجاد (ع) ابعاد علمی امام، نام بردن از ۱۷۲ تن از اصحاب و شاگردان امام و بررسی اجمالی زندگی ممتازترین آنها و بر شمردن مسئولیت های عالمان از نگاه امام قطعات پرداخته است. فصل پایانی به جلوه هایی از درس های امام سجاد (ع) و به بررسی و معرفی رساله حقوق منسوب به امام(ع)، صحیفه سجادیه و گستره معارف آن پرداخته است. این کتاب به وسیله انتشارات استان قدس رضوی، بنیاد پژوهش های اسلامی در ۱۳۷۳ خورشیدی به چاپ رسیده است.
در مکتب پیشوای ساجدان امام علی بن الحسین (ع)
علی قائمی نویسنده این اثر در مقدمه کتاب به معرفی شیوه مبارزاتی امام سجاد(ع) می‌پردازد و دعا را قوی ترین اسلحه زمان با توجه به شرایط آن روز می‌داند که با مطالعه و اندیشه در آن، می‌توان جنبه‌هایی چون توحید، نبوت، امامت و حکومت، حقوق و تکالیف، تعالیم الهی، احکام و آداب و... را دید. نویسنده تلاش دارد با نگارش گزارش گونه حوادث و قلم پردازی بیش از معمول، اثری را خلق کند که بیشتر عموم را به کار آید. این کتاب در ۱۷ بخش و ۶۵ فصل گردآوری شده است. قائمی هدف خود را از نگارش کتاب، درس‌آموزی، امام شناسی، فراگیری راه و رسم زندگی، دستیابی به فلسفه زندگی و اتخاذ مواضع مناسب در عرصه‌های گوناگون زندگی بیان می‌کند. با شرح زندگی امام سجاد(ع) کوشید به شناخت خط فکری و مکتب امام و شیوه‌هایی در امر رهبری دست یابد، از عظمت اهمیت کار امام سجاد(ع) سخن گوید و شبهاتی که توسط جاهلان و دشمنان مطرح می‌شود پاسخ گوید و بالاخره تشیع را از اندیشه‌های مسخ شده و افکار آلوده ناآگاهان که در قالب مقدس مآبی‌ها در جامعه بروز پیدا می‌کند نجات دهد. این کتاب به وسیله انتشارات امیری چاپ شده است.
معرفی امام، دوره‌های زندگی، شأن و منزلت، جبر زمان او، امام و حاکمان زمان، امام و واقعه طف، جو اجتماعی _ فرهنگی، قیام های مهم عصر امام، زندگی و موضع داری امام(ع)، مشی سیاسی امام، ابعاد دعای امام، در گذر زندگی، در خلق و خوی، شجاعت و حکمت، عبادات امام، امام و مردم، شهادت و وصایا: انگیزه‌های قتل، وصایا و مزار از جمله بخش های این کتاب به شمار می روند.
امام سجاد (ع)، الگوی زندگی
حبیب الله احمدی نویسنده این اثر را با پرداختن ویژگی های اهل بیت و عترت(ع) آغاز کرده است. آنچه نویسنده این کتاب را بر آن داشته تا زندگی امام سجاد (ع) را به تصویر بکشد نگاهی جدید و شایسته به زندگی معصومان (ع) است و آن الگوگیری از این بزرگواران در تمامی صحنه های زندگی است. این نوشتار در چهار بخش تنظیم شده است که در بخش نخست به زندگی حضرت(ع) پرداخته شده و در مورد مادر آن حضرت(ع) شهربانو تحقیق شده است. در بخش دوم برخی فضایل آن بزرگوار مورد بررسی قرار گرفته و در بخش سوم نیز برخی اندیشه های عرشی حضرت که راهنمای زندگی است، مورد پژوهش قرار گرفته و در بخش چهارم که عمده انگیزه این نوشته را شکل می دهد، به موضع گیری های امام (ع) در برابر جریان های اجتماعی و فرهنگی زمان ایشان پرداخته است. این کتاب به وسیله انتشارات فاطیما و در ۱۳۸۲ خورشیدی منتشر شده است.
شرح رساله حقوق امام سجاد(ع)
ترجمه و تحقیق کتاب شرح رساله حقوق امام سجاد(ع) به وسیله رضا جلیلی به نگارش درآمده و انتشارات لاهوت آن را منتشر کرده است. این کتاب دارای بیانات امام سجاد(ع) درباره حقوق است که اغلب به وسیله آیات و دیگر روایات توضیح داده شده است. این اثر می‌تواند نمایانگر تصویری حقیقی از نظام حقوقی اسلام باشد. یکی از ارزشمندترین میراث مکتوب ائمه که تا کنون برای بسیاری از اهل علم و بصیرت ناشناخته مانده و گرد غربت بر روی آن نشسته رساله حقوق امام سجاد (ع) مجموعه ای از حقوق و وظایف انسان در برابر خدا، خلق، اعمال عبادی، اعضاء و جوارح است. حقوقی که امام سجاد (ع) در این رساله مطرح می فرماید؛ مجموعه ای از حقوق مصطلح امروزی در علم حقوق و فقه اسلام نیست بلکه حقوق اخلاقی است که به طور غالب در علم اخلاق از آنها سخن به میان می آید. آنچه که امام سجاد (ع) در این رساله بر آن تأکید می فرمایند این است که حق قبل از آنکه گرفتنی باشد.
در فصل نخست این اثر به تبیین معنای لغوی و اصطلاحی حق و کاربرد قرآنی آن و مراد امام سجاد (ع) از حق و تکلیف، اسناد و توثیق رساله حقوق و دورنمایی از زندگانی امام سجاد (ع) پرداخته شده و فصول دیگر به شرح و توضیح فرازهای این میراث گران بها اختصاص یافته است. برای شرح این مجموعه به آیات قرآن و سخنان امیر مؤمنان و سایر معصومین (ع) استناد شده است.
برگزیده‌هایی از «نور نیایش»
این کتاب نگاهی به دوره حیات امام سجاد(ع) دارد. در بخشی از این اثر می خوانیم: شاید تاریخ شیعه، هیچ دوره‌ای را به سختی دوران امامت امام سجاد(ع) ندیده باشد. حکمرانان اموی و مروان، سیاه‌ترین روزهای تاریخ را در این دوره رقم زدند و جنایت پیشه‌ترین حاکمان، بر بلاد اسلامی تسلط یافتند. چهره‌هایی چون یزید، عبیدالله، حجاج، مُصعب، شمر، عمرسعد، خولی، حرمله، مروان، عبدالملک و ولید و... وجود این همه جانی در یک دوره سی ساله، چه روزگار سیاهی را بر امام و شیعیان ایشان رقم نزد. در این میان، امام سجاد(ع) بار همه مصائب خود، خاندان خود، شیعه و تاریخ شیعه را به دوش می‌کشید؛ این کتاب نگاهی به این دوره از حیات امام(ع) است. کتاب برگزیده‌هایی از «نور نیایش»، به قلم حجت‌الاسلام ابوالفضل هادی منش نوشته شده و انتشارات بهار دل‌ها آن را منتشر کرده است.
از زینت عبادت‌کنندگان، امام سجاد (ع) برام بگو
این اثر یکی از کتاب‌هایی است که برای گروه سنی کودک و نوجوان به وسیله صدیقه خداخواه به نگارش درآمده و انتشارات قیوم آن را در ۱۳۹۱ خورشیدی روانه بازار نشر کرده است. در معرفی این اثر می‌توان گفت این کتاب در زیرمجموعه‌ای با عنوان زیر چتر ولایت است که برای کودکان تألیف شده و دربردارنده معرفی چهارده معصوم(ع) است. در این اثر به صورت ساده و روان، مهم‌ترین حوادث دوران حیات امام سجاد(ع) جهت آشنایی کودکان آمده است. در ابتدای اثر نیز مهم‌ترین اطلاعات زندگی حضرت(ع) اعم از نام، لقب، کنیه، نام پدر و مادر، تاریخ و محل ولادت و... ذکر شده است.
پرسش‌های مردم و پاسخ‌های امام سجاد(ع)
کتاب پرسش‌های مردم و پاسخ‌های امام سجاد(ع) نوشته احمد قاضی زاهدی گلپایگانی و انتشارات مؤسسه فرهنگی پیوند با امام(ره) آن را در ۱۳۹۲ خورشیدی روانه بازار نشر کرده است. این کتاب یکی از آثار مجموعه بزرگ «پرسش‌ها و پاسخ‌هایی از تمام ائمه معصومین(ع)» است که به پرسش‌های مردم و پاسخ‌های امام سجاد(ع) پرداخته است. پرسش‌هایی پیرامون توحید و یگانه‌پرستی، پرسش‌هایی پیرامون نبوت و پیامبری، پرسش‌هایی پیرامون امامت و ولایت، پرسش‌هایی پیرامون فضائل و برتری‌های امام سجاد(ع) برخی از این سؤالات هستند. در ادامه نیز همچنین به بیان پرسش‌هایی پیرامون معجزه‌ها و شگفتی‌های امام سجاد(ع)، آخرالزمان، ایمان و کفر، آداب و موارد اخلاقی، معاد و قیامت پرداخته شده است.
نظر شما