تعمیق شکاف دوسوی آتلانتیک؛ از مناسبات دوجانبه تا مسائل جهانی

به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، سه سال زمامداری ترامپ با بدبینی و چالش های متعدد بین آمریکا و کشورهای قاره سبز همراه بوده است به طوری که برخی ناظران، دوره کنونی را یکی از دوره های تیره مناسبات فراآتلانتیک ارزیابی می کنند؛ دوره ای که حتی ترامپ، متحد دیرینه را به جنگ تجاری و تعرفه ای کشانده است.

ترامپ که همواره ابزار دوگانه «تحریم» و «تعرفه» را در دستان خود دارد، بارها از آنها برای فشار بر بازیگران مختلف بهره گرفته است همانند تحریم علیه ایران، کره شمالی، روسیه و همچنین وضع تعرفه برای کالاهای چین، مکزیک، اتحادیه اروپا و غیره.

چند ماه پیش تعرفه های آمریکا بر کالاهای اروپایی خبرساز شد؛ تعرفه‌هایی شامل فرآورده‌هایی همچون انواع پنیر، کالباس و سوسیس، زیتون و همچنین برخی نوشیدنی ها. بسیاری از ناظران اعمال این گونه تعرفه ها را در راستای جنگ تجاری آمریکا با اروپا ارزیابی می کنند. ترامپ همچنین از این حربه برای اعمال فشار و همسوسازی سران بروکسل با خود بهره می گیرد همانند تهدید به اعمال تعرفه ۲۱ میلیارد دلار واردات خود از کشورهای اتحادیه اروپا.

بی تردید اتحادیه اروپا که حجم مبادلاتش با آمریکا به حدود هزار میلیارد دلار می رسد، از ادامه این وضعیت متضرر خواهد شد از این رو سران بروکسل نیز وضع تعرفه متقابل بر کالاهای آمریکایی را در دستور کار قرار داده اند. در هم تنیدگی اقتصاد اروپا و آمریکا و همچنین تعیین کنندگی دلار در معاملات، بسترساز آن شده که ترامپ از حربه اقتصادی حتی علیه متحدان خود استفاده کند.

اما باوجود استفاده ابزاری کاخ سفید از تهدید و تعرفه علیه متحدان اروپایی، برخی اقدامات ترامپ همچون «تعهدگریزی» و «پیمان شکنی» شکاف دیدگاه و رویکرد دو طرف را نمایان ساخته است. به رغم مخالفت های اروپا، یکی از پیمان هایی که ترامپ در آغاز راه از آن خارج شد، پیمان اقلیمی «پاریس» بود؛ پیمانی که تقریبا تمامی کشورهای جهان به عضویت آن درآمده اند و آمریکا باوجود نقش پررنگ خود در تولید آلاینده ها اما به دلیل سود اقتصادی به آن پشت کرد.

خروج آمریکا از «یونسکو» نیز اقدام دیگر ترامپ بود؛ سازمانی که در حفظ میراث فرهنگی و در مسیر پیشرفت کشورها در بخش های آموزشی، علمی، فرهنگی و تربیتی فعالیت می کند. نکته قابل تامل اینکه آمریکا خود یکی از بانیان و بنیانگذاران این بازوی فرهنگی سازمان ملل پس از جنگ جهانی دوم بود.

افزون بر آن، ترامپ همزمان با تغییر قوانین مهاجرتی در داخل، پیمان جهانی سازمان ملل برای بهبود مهاجران و پناهندگان را نیز ترک کرد. لغو قرارداد تجارت آزاد آمریکای شمالی (نفتا) با کانادا و مکزیک، خروج از پیمان منع موشک های هسته ای میان برد با روسیه (INF)، خروج از پیمان تجاری شراکت فراآتلانتیک (تی پی پی) و همچنین ترک برجام از جمله رفتارهای ترامپ با توافقات منطقه ای و بین المللی بود.

در ارتباط با برجام همواره شاهد ایستادگی طرف اروپایی و حمایت های سیاسی آنها از توافق مذکور بوده ایم اما به باور ناظران، اتحادیه اروپا به دلیل پیوستگی اقتصاد خود با امریکا و همچنین فشار تحریم های این کشور بر ایران قادر به انجام وعده های ملموس خود نیست. از این رو تا کنون راهکارها و سازوکارهای اتحادیه همچون «اینستکس» و «ایجاد خط اعتباری 15 میلیارد دلاری» تحقق نیافته و بارها «امانوئل مکرون» رئیس جمهوری فرانسه از ضرورت آگاهی و همراهی آمریکا با سازوکارهای مالی اروپا سخن به میان آورده است.

سران اتحادیه اروپا در سال های اخیر به ویژه پس از ورود مکرون به کاخ الیزه نشان داده اند که تمایل زیادی به استقلال در برابر آمریکا و خروج از زیر سایه واشنگتن دارند. نمونه آن را می توان در جدال لفظی پارسال ترامپ و مکرون بر سر «ایده ارتش اروپایی» در مقابل «ناتو» مشاهده کرد.

سران اتحادیه اروپا در سال های اخیر به ویژه پس از ورود مکرون به کاخ الیزه نشان داده اند که تمایل زیادی به استقلال در برابر آمریکا و خروج از زیر سایه واشنگتن دارند. نمونه آن را می توان در جدال لفظی پارسال ترامپ و مکرون بر سر «ایده ارتش اروپایی» در مقابل «ناتو» مشاهده کرد.

آبان ماه سال گذشته مکرون در گفت وگو با روزنامه «وال استریت ژورنال» و همچنین «رادیو اروپا یک» تاکید کرده بود که «ما نمی ‌توانیم از اروپایی‌ها حفاظت کنیم مگر این‌ که یک ارتش اروپایی واقعی داشته باشیم.» اختلاف اروپا و آمریکا بر سر سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) و هشدار ترامپ در خصوص تامین هزینه های این پیمان نظامی از سوی تمامی اعضا، رهبران اروپایی را نگران ساخته است.

استقلال اروپا در زمینه های مختلف از اقتصاد و سیاست خارجی گرفته تا مسائل دفاعی – امنیتی موضوعی نیست که به مذاق آمریکا خوش آید. از این رو شاهد واکنش تند ترامپ به ایده مکرون در خصوص ارتش اروپایی بودیم. وی هجدهم آبان همزمان با ورود به پاریس برای شرکت در مراسم صد سالگی پایان جنگ جهانی اول، در یک توئیت از برنامه 10 کشور اروپایی برای طرح دفاع مشترک انتقاد کرد.

ترامپ با توهین آمیز خواندن این ایده از سوی همتای فرانسوی در توئیتی نوشت «ماکرون رییس جمهورفرانسه به تازگی پیشنهاد داده است که اروپا ارتش خود را تشکیل دهد تا بتواند از خود در مقابل آمریکا، چین و روسیه دفاع کند. بسیار توهین‌آمیز است. بهتر است اروپا ابتدا سهم عادلانه خود در ناتو را بپردازد. سهمی که آمریکا آن را به مقدار زیادی تامین می‌کند.»

هر چند در ظاهر کشورهای اروپایی به عنوان اعضای ناتو در کنار آمریکا ایستاده اند اما تحولات اخیر در خلیج فارس و دریای عمان نشان داده است که ترامپ در ائتلاف سازی علیه ایران، متحدان دیرینه را در کنار خود نمی بیند. خارج ساختن ناوچه اسپانیایی از ناوگروه آمریکا و عدم استقبال بازیگران اثرگذار اتحادیه همچون آلمان و فرانسه از ائتلاف ضدایرانی ترامپ، عملا نشان داد که اتحادیه اروپا دست کم در برخی مسائل مهم و حساس بین المللی راه خود را از آمریکا جدا کرده است.