برای مشارکت انتخاباتی چگونه می‌شود زیرسازی کرد؟

به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، انتخابات یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی در شرایطی متفاوت از دوره های پیشین برگزار خواهد شد.

در حالی قرار است مردم در اسفند پیش رو برای تعیین نمایندگان خود پای صندوق های رای حضور یابند که خروج یکجانبه آمریکا از توافق هسته ای و اصرار بر پیشبرد سیاست «فشار حداکثری» علیه ایران، نه تنها کنشگری ایران در سطح منطقه و بین الملل را هدف گرفته،  بلکه اقتصاد کشور و معیشت مردم را در تنگنا قرار داده است.

در چنین شرایطی، سریال بی پایان انتشار و افشای اخبار مرتبط با فسادهای ریز و درشت برخی مسوولان یا بستگان آنان و کسانی که دستی بر آتش دارند، انتظار جدی برای برخورد قضایی کارآمد با مفسدان، طیفی از سوء مدیریت ها در ساماندهی به وضعیت اقتصادی، عدم گفت و گوی شفاف با مردم برای تشریح وضعیت موجود، بحث و جدل های جناحی در فضای رسانه ای، موج سواری برخی جریان های سیاسی روی نارضایتی های عمومی و القای بی کفایتی مسوولان اسباب بی اعتمادی مردم به کارآمدی مدیریت جریان های سیاسی موجود را فراهم کرده است.

بسیاری از ناظران با علم به وضعیت موجود در جامعه، در مورد احتمال «مشارکت پایین» مردم در انتخابات هشدار می دهند. این در حالی است که گذر از تنگناهای کنونی در عرصه بین المللی و داخلی، جز با مشارکت بالای مردم در انتخابات و تقویت پشتوانه های مردمی جمهوری اسلامی، مجلس و دولت امکانپذیر نیست.

مجموعه حاکمیت و بسیاری از جناح های سیاسی در خصوص لزوم مشارکت مردم در انتخابات هم نظر هستند. «فیض الله عرب سرخی» فعال سیاسی اصلاح طلب چندی پیش در گفت و گویی رسانه ای تاکید کرد که براساس تجربه انتخابات پرشور می‌تواند فضای بین المللی را به طور کلی تغییر دهد و یکی از عواملی است که می‌تواند پایه‌های یک حکومت را مستحکم کند. اگر پایه‌های یک حکومت سست شود، تنها حکومت ضرر نمی‌بیند، بلکه بیش از هرچیزی به مردم خسارت وارد می‌شود.

«عباسعلی کدخدایی» سخنگوی شورای نگهبان هم انتخابات سال ۱۳۹۸ را انتخابات مهم و حساسی می داند که از سه جهت اهمیت بالایی دارد؛ وجود احزاب سیاسی، شرایط اقتصادی و دشمنی دشمنان ایران.

به گفته کدخدایی باید تلاش کنیم مردم در انتخابات حضور چشمگیری داشته باشند.

مجموعه حاکمیت و هر دو جریان اصلاح طلب و اصولگرا باید برای افزایش مشارکت مردم در انتخابات تلاش کنند، هر چند دست یابی به این مقصود با چالش هایی مواجه است.

باید با مردم و نهادهای حاکمیتی به گفت و گو نشست

اصلاح طلبان که این روزها سخت مشغول بحث و نظر در خصوص راهبردهای انتخاباتی خود هستند، شاید بهتر از دیگران نسبت به ضرورت های مشارکت انتخاباتی مردم حساس باشند. تجربه اثبات کرده نرخ مشارکت مردم و میزان اقبال به اصلاح طلبان در بسیاری موارد ارتباطی مستقیم یافته است. بسیاری می گویند، افزایش نرخ مشارکت به بیدار شدن آرای خاکستری و جذب آن به سبد رای اصلاح طلبان می انجامد. از این رو امروز بخش قابل توجهی از اصلاح طلبان گزاره «تحریم انتخابات» یا «قهر با صندوق آرا» را قاطعانه رد می کنند و معتقدند نباید خود را  از ظرفیت های قانونی برای مشارکت در ساختار قدرت محروم کنند.

