درباره رضا سید حسینی | مترجمی تاثیرگذار در انتقال مکاتب ادبی جهان به ایران

به گزارش گروه اطلاع رسانی ایرنا؛ رضا سیدحسینی نویسنده و مترجم ممتاز ایرانی در ۲۲ مهر ۱۳۰۵خورشیدی در اردبیل دیده به جهان گشود. وی تحصیلات مقدماتی را در اردبیل گذراند و بعد به تهران رفت و در رشته ارتباطات ادامه تحصیل داد. این نویسنده بعد از مدتی برای تکمیل مطالعات خود به مدرسۀ عالی ارتباطات پاریس رفت و سپس در دانشگاه U.S.C آمریکا به تحصیل فیلم سازی پرداخت.

حسینی با این که در مدرسه، رشته فنی را انتخاب کرد اما از همان دوران کودکی به ادبیات علاقه بسیاری داشت، چنانچه وی می گوید: همواره قلم در زندگی من حضور جدی و پررنگ داشته است.  وی بعد از اتمام تحصیلات در آمریکا به ایران بازگشت و مدتی سردبیری مجله سخن را بر عهده گرفت. این نویسنده برجسته به مدت ۶ سال در فرهنگسرای نیاوران به تدریس فلسفه، ادبیات و مبانی نقد پرداخت و در همین ایام کار ترجمه را به صورت جدی دنبال کرد. البته باید گفت که حسینی کار ترجمه را در سنین نوجوانی از زبان مادری یعنی ترکی آذری و نیز ترکی استانبولی آغاز کرده بود و در دوران جوانی کتابی با عنوان پیروزی فکر در زمینه روان‌شناسی ترجمه کرد که بیش از ۳۰ بار تجدید چاپ شد. این کتاب شامل پندهایی است که انسان را به تفکر و تعمق وا می دارد و مربوط به روان‌شناسی قبل از فروید است. اما نخستین ترجمه‌ جدی وی از زبان فرانسه در ۱۳۲۶خورشیدی منتشر شد.

حسینی به کمک یکی از دوستان خود به نام عبدالله توکل فرانسه را یاد گرفت. البته باید گفت او با شرکت در کلاس‌های پژمان بختیاری معلم فرانسه مدرسه خود کم‌کم به مرحله‌ای رسید که توانست به طور مستقل آثار فرانسوی را ترجمه کند.

به دلیل ترجمه های بی نظیر این نویسنده پرکار در ۱۳۸۱ خورشیدی عنوان چهره ماندگار به او  اعطا شد. همچنین نشان شوالیه از پالم آکادمیک فرانسه در ۲۰۰۰ میلادی نیز از جوایز جهانی این مترجم در حوزه ادبیات به شمار می رود.

به مناسبت سالروز تولد سید رضا حسینی، پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مهم ترین ویژگی های آثار و ترجمه های وی پرداخته است.

تالیفات و ترجمه ها

از حسینی بیش از ۴۰ اثر منتشر شده است. این آثار تنها ترجمه ساده نیستند و اثرگذاری بسیاری در میان علاقه مندان داشته اند. زیرا ترجمه های وی از آثار نویسندگان برجسته ای چون آندره مالرو، اونوره دو بالزاک، ژان پل سارتر، آندره ژید، آلبر کامو، ماکسیم گورکی، توماس مان، جک لندن و چارلی چاپلین بود.
برخی از آثار وی بیش از ۲۰ بار تجدید چاپ شده است از مهم ترین ترجمه های وی از فرانسه به فارسی که مورد استقبال زیادی هم قرار گرفت می توان به معشوقه‌های من از موریس دوکُبرا، غوغای ژوئیه از ارسکین کالدول، لایم لایت از چارلی چاپلین، بهار کشنده از لاژوس ژیلاهی، طاعون اثر آلبر کامو، مدراتو کانتابیله از مارگریت دوراس، ضدخاطرات از آندره مالرو؛ بهانه‌ها و بهانه‌های تازه از آندره ژید و در دفاع از روشنفکران از ژان پل سارتر اشاره کرد.

عبدالله کوثری مترجم ایرانی معتقد است: حسینی با ترجمه‌های درخشان از آثار نویسندگان بزرگ، ادبیات ایران را برای همیشه وامدار خود کرده است و بسیاری از مکتب‌های فکری غرب را به جامعه‌ ادبی شناساند.

علاوه بر ترجمه ها از فرانسه، حسینی از زبان ترکی به فارسی آثاری را ترجمه کرده است. در این باره می توان به آن سوی کوهستان از یاشار کمال، آخرین شعرها از ناظم حکمت و مرگ عزیز بیعار از لطیفه تکین اشاره کرد.
مجموعه ۶ جلدی فرهنگ آثار از جمله آخرین فعالیت های فرهنگی این مترجم پرکار بود. در واقع می توان گفت بزرگترین و بهترین اثر حسینی همان فرهنگ آثار است که بسیار در آگاه کردن مردم و نویسندگان اثر داشت.

جواد مجابی شاعر و نویسنده در خصوص تلاش بی نظیر حسینی در نوشتن فرهنگ آثار می گوید: هر فردی از عهده کاری که سید حسینی در فرهنگ آثار انجام داد، برنمی آمد؛ پایمردی، انضباط و مدیریت او باعث شد در مدت کوتاهی این فرهنگ چاپ شود.

اما جامع و کامل ترین کتاب درباره سبک های ادبی، مکتب های ادبی اثر حسینی است که بیش از ۲۰ بار تجدید چاپ و تاکنون به ۴۰ زبان دیگر ترجمه شده است. در حقیقت حسینی بود که برای نخستین بار مکتب های ادبی را در ایران تدوین کرد. این اثر برای طبقۀ نویسنده بسیار آگاهی دهنده و آموزنده بود. وی در مقدمه این اثر می نویسد: من این کتاب را در آغاز به عنوان راهنمای ساده و فهرست وار برای آشنایی با «ایسم» های گوناگون ادبی نوشته بودم به امید اینکه در آینده، اساتید متخصص، نویسندگان و محققان آثار کامل تری در این مورد ارایه کنند، اما چنین نشد و کتاب به عنوان یگانه منبع و حتی کتاب درسی درباره مکتب ها باقی ماند. کامران فانی، مترجم و نسخه‌پژوه بر این باور است: این کتاب تاثیر غیر قابل انکاری بر روی نویسندگان و منتقدان ادبیات گذاشت و با این اثر دانش آموزان و دانشجویان با ادبیات غرب، سبک‌ها، مکتب‌ها و جریان‌های شاخص قرن آشنا شدند.

وجوه شاخص در ترجمه های حسینی

حسینی مترجمی دقیق، وفادار به متن اصلی و بسیار زیبانویس بود. وی بر این باور بود که اهمیتی ندارد که انسان از چه زبانی ترجمه می کند، بلکه فهم درست و ارایه مناسب آن به خواننده مهم است. از مهم ترین ویژگی های آثار حسینی می توان به نگاه برابری و جهان شمولی در آثار وی اشاره کرد. قلم فرسایی او در ترجمه ها و برگرداندن هر چه بهتر متن به فارسی از دیگر ویژگی های آثار حسینی بود. وی کتاب هایی را برای ترجمه انتخاب می کرد که ابتدا تفکر نویسنده آن را بپذیرد و بتواند ارتباط روحی با آن برقرار کند به همین دلیل آثار وی مخاطبان زیادی داشت.

وسواس خاص حسینی در انتخاب کتاب برای ترجمه باعث شد که در میان آثار وی حتی کتابی با ارزش متوسط دیده نشود. عبدالله کوثری که خود از مترجمان پیشکسوت است به نوگرا بودن حسینی در انتخاب کتاب برای ترجمه اشاره می کند و می گوید: منظور از نوگرا بودن، ترجمه‌ کتاب‌های جدید نبود؛ بلکه حسینی با مطالعه‌ فراوانی که در زمینه‌ ادبیات فرانسه داشت، رمان‌های خاصی را برای ترجمه انتخاب می‌کرد که هنوز هم در ادبیات ما یگانه هستند.

با توجه به مطالب بالا می توان گفت، بسیاری از ترجمه های حسینی از مهم ترین آثار ادبی جهان به شمار می روند. وی در ترجمه‌ها، زبانی روشن، ساده، بی‌تکلف و دلنشین دارد و در آنها سرزندگی، شادابی، فصاحت و بلاغت را جاری ساخته است.

این مترجم ادیب پس از تحمل یک دوره طولانی بیماری سرانجام به دلیل عفونت ریه و ضعف عمومی در ۱۱ اردیبهشت ۱۳۸۸ خورشیدی در ۸۳ سالگی دیده از جهان فروبست.