قدم‌های آهسته ایران و روسیه برای توسعه صادرات غیرنفتی

گمرک روسیه امروز چهارشنبه در گزارشی اعلام کرد: تراز تجاری روسیه و ایران از ماه ژانویه تا آگوست ( هشت ماه نخست سال میلادی جاری) با افزایش ۲۵.۸ درصدی نسبت به پارسال، ۱.۴۷۸ میلیارد دلار شد.

بر اساس این گزارش، صادرات روسیه به ایران با ۳۹.۸ درصد افزایش به ۱.۱۱۷ میلیارد دلار و واردات از ایران به روسیه با کاهش ۴.۱ درصدی ۳۶۰.۴ میلیون دلار است.

سهم ایران در کل گردش مالی تجاری خارجی فدراسیون روسیه در بازه زمانی یاد شده تنها ۰.۳ درصد گزارش شده که نسبت به سال گذشته تغییری نداشته است.

گمرک روسیه پیشتر هم در گزارشی اعلام کرده بود که تراز تجاری دو کشور از ماه ژانویه (دی ماه ۹۷) تا ژوئن (تیر) ۲۴.۶ درصد افزایش یافته و به ۱.۳۳ میلیارد دلار رسیده است.

در این آمار گفته شد که میزان صادرات روسیه به ایران ۹۹۹.۳ میلیون دلار است که ۳۹.۹ درصد افزایش نشان می‌دهد و میزان صادرات ایران به روسیه نیز ۳۳۳.۷ میلیون دلار است که ۶.۲ درصد کمتر شده است.

بسیاری معتقدندایران و روسیه با وجود روابط گسترش زمینه ها در حوزه های سیاسی، امنیتی و نظامی، در حوزه اقتصادی توفیق چندانی نداشته اند چرا که اقتصاد دو کشور وابسته به صادرات گاز و نفت است.

اگر چه مقامات ایران و روسیه تلاش زیادی برای گسترش همکاری‌های اقتصادی میان دو طرف دارند اما به نظر می‌رسد بخش عمده همکاری های اقتصادی میان دولت ها شکل گرفته است و بخش خصوصی دو کشور در این زمینه دچار عقب ماندگی یا بیماری است.

مبادلات بازرگانی ایران به روسیه تنها  ۰.۳ درصد مبادلات بازرگانی خارجی پهناورترین کشور جهان را تشکیل می‌دهد که با ما از طریق دریای خزر مرز دریایی دارد و نسبت به روابط گسترده سیاسی، امنیتی و اقتصادی دو کشور، رقمی ناچیز به حساب می‌آید.
بر اساس گزارش سازمان گمرک روسیه، ایران با روسیه در سال ۲۰۱۸ یک میلیارد و ۷۴۰ میلیون دلار مبادلات بازرگانی داشته که یک میلیارد و ۲۰۷ میلیون دلار آن را صادرات به ایران و ۵۳۳ میلیون دلار را واردات از ایران شامل می‌شد.
این در حالی است که در سال ۲۰۱۷ ایران و روسیه یک میلیارد و ۷۰۷ میلیون دلار مبادلات بازرگانی داشته و صادرات کالاهای روسیه به ایران ۱میلیارد و ۳۱۴ میلیون دلار و واردات از ایران ۳۹۲.۲ میلیون دلار بود.

دیگر همسایه روسیه یعنی چینی‌ها که بازار جهان را قبضه کرده‌اند، در سال ۲۰۱۸ توانستند بیشترین تراز تجاری با روسیه را به خود اختصاص دهند و به تنهایی میزان مبادلات پکن با مسکو از کل مبادلات کشورهای عضو اتحادیه اروپا با مسکو بیشتر است.

حجم مبادلات این دو کشور سال گذشته از ۱۰۸ میلیارد دلار فراتر رفت.

رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه که همچون ایران با روسیه مرز دریایی دارد و کشورش جزو ۱۰ شریک اقتصادی نخست روسیه به حساب می‌آید، در حال رایزنی با ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه برای رسیدن به تراز تجاری ۱۰۰ میلیارد دلاری است.

