درباره موزه محسن مقدم | واقفین خیراندیش در عرصه دانش

به گزارش گروه اطلاع رسانی ایرنا؛ سنت وقف در تاریخ ایران از جایگاه بالایی برخوردار بوده است تا آنجا که در دوره های مختلف موقوفاتی برای تاسیس مدارس، بیمارستان، کتابخانه و مصارف عامه وجود داشته و مردم از آن استقبال می کرده اند و این سنت کارکردی مؤثر در ساماندهی امور اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، بهداشتی، مذهبی و کالبدی جامعه برعهده گرفته است که بهره گیری بهینه از منابع و توانمندی های این نهاد مردمی که نشات گرفته از اعتقادهای دینی انسان بوده، می تواند به رشد و توسعه اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جامعه منجر شود.

یکی از نهادهایی که در دوره های مختلف واقفان به آن توجه داشته حوزه علم است؛ ساخت مدارس و اختصاص دادن اموال به دانشگاه برای پیشرفت علم در جامعه از جمله این اقدامات بوده که دانشگاه تهران به عنوان نخستین دانشگاه در ایران مورد توجه واقفان بوده است به گونه ای که افراد زیادی اموال و دارایی خود را به این دانشگاه وقف کرده اند. یکی از این افراد خیر محسن مقدم استاد دانشکده هنر این دانشگاه است؛ فردی که خانه پدری خود را وقف دانشگاه تهران کرد.

پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت سالروز وقف خانه و موزه محسن مقدم به دانشگاه تهران به معرفی مهمترین افرادی که اموال و دارایی خود را به دانشگاه تهران وقف کرده اند، پرداخته است.

محسن مقدم

محسن مقدم از بنیان گذاران دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران بود که نشان این دانشگاه را با الهام از تاریخ و فرهنگ کهن ایران طراحی کرده که با وجود تحولات دهه‌های پس از آن، هنوز هم بر سر در دانشگاه باقی است.

مقدم به دلیل علاقه ای که به فرهنگ و هنر ایرانی داشت به جمع آوری کلکسیون های مختلفی همچون، صدف، تمبر، چپق، قلیان و آثار تاریخی پرداخت. او مجموعه‌داری متخصص و دوست‌دار فرهنگ گذشته ایران‌زمین بود که مجموعه خود را برای ارزش مالی آن گردآوری نکرد و بخش زیادی از آثار خود را از خارج از ایران خریداری می‌کرد و به ایران بازمی‌گرداند و در خانه پدری خود نگهداری می کرد تا اینکه در ۱۳۵۱ خورشیدی این خانه را را به همراه تمامی آثار موجود در آن به دانشجویان دانشکده هنرهای زیبا و گروه باستان شناسی دانشگاه تهران برای آموزش و پژوهش در فرهنگ گذشته و سپس عموم مردم وقف کرد و دانشگاه تهران هم در ۱۳۸۸ خورشیدی این خانه را به موزه تبدیل کرد.

فتح الله عباد

فتح الله عباد فرزند رضی ملقب به صنیع همایون از صنعتگران بنام دربار قاجار بود که در نقش زدن برقلمدان مهارت بسزایی داشت. وی از همان ابتدای جوانی تحت تأثیر هنر پدر شیفته هنر و نقش شد و به آموزش در این حوزه پرداخت، سپس به اروپا رفت و مدرک دکتری زیباشناسی و هنر خود را از فرانسه اخذ کرد و پس از بازگشت به ایران به عنوان دانشیار باستان شناسی در دانشگاه تهران مشغول به خدمت شد تا اینکه در ۱۳۴۴ خورشیدی بازنشسته شد. همین امر باعث انزوا و کناره گیری فتح الله عباد از جامعه شد و بقیه عمر را در منزل به خلق آثار هنری پرداخت.

فتح الله عباد در طول عمر هنری خود خالق آثار و تابلوهای بسیار نفیس و ارزشمند هنری بوده است که همه آنها و حتی منزل مسکونی وی به وسیله خواهرهایش به دانشگاه تهران اهدا شد. وی از واگذاری این آثار هنری ۲ هدف دنبال می‌کرد: یکی اینکه واقفان دانشگاه را جای مناسبی برای حفظ و نگهداری از ارزش‌های هنری و ملی می‌دانستند و دیگری اینکه آثار و تابلوهای نفیس و ارزنده فتح الله عباد مورد استفاده و مطالعه دانشجویان و علاقه مندان هنردوست قرار بگیرد.

 اسماعیل پور شیروانی

اسماعیل پور شیروانی یکی دیگر از افراد خیر محسوب می شود که ملک خود را به عنوان وقف در اختیار دانشگاه تهران قرار داده است. ملک وقفی وی شامل ۲ دانگ مشاع از چهار دانگ مشاع از ۶ دانگ هریک از پنج مغازه چهار اشکوبه که یک باب آن دودهنه بوده و از ۲ باب بالاخانه ۲ اشکوبه واقع در داخل پاساژ و راهرو ورودی پاساژ به استثنای نصف یک چهارم از اعیانی آن به انضمام یک دانگ مشاع از ۲ دانگ مشاع از آب انبار که در پایین راهرو واقع شده به استثنای نصف یک چهارم از اعیانی آن به مساحت ۲۰۶ متر مربع که این ملک در خیابان جمهوری تهران قرار دارد.
البته واقف شرط کرده که پس از عمران و اجرای مورد وقف، یک دهم منافع موقوفه به عنوان حق تولیت به افتخار الملوک پرداخت شود و ماهی یک هزار ریال حسینعلی بهمن به دایی واقف تا زمان حیات پرداخت شود و باقی مانده حاصل را تحویل دانشگاه تهران بدهند تا به عنوان جایزه و هزینه ازدواج محصلان فارغ التحصیل بی بضاعت دانشگاه به مصرف برسد.

فاطمه زاهدی

فاطمه زاهدی  پس از گذراندن دوران تحصیل در دبیرستان و به لحاظ علاقه‌ای که در زمینه بیماری‌های زنان و زایمان داشت به ادامه تحصیل در رشته بیماری‌های زنان و زایمان پرداخت. وی با نیت خیرخواهانه ای که داشت، قسمتی از اموال شخصی خود که عبارت از ۲ دستگاه آپارتمان هر یک به مساحت ۱۰۶ مترمربع واقع در خیابان دکتر فاطمی و یک دستگاه آپارتمان به مساحت ۱۰۰ مترمربع را واقع در خیابان بلوار آفریقا بود با هدف ایجاد خوابگاه دانشجویی برای دانشجویان دختر شهرستانی، پرداخت وام تحصیلی به دانشجویان دختر واجد شرایط، ایجاد کانون مشاوره دانشجویی دختران، ایجاد مرکز خدمات درمانی جهت خدمت رسانی به کارکنان دانشگاه تهران و دیگر اقشار جامعه، برای دانشگاه تهران وقف کرد.

سید عباس موسوی رهپیما

سید عباس موسوی رهپیما مدتی در دانشکده فنی دانشگاه تهران تدریس کرد و همزمان با تدریس در این نهاد علمی نظر به استعداد و خلاقیتی که داشت، دست به کارهای جالب و کم نظیری زد که از نمونه‌های بارز آن، تولید گریس در تهران بود و از آنجایی که علاقه خاصی به گیلان داشت، چندین واحد تولیدی را در شهر صنعتی رشت راه اندازی کرد و در ۱۳۵۵ خورشیدی شرکت فومن شیمی در این استان بنیان گذاشت.

از کارهای مهم، شایسته و شایان توجه موسوی رهپیما تأسیس دانشکده فنی و وقف آن به دانشکده فنی دانشگاه تهران است. این عنصر نیک نهاد نظر به علائق علمی و اعتقادی که به توسعه علوم، فنون و ملازمت آن با توسعه آبادانی و بهبود اقتصادی کشور داشت در ۱۳۸۴ خورشیدی به موجب وقفنامه عادی حدود ۵.۶ هکتار از املاک و اراضی خود به پلاک‌های ثبتی را که در زیباترین منطقه فومن و در مسیر توریستی فومن به ماسوله قرار داشت، وقف دانشکده فنی دانشگاه تهران کرد و آنگاه با هزینه خود اعیانی‌های دانشکده اعم از کلاس‌ها، آزمایشگاه‌ها، بخش‌های ادارای، تأسیساتی، اطاق‌های اساتید و ... را به مساحت حدود ۱۲ هزار متر مربع در عرصه مذکور با بهترین مصالح و زیباترین اسلوب معماری بنا کرد.

اقدس الملوک مصطفوی رجالی

اقدس الملوک مصطفوی رجالی (بهرامی) از نوادگان خاندان قاجار بود که ساختمان مسکونی خود واقع در تهران(پایین تر از خیابان جمهوری اسلامی) را که حدود ۹۸۷ مترمربع وسعت داشت، برای احداث و تأسیس درمانگاه یا مؤسسات آموزشی یا دانشجویی وابسته به دانشگاه تهران وقف کرد. این عمل خیر در بهمن ۱۳۵۴ خورشیدی رسماً به انجام رسید. این بانوی خیراندیش و نیکوکار حدود یک سال بعد از انجام عمل وقف در ۱۳۵۵ خورشیدی چشم از جهان فروبست.

عطیه کسروی

عطیه کسروی جزو معلمان خیر کشور بود که بعد از درگذشت همسرش تصمیم گرفت، حاصل تلاش سال های عمرش را صرف روشن نگهداشتن چراغ تعلیم و تربیت کند و خانه خود را برای ایجاد مدرسه، وقف آموزش و پرورش کند تا همواره آوای دلنشین آموزش نونهالان از فضای خانه‌اش شنیده شود اما وراث همسرش، سهم الارث خود از خانه به جای مانده را مطالبه کردند و در نتیجه خانه مسکونی به ۲ قسمت تقسیم شد؛ سهم تخصیصی این بانوی با فضیلت تکافوی ایجاد مدرسه را نکرد و آرزویش تحقق نیافت. آنگاه تصمیم گرفت که این محل را منحصراً برای اهداف علمی آموزشی و پژوهشی وقف دانشگاه تهران کند و این امر خیر را در ۱۳۷۷ خورشیدی جامه عمل پوشاند.

محمد بیک زاده خلجانی

محمد بیک زاده خلجانی متولد تبریز بود که بعد از درگذشت پدرش به تهران مهاجرت و در آنجا به کار و زندگی مشغول می شود. وی تصمیم می‌گیرد که ماحصل زندگی خود را که یک باب عمارت بوده به صورت وقف در راه صواب و خیر جامعه به جریان اندازد و از این راه توشه‌ای برای آخرت خود فراهم کند. به همین دلیل این تصمیم را در مهر ۱۳۷۵ خورشیدی طبق وصیت نامه‌ای دستنویس در راستای اهداف آموزشی و پژوهشی به عنوان مکانی جهت ارتقای علم و دانش، وقف دانشگاه تهران کرد که این مورد وقفی یک باب عمارت سه طبقه اهدایی در قطعه زمینی به مساحت ۹۰۰ متر مربع در خیابان شهید باهنر (نیاوران سابق) است.

محمود افشار یزدی

محمود افشار یزدی دانش آموخته دکتری حقوق از دانشگاه لوزان بود که با سفر به نقاط مختلف جهان و اندوختن تجارب ارزشمند، آنها را دستمایه توسعه و پیشرفت کشور قرار داد. وی پس از این سفرها به فکر گردآوری دارایی ها و تبدیل آن ها به موقوفات افتاد و در ۱۳۵۲ خورشیدی موقوفات او در قالب یک بنیاد فرهنگی به دانشگاه تهران تقدیم کرد.