اصلاح طلبان اگر چه سال ها از توان بالایی برای تاثیرگذاری بر نرخ مشارکت مردم در انتخابات برخوردار بوده اند، ولی این بار گویا مسایلی این ظرفیت و توان را زیر تاثیر قرار داده است. عملکرد نهادهای انتخابی که با حمایت قاطع اصلاح طلبان طی سال های اخیر روی کار آمدند، بر مقبولیت این جریان میان مردم تاثیرگذار بوده است. اشاره چندی پیش رییس دولت اصلاحات مبنی بر اینکه دیگر احتمالا «تکرار» او هم  نمی تواند مردم را پای صندوق آرا بیاورد، واقعیت تلخی است که اصلاح طلبان برای آن چاره جویی می کنند.

ضرورت «بازسازی اعتماد مردم به اصلاحات» یکی از راهکارهایی است که در این راستا مطرح می شود. «ابراهیم اصغرزاده» فعال سیاسی اصلاح طلب بر این باور است که اصلاح طلبان باید با گفت و گو با مردم و شرح مقدورات و محذورات خود در عرصه عمل، ارتباط خود را با جامعه مدنی تقویت کنند.

لزوم احیای اعتماد مردم به حاکمیت هم مورد تاکید جدی اصلاح طلبان است. «محمدرضا تابش» نماینده اصلاح طلب مجلس چندی پیش اظهار داشت: اینکه بگوییم گروه‌ها و احزاب اصلاح‌طلب در انتخابات مشارکت دارند یا نه، بن‌مایه آن مردم هستند. اگر مردم رضایتمندی نداشته باشند، اعتمادشان سلب شده باشد و اگر جایی اعتمادشان خدشه‌دار شده و بازسازی نشده باشد هر چقدر هم احزاب و گروه‌ها و جناح‌ها بنا به ملاحظات مردم را دعوت به مشارکت گسترده کنند خیلی اثربخش نیست. اگر می‌خواهیم مردم در انتخابات مشارکت گسترده داشته باشند. اعتماد مردم باید بازسازی شود.

این جریان یکی از راه های بازسازی اعتماد مردم به حاکمیت را عملکرد شفاف، قانون مند و بی طرفانه دستگاه های نظارتی از جمله شورای نگهبان در جریان بررسی صلاحیت نامزدهای انتخاباتی می دانند.

رد صلاحیت گسترده نیروهای اصلاح طلب در انتخابات های پیشین از دید اصلاح طلبان، نهادهایی چون مجلس را به نهادی ضعیف و ناکارآمد تبدیل کرده است. به گفته «یدالله طاهرنژاد» فعال سیاسی اصلاح طلب، در مجلس دهم اتفاقی که افتاد این بود که شورای نگهبان، لیدرهای جریان اصلاح‌طلب را رد صلاحیت کرد و مردم هم در پای صندوق رای، لیدرهای جناح اصول‌گرا را رد صلاحیت کردند و در نتیجه این موضوع روی شکل‌گیری مجلس تاثیر گذاشت.

بسیاری از اصلاح طلبان بر این باورند که اگر صلاحیت‌ها با وسعت نظر بیشتری بررسی بشود و افراد بیشتری بتوانند از فیلتر شورای نگهبان عبور کنند و به افکار عمومی عرضه شوند حتماً مجلس قدرتمندتری خواهیم داشت. طرفداران رویکرد گفت و گو با نهادهای حاکمیتی از جمله شورای نگهبان برای اتخاذ رویکرد موسع در بررسی صلاحیت ها، از این منطق پیروی می کند.

در این مسیر اصلاح طلبان پیاده سازی ایده «گفت و گوی ملی» را مجدانه پیگیری می کنند؛ گفت و گوهایی با هدف تعامل و نزدیکی بیشتر جریان های سیاسی به یکدیگر و نزدیکی با حاکمیت برای درک متقابل و بازسازی اعتماد عمومی.

به گفته حجت الاسلام والمسلمین «محسن رهامی» در جلسات گفت‌وگوی ملی و همینطور گفت‌وگو با اعضای شورای نگهبان، محور اصلی بحث یافتن راهی برای امیدوار کردن مردم به صندوق های رای است.

«احمد مازنی» نماینده اصلاح طلب مجلس و طراح ایده گفت و گوی ملی هم علاوه بر تاکید بر ضرورت گفت وگوی ملی بین جریان های سیاسی بر لزوم این گفت وگوها و تعامل های سیاسی و مدنی میان مردم و حاکمیت نیز تاکید کرده و معتقد است برگزاری انتخابات رقابتی و شفاف به مثابه گفت وگویی معنادار بین مردم و حاکمیت است.

افزیش رضایتمندی اجتماعی پیش نیاز مشارکت

نرخ مشارکت انتخاباتی به طور سنتی تابعی از رضایتمندی مردم از عملکرد  دستگاه ها اجرای و حاکمیتی است. این روزها که فشارهای خارجی، وضعیت اقتصادی کشور و زندگی مردم را زیر تاثیر قرار داده، میزان رضایتمندی در جامعه در مقایسه با دوره نخست ریاست جمهوری روحانی به طور معناداری کاهش یافته است.

موج سواری جریان های مخالف دولت بر این نارضایتی ها، طمع ورزی نسبت به بهره گیری از این فضا و جلب آرای سلبی یا حتی کاهش مشارکت، موجب شده برخی جریان های سیاسی القای ناکاآمدی نهادهای انتخابی چون دولت و مجلس را در دستور کار خود قرار دهند.

بخشی از طیف های منتهی الیه راست جریان اصولگرایی مدتها است با فضا سازی و حمله به دولت و مجلس، روی نارضایتی های مردم موج سواری می کنند. «عبدالرضا داوری» فعال سیاسی منتسب به جریان بهار مدتی پیش با این پیش بینی غیرمستند که انتخابات اسفندماه مجلس شورای اسلامی، طبق نظرسنجی‌های مختلف نرخ مشارکت بسیار پایینی دارد، مدعی شد مردم از دو جریان به گفته او حاکم، اصلاح‌طلب و اصول‌گرا خسته شده‌اند.

این در حالی است که طیف های سنتی اصولگرایی با علم به هزینه زا بودن این نوع کنشگری برای کل نظام، همفکران خود را از دمیدن به آتش مخالفت علیه دولت یا مجلس بر حذر می دارند.

«محمدرضا باهنر» دبیر کل «جبهه پیروان خط امام و رهبری» در همایش فصلی خانه احزاب با اشاره به اینکه افزایش مشارکت در انتخابات باید مساله اول احزاب باشد، تاکید کرد: امروز به دلیل مشکلات معیشتی، زمینه‌های نارضایتی در کشور زیاد است و ما هم خودمان نباید در بوق افزایش نارضایتی بدمیم. من نگران هستم احزاب و کاندیداها بر نارضایتی‌ها بیفزایند و بر موج نارضایتی سوار شوند. همه قوا دارای نقاط ضعف و قوت هستند و نباید فقط نقاط ضعف برجسته شود. تخریب مجلس، دولت، قوه قضائیه موجب افزایش نارضایتی ها می شود.

رییس جبهه پیروان خط امام و رهبری همچنین اظهار داشت: اولین مسئله در انتخابات پیش رو باید مشارکت باشد و مشارکت با همگرایی شکل می‌گیرد نه واگرایی.

علاوه بر این، امروز تقویت کارآمدی نظام سیاسی در کشور، مبارزه جدی و ریشه ای با مفاسد اقتصادی را هم به طور ویژه می طلبد. به عبارتی اعتماد مردم باید در چند سطح با نظام سیاسی ترمیم شود؛ ارتباط با حاکمیت و نهادهای حاکمیتی چون شورای نگهبان و قوه قضاییه، ترمیم اعتماد نسبت به  کارآمدی نهادهای انتخاباتی، اصلاح ارتباط با جریان اصلاح طلبی و اصولگرایی و ... همه اینها مردم را نسبت به کارآمدی عنصر مشارکت در عبور از شرایط کنونی و اصلاح وضعیت موجود دلگرم و امیدوار می کند.