وضعیت در روسیه نشان می‌دهد که پهناورترین کشور جهان با نزدیک به ۱۵۰ میلیون نفر جمعیت با توجه به سردسیر بودن و داشتن تنها دو فصل در سال، بازاری بزرگ برای تجار و صادرکنندگان ایرانی محسوب می‌شود اگر توان تولید و ارسال محصولات قابل رقابت با نمونه‌های خارجی خود را داشته باشند.

بنظر می‌رسد تیم اقتصادی دولت دکتر حسن روحانی برای رهایی از این وضعیت که در تاریخ ۴۰ ساله انقلاب اسلامی و ۲۰ ساله روسیه نوین همواره تداوم داشته است و همواره از آن به عنوان «ناتوانی در استفاده از ظرفیت‌های اقتصادی دو طرف آنچنان که باید» یاد می‌شود، به اتحادیه اقتصادی اوراسیا پیوسته‌اند تا شاید سرانجام گره کور گسترش همکاری‌های اقتصادی تهران و مسکو در حوزه صادرات غیرنفتی باز شود.

رضا اردکانیان وزیر نیرو جمهوری اسلامی ایران و رئیس طرف ایرانی کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی ایران و روسیه با اشاره به پیوستن ایران به اتحادیه اقتصادی اوراسیا معتقد است که فرصت‌های زیادی را درگذشته به دلیل عدم حضور سازمان یافته و هدفمند دربازارهای منطقه‌ای از دست داده‌ایم و نباید دیگر این تجربه تکرار شود.

وی اظهار داشت: شاید این نخستین پیمانی باشد که ایران عملا تجربه فعال حضور در آن را کسب خواهد کرد، بازار خوبی در مقابل ما قرار گرفته است چرا که نزدیک به ۲۰۰ میلیون نفر جمعیت دارد و ما درهفته اول آبان ماه عضو این مجموعه خواهیم بود و نهایتا بعد از دوره آزمایشی می‌توانیم به عنوان عضوی از این منطقه آزاد تجاری عمل کنیم.

اردکانیان اظهار داشت: نیازمند کاری سنگین در بخش خصوصی ایران برای سازماندهی و برنامه‌ریزی هستیم چرا که ما فرصت‌های زیادی را در گذشته به دلیل عدم حضور سازمان یافته و هدفمند دربازارهای منطقه از دست داده‌ایم و نباید دیگر این تجربه را تکرار کنیم و فکر می‌کنم روسیه هم آگاهانه میدان‌دار این بازار منطقه‌ای است و سرمایه قابل ملاحظه‌ای در این بخش داشته است.

وی گفت: روس‌ها در همین راستا بازار ۱۴۰ میلیونی خود را در اختیار چند کشور دیگر منطقه قرار داده‌اند تا با استفاده از تعرفه ترجیحی و بعضا صفر در مورد برخی کالاها، محصولات خود را در این بازار بفروشند، بازاری که ۷۵۳ میلیارد دلار در سال حجم مبادلات تجاری دارد و فرصتی است که نباید از آن چشم پوشی کرد ضمن اینکه برای ایران کار با همسایگان در اولویت قرار دارد و تردیدی نیست که هر چقدر سرمایه‌گذاری بیشتری برای توسعه روابط خود با کشورهای همسایه و منطقه داشته باشیم به سودی در چارچوب منافع ملی دست خواهیم یافت، به عبارت دیگر سرمایه‌گذاری برای توسعه روابط با همسایگان در چارچوب منافع ملی است.

وزیر نیرو همچنین اعلام کرد: با توجه به سرمایه‌گذاری‌های قابل ملاحظه‌ای که در صنعت برق ایران صورت گرفته و امکان تبادل انرژی با همه کشورهای همسایه فراهم شده است، بتوانیم همکاری خوبی را با روسیه در این حوزه آغاز کنیم. این حوزه از جمله مزیت‌های نسبی ما به حساب می‌آید و می‌توانیم در صدور خدمات فنی مهندسی و همچنین استفاده از شبکه ارتباطی برای تبادل انرژی، کار خوب و موثری را با فدراسیون روسیه داشته باشیم.