به گزارش گروه اطلاع رسانی ایرنا، گرد هم آمدن اهالی خانه سر سفره هفت سین و انتظار برای رسیدن لحظه تحویل سال، رویدادی به شمار می رود که هیچ ایرانی آن را از یاد نمی برد؛ خاطره یی که حسین شیخ آن را به زیبایی در تابلوی هفت سین به تصویر کشید. حسین احیاء ملقب به شیخ در ۱۲۸۹ خورشیدی دیده به جهان گشود و از همان کودکی به دلیل استعداد و علاقه یی که به هنر داشت به مدرسه صنایع مستظرفه وارد شد و کارش را زیر نظر کمال الملک در رشته نقاشی آغاز کرد. مدرسه صنایع مستظرفه ۲۰ سال پس از دارالفنون در ۱۲۸۹ خورشیدی یـعنی پنج سـال پس از پیروزی انقلاب مشروطه شروع به کار کرد. حسین شیخ را به عنوان آخرین شاگردان کمال الملک نیز می شناسند. او درباره کمال الملک می گوید: ایران اگر یک نقاش داشته باشد آن کمال الملک است. بنده هم شاگرد او بودم و از وی تعلیم گرفتم. شاگردانی که استاد شیخ به تربیت آنها همت گماشته بود، امروز از استادان نقاشی به شمار می روند و جملگی از حسین شیخ به عنوان معلمی وارسته و والا یاد می کنند.
پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت سالروز درگذشت حسین شیخ در این نوشتار سعی دارد ضمن معرفی استاد شیخ چند آثار ماندگار این هنرمند چیره دست را بررسی کرده است.
حسین شیخ از پیشکسوتان هنر نقاشی بود که از روزگار نوجوانی به همراه هنرمندان آن نسل نظیر استاد حیدریان، استاد صدیقی و استاد آشتیانی به کلاس درس کمال الملک می شتافت و سال ها در محضر این هنرمند پرآوازه ایرانی به تلمذ پرداخته بود. او پس از کسب مهارت های لازم در عرصه هنر نقاشی به عنوان استاد در هنرستانی که به نام کمال الملک نامگذاری شده بود و بعدها در دانشکده هنرهای زیبا به تربیت شاگردان بسیاری همت گماشت و زندگی پربار خویش را وقف بالندگی این هنر کرد.
از حسین شیخ تابلوهای بسیاری نزد شاگردان و دوستانش به یادگار مانده که در پای هیچیک از آنها امضایی به چشم نمی خورد. تابلوهای تحویل سال نو، طبیب و بیمار استاد شیخ در کاخ گلستان و موزه هنرهای معاصر نگهداری می شود. حسین شیخ دستی در عکاسی نیز داشت، از همین رو تمام عکس‌های استادان و شاگردان مدرسه صنایع مستظرفه به وسیله او گرفته شده است. حسین شیخ در ایران بیشتر به عنوان نقاش مشهور است اما در دوره‌یی از فعالیت‌های هنری‌اش بنا بر ضرورت به طراحی و کشیدن کاریکاتور هم پرداخت. این امر درباره بسیاری از نقاشان پس از مشروطه صادق بوده است.
نـقش مهم نشریات در پیروزی انقلاب مشروطه و ظـهور و اهـمیت نشریات مصور غیردولتی نیز باعث شد تا نقاشان امکان تازه‌یی برای چاپ آثارشان به دست آورند. همه این هنرمندان از جمله حسین شیخ در زمان خود نقاشان شناخته شده‌یی بودند کـه بـه علت اهمیت و جایگاه نشریات در حیات سیاسی و اجتماعی، به صورت طراحان حرفه‌یی درآمدند یا در دوره‌یی از فعالیت هنری‌شان با نشریات جدی یا فکاهی انتقادی کار کردند. چنانکه گـفته شـد، فعالیت هنری حسین شیخ مربوط به نقاشی بود اما در دوره یی به دلیل اهمیت نشریات و نیز امکان چاپ به صورت لیتوگرافی(چاپ سنگی)، بـه طـراحی کـاریکاتور و در اصل طراحی‌های انتقادی یا هجویه‌های تصویری نیز می‌پرداخت که از آن جمله می‌توان از هـمکاری وی با روزنامه ناهید نام برد. او از ۱۳۰۶ خورشیدی به بعد به مدت چند سال آثار متعددی را به صورت طراحی‌های انتقادی یا کاریکاتور بـرای نـشریات مشهور زمـان خود و به ویژه روزنامه «ناهید» می‌کشید. روزنامه ناهید، نشریه‌یی سیاسی، اجتماعی، فکاهی، انتقادی و از جـمله مـشهورترین نشریات انتقادی فکاهی سال‌های ۱۳۰۰ تا ۱۳۱۲ خورشیدی بود. به‌هرحال، با توجه به اهمیت نشریات جدی و انتقادی آن دوره، حسین شیخ به عنوان یک نـقاش ۲۷ سـاله و مـدرس نقاشی و یکی از دانش‌آموختگان مدرسه صنایع مستظرفه، افتخار می‌کرد که آثارش در معتبرترین نشریه فکاهی انتقادی آن زمان به چـاپ می‌رسد.
روزنامه ناهید بعد از چاپ چـندین اثـر از حسین شیخ در شماره‌های مختلف خود، سرانجام در شماره ۶۸ سال ۱۳۰۷ خورشیدی این هنرمند را در مقاله‌یی بـه خـوانندگانش اینگونه معرفی کرد: آقـای حـسین خان شیخ ایـن استاد کـامل العیار و جوان صنعتگر صرف از روی احساسات وطـنی و روح ذوقی که دارند، ترسیم بعضی از تصویرهای مهم روزنامه را به صورت افتخاری عهده‌دار شده و کارکنان ناهید را قرین امتنان سـاخته‌اند و ضـمنا لازم می‌دانیم عواطف صنعت پرورانه آقای وزیردربار پهلوی(تـیمورتاش) را بـه تشویق و ترویج ایـن صـنعتگر جوان جلب نماییم.!
محسن سهیلی از هنرمندان قدیمی و از شاگردان حسین شیخ در مدرسه صنایع مستظرفه بود، در خاطره یی از استادش گفته است: حسین‌خان در آن زمان که کمتر فردی قادر بود دوربین عکاسی داشته باشد، هم دوربین داشت و هم مسلط به فن عکاسی بود. تقریبا تمام عکس‌های استادان و شاگردان مدرسه توسط حسین‌خان گرفته می‌شد. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌هایی که باید به آن اشاره کنم هنر صورت‌سازی و به اصطلاح امروز، پرتره‌سازی حسین‌خان است که در زمان مدرسه تقریبا کمتر فردی می‌توانست معادل او کار کند. او را باید نقاشی ماهر در صورت‌سازی دانست. او کم کار کرد، یعنی اگر درخشید و خوب هم درخشید در همان چند سال بود. کارهای عمده حسین‌خان مربوط به همین چند سال می‌شود.
شیخ بارها درباره مرگش به گلناز شیخ برادرزاده اش گفته بود: وقتی از دنیا رفتم لابد از من یاد خواهند کرد. مراقب باش، همین معدود آثار من از میان نرود. وقتی من نبودم تازه خواهند فهمید که من که بودم و چه کردم.
تابلوی ماندگار تحویل سال نو
برخی این اثر زیبا را متعلق به کمال الملک می دانند که اینگونه نیست و این اثر کاری از حسین شیخ شاگرد کمال الملک است. این اثر در حدود ۹۰ سال پیش کشیده شده و نشان می دهد در آن دوران خبری از ماهی قرمز در هفت سین ایرانی ها نبوده است. تابلوی تحویل سال نو اکنون در مجموعه عمارات کاخ گلستان نگهداری می شود. استاد شیخ برای کشیدن این اثر از رنگ و روغن استفاده کرده و این تابلو را با نمایی از خانواده خود ترسیم کرده است. احیاء الملک پدربزرگ حسین شیخ که در این تابلو نقاشی در حال خواندن دعای سال نو است. (او که طبیب ناصرالدین شاه و از همراهان او در لحظه سوء قصد به شاه بوده است و دستمال شخصی او که برای جلوگیری از خونریزی در نقطه اثابت گلوله قرار گرفته بوده است امروز در موزه مردم شناسی تهران وجود دارد.) فرزند شیخ نیز در این تابلو در حال شمارش ثانیه های آخر مانده به تحویل سال نو است. تابلوی تحویل سال نو شاید بهترین نمودار هنری و تاریخی این سنت ایرانی به شمار می رود و نماینده اصالت ماهیت نوروز و سفره هفت سین به طور صحیح است.
طوطی ها
نقاشی رنگ و روغن، طوطی ها اثر حسین شیخ است که او این نقاشی را در ۱۳۱۷ خورشیدی خلق کرده و اکنون در کاخ ابیض واقع در عمارت باغ گلستان قرار دارد. اثر حاضر که به دوران جوانی هنرمند تعلق دارد، چشم‌اندازی سرسبز همراه با پرندگان را به تصویر کشیده که سرشار از تازگی و زندگی است. به نظر می‌رسد هنرمند متأثر از نقاشی‌های اروپایی موضوع خود را برگزیده است. موضوع پرندگان این فرصت را به او داده تا از رنگ‌های زنده و متنوع بهره گیرد. شیخ به سنت استادان طبیعت‌گرا و دیگر هنرمندان مکتب کمال‌الملک نقاشی را ساخته و پرداخته اما با انتخاب مضمونی تازه بر خلاف روال متداول نقاشان این مکتب حرکت کرده است.
تابلوی نقاشی دسته گل
حسین شیخ بر اسلوب طبیعت‌گرایی بسیار تأکید داشت و می‌گفت: هیچ‌گاه نخواستم آثارم ابهام‌برانگیز و تجسم‌کننده جهان متجسم، در حیطه رویا، خواب و خیال باشد و از وضوح تصاویر خود بکاهم. اثر دسته گل نیز به دوران جوانی هنرمند تعلق دارد؛ دسته گلی شاداب و وحشی را به تصویر می‌کشد که سرشار از تازگی و زندگی است که به خوبی در آثار استاد شیخ مشهود است. او به سنت استادان طبیعت‌گرا و دیگر هنرمندان مکتب کمال‌الملک، به مضمون طبیعت‌بیجان و گل و گیاه پرداخته اما بر خلاف روال متداول، از تجسم گلدان و گل‌هایی ایستا و ثابت پرهیز و دسته‌گلی را نقاشی کرده که می‌توان حرکت نسیم در میان آن را به وضوح احساس کرد. پروانه کوچکی که بر فراز گل‌ها بال می‌زند، حس سرزندگی و شور زیستن را تشدید می‌کند.
نظر شما