بنابر تعریف سازمان بهداشت جهانی عبور فرد از مرز ۶۰ سالگی به معنای پیوستن وی به جرگه سالمندی است و بر این اساس سالمندی بخشی از روند طبیعی زندگی انسان محسوب می شود که مشخصات و نیازهای خاص جسمی و روحی و مراقبت‌های ویژه ای دارد.
آن گاه که این بخش از زندگی انسان در سطحی وسیع شامل گروه قابل توجهی از افراد جامعه می شود و به یک پدیده اجتماعی تبدیل می گردد به توجه، شناخت، برنامه ریزی و مدیریت در سطح کلان اجتماعی نیازمند است.
جامعه جوان ایران طی دو دهه آینده خواه ناخواه با پدیده سالمندی در گستره ای وسیع مواجه می شود بنابر این برای رویارویی توام با آمادگی کامل با این پدیده ضرورت دارد با شناخت کافی و کامل از آن نسبت به برنامه ریزی برای استفاده از این فرصت و نیز حرکت به سمت جامعه ای دارای سالمندان سالم تلاش کند.
سالمندی به عنوان یک پدیده اجتماعی همچون شمشیری دو لبه می تواند به عنوان فرصت یا تهدید جامعه را درگیر خود کند. آگاهی و شناخت کامل از سالمندی می تواند آن را به ظرفیتی عظیم مبدل کند و در این مسیر "سالمندی پویا یا سالمندی فعال" مقوله مهمی است که در جهان امروز با هدف استفاده از ظرفیت‌های سالمندان در جنبه ها و جهات مختلف، محور اصلی برنامه ریزی‌های مرتبط با این قشر قرار گرفته است. قشری از جامعه که شناخت کامل ظرفیت‌ها و توانمندی‌های آنان می تواند ایشان را از حالت فرسوگی و از کارافتادگی به یک سرمایه راهگشا و ارزشمند اجتماعی مبدل کند.
تحقق سالمندی پویا و استفاده از ظرفیت‌ها و توان سالمندان، مستلزم برنامه ریزی پیشگیرانه و آینده نگرانه قبل از رسیدن فرد به این مقطع از زندگی است.
برنامه ریزی هدفمندی که در قالب آن فعالیت‌های بدنی، تغذیه، تفریحات، دانش افزایی، برنامه سلامتی و بهداشتی برای هر فرد حداقل از دوره ۴۰ سالگی آغاز شود تا در سن ۶۰ سالگی با فردی سالم و هوشیار از نظر ذهنی مواجه باشیم.
در این شرایط است که فرد سالمند گرچه بازنشسته تلقی می شود اما همچنان توان ادامه زندگی اجتماعی موثر و مفید را دارد و ۶۰ سالگی را زمانی برای به کارگیری تجربیات و دانش خود برای کمک به جامعه و نسل جوان می بیند.
میزان متوسط کنونی سالمندی در جهان ۱۲ درصد اعلام شده است حال آن که میزان سالمندی در کشوری مانند ژاپن بیش از ۳۰ درصد است اما همگان ژاپن را به عنوان توسعه یافته ترین کشورها می شناسند.
میزان سالمندی در کشورهای عضو اتحادیه اروپایی نیز بیش از ۱۶ درصد است اما این کشورها نیز جزء جوامع توسعه یافته قرار دارند و رمز موفقیت و توسعه یافتگی این کشورها بنا بر تاکید صاحبنظران برنامه ریزی برای داشتن سالمندانی سالم است و بس.
شتاب سالمندی تهدیدی جدی
مدیرکل بهزیستی استان خراسان رضوی در این زمینه به خبرنگار ایرنا گفت: با توجه به نرخ سالمندی در کشور پیش بینی می شود جمعیت سالمندان ۶۰ سال و بالاتر در سال ۱۴۳۰ به ۲۸ میلیون نفر در کل کشور برسد که حدود ۳۰ درصد کل جمعیت کشور را شامل می شود به این معنا که از هر سه نفر یک نفر در ۳۰ سال آینده در کشور سالمند است.
حمید رضا پوریوسف افزود: نرخ رشد سالمندی در سال ۱۳۳۵ در ایران معادل ۶.۲ درصد بوده است که به مرور در سال ۱۳۷۵ به ۶.۶ درصد رسیده است.
وی ادامه داد: این روند با شتابی که گرفت از سال ۱۳۷۵ تا سال ۱۳۹۵ به ۹.۲ درصد رسید و این روند شتابی همچنان ادامه دارد.
مدیرکل بهزیستی خراسان رضوی تنهایی و کاهش فعالیت‌های اجتماعی را از عمده ترین مشکلات سالمندان ذکر و بیان کرد: شهر دوستدار سالمند تا حد زیادی به رفع مشکلات رفت و آمد و فعالیت اجتماعی این قشر کمک می کند.
پور یوسف افزود: ۱۵ درصد افراد جامعه به دلایل مختلف از جمله معلولیت، بارداری، سالمندی، شکستگی و موارد مشابه دچار ناتوانی هستند لذا مناسب سازی محیط های شهری برای آنان یک نیاز مهم و اولویت‌دار است.
وی ادامه داد: مسائل و مشکلات مالی مبتلابه فرد سالمند نیز منجر به بروز مشکلاتی از جمله کمبودهای تغذیه ای می شود که این وضعیت نیز ضعف جسمانی و کاهش قوای بدنی سالمندان را در پی دارد.
تبعیض ممنوع
معاون امور توانبخشی اداره کل بهزیستی خراسان رضوی نیز با اشاره به اینکه امسال شعار روز جهانی سالمند "ایجاد فرصت های برابر برای تمام سنین" انتخاب شده است افزود: دو سال پیش نیز شعار این روز "نقض هر گونه تبعیض سنی" انتخاب شده بود که نشان می دهد در جهان کنونی هنوز نسبت به سالمندان تبعیض وجود دارد.
مسعود فیروزی گفت: تبعیض علیه سالمندان در سه سطح خود سالمند به خود، تبعیض خانواده نسبت به سالمند و تبعیض جامعه نسبت به سالمند قابل دسته بندی است.
وی اضافه کرد: گذشتن از حقوق حقه خود برای تفریح، تغذیه، خرید و درمان از جمله مواردی است که خود سالمند نسبت به خود تبعیض قائل می شود.
معاون امور توانبخشی اداره کل بهزیستی خراسان رضوی گفت: اینکه خانواده و اطرافیان سالمند عادت کرده باشند که سالمند نزدیک به آنان خیلی از فعالیت ها از جمله رفتن به مسافرت، خرید، تفریح و گشت و گذار را انجام ندهد و فقط وظایفی مانند نگهداری از کودک و یا منزل را بر عهده بگیرد از جمله تبعیض های خانواده نسبت به فرد سالمند است.
فیروزی در خصوص عدم توجه به حقوق سالمندان در جامعه نیز افزود: مهیا نبودن امکان تردد راحت برای سالمند، نبود خدماتی مانند سرویس بهداشتی به میزان کافی در شهر و ضعیف بودن خدمات دهی شهری و عمومی به سالمندان نیز از جمله تبعیض های موجود در جامعه نسبت به سالمندان است.
خراسان رضوی رتبه نخست سالمندان رها شده در کشور
معاون امور توانبخشی اداره کل بهزیستی خراسان رضوی با بیان اینکه در حال حاضر ۲۵ درصد سالمندان مقیم در مراکز شبانه روزی استان فاقد سرپرست و مجهول الهویه هستند افزود: در حال حاضر هزار و ۴۸۲ سالمند در مراکز شبانه روزی این استان اقامت دارند که ۳۶۸ نفر از این تعداد مجهول الهویه هستند که بر این اساس استان رتبه نخست کشور را دارد.
مسعود فیروزی گفت: ماهیانه اعتباری افزون بر هفت میلیارد و ۵۴۲ میلیون و ۷۷۰ هزار ریال برای کمک به مراکز شبانه روزی نگهداری از سالمندان خراسان رضوی پرداخت می شود.
وی ادامه داد: ۴۱ مرکز شبانه روزی نگهداری از سالمندان در ۲۱ شهر خراسان رضوی فعالیت دارد ضمن آن که ۱۵۷ سالمند از چهار مرکز روزانه سالمندان و ۲۰۰ نفر از سه مرکز ویزیت در منزل سالمندان در استان خدمات می گیرند.
معاون امور توانبخشی اداره کل بهزیستی خراسان رضوی گفت: این استان بر اساس سرشماری سال ۹۵ رتبه ۲۳ کشور از نظر سالمندی را کسب کرده و جزء جوان ترین استان‌هاست.
فیروزی افزود: در سال ۱۳۹۵ نرخ رشد سالمندی در کشور ۹.۲۷ درصد بوده است که این نرخ در خراسان رضوی ۸.۴۸ درصد اعلام شده است.
وی نیمی از شمار جمعیت سالمندان را سالمندان زن دانست و گفت: نگهداری از سالمندان در خانه و مراقبت از آنان در فضای خانواده از طرح های مهم مورد توجه در این زمینه است.
او ادامه داد: در این رابطه طرح های تاسیس مراکز توانبخشی - مراقبتی مبتنی بر خانواده مد نظر است که در این قالب مراقبان آموزش دیده به خانواده ها معرفی می شوند تا بتوانند نیاز سالمند را در منزل برطرف کنند تا آنها به سمت مراکز شبانه نیایند.
جامعه ناآگاه از ارزش سالمندی
معاون توانبخشی بهزیستی خراسان رضوی با اشاره به اینکه باورهای غلط رایج در جامعه، مفید بودن و سلامتی سالمندان را به شدت تحت تاثیر قرار داده است گفت: از جمله این باورهای غلط عباراتی رایج همچون "آفتاب لب بام" و "دوره شما گذشته" است که استفاده از آنها در بین افراد جامعه متداول است و سبب ساز ایجاد و تشدید حس ناامیدی و افسردگی در کنار مشکلات سلامتی سالمندان می شود.
فیروزی افزود: همچنین به رغم توانمندی و تجربه سالمندان، نگاه نظام و ساختار اداری کشور به این افراد نیز دچار ضعف و نقصان بسیار است به طوری که با بازنشستگی آنان ارتباطشان با مجموعه کاری همکاران کاملا قطع و به نوعی طرد می شود.
وی ادامه داد: فرهنگ سازی لازم در زمینه جایگاه سالمندان و توانمندی‌های آنان در جامعه ما صورت نگرفته گرچه در فرهنگ ایرانی و دینی بر جایگاه و احترام بزرگ‌تر بسیار تاکید شده است در حالی که این آموزه ها باید به شکل عینی و عملی در جامعه ترویج شود تا بتوان علاوه بر تامین سلامت روح و روان سالمندان، آنان را در روند امور جمعی حفظ کرد و در فعالیت‌های اجتماعی مشارکت داد.
معضل سالمندان تک فرزند و بی فرزند
معاون توانبخشی بهزیستی خراسان رضوی با بیان اینکه پدیده "سالمندان تک فرزند" و حتی بدون فرزند تهدیدی فرا روی جامعه ما در آینده ای نزدیک است گفت: کاهش موالید در بین زوج‌های جوان و میانسال موجب شده در آینده شاهد پدیده ای به نام "سالمندان تک فرزند" باشیم.
فیروزی افزود: این پدیده جامعه شناسی در ایران پیامدهای خاص خود را دارد و در این میان "سالمندان بدون فرزند" نیز تهدید دیگری هستند که جامعه ایرانی زمینه آسیب دیدن از این ناحیه را نیز دارد.
معاون توانبخشی بهزیستی خراسان رضوی گفت: هم اینک بخش محدودی از سالمندان توسط فرزندانشان به دلایل مختلف به موسسات و مراکز شبانه روزی نگهداری سالمندان سپرده می شوند که در این میان سالمندان مجهول الهویه درصد قابل توجهی را تشکیل می دهند.
فیروزی با اشاره به زیاد بودن بعد جمعیت خانوار در دهه های گذشته و وجود چهار تا پنج فرزند در هر خانواده گفت: این تعداد فرزند در خانواده های قدیم مراقبت از سالمند را در زمان بیماری و کهولت تسهیل می کرد اما در خانواده هایی که تعداد فرزندان به سه، دو و حتی یک فرزند کاهش پیدا کرده دیگر چنین وضعیتی را شاهد نخواهیم بود.
۷۴۹۶/۱۹۲۲
نظر شما