افول موسیقی مذهبی نیازمند آسیب شناسی است

مهرشاد متین فر روز دوشنبه  در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: متاسفانه روضه‌خوانی و نوحه‌خوانی مدرن امروزی با آهنگ‌ها و ریتم‌های دیسکو و تکنو، هیچ نسبتی با فرهنگ اصیل سوگواری ایرانی شیعی ندارد و آوازها و نغمه‌های نوحه‌خوانان با اخلاص آن روزها را برای ما به یک خاطره تبدیل کرده است.

وی اظهارداشت: بدون شک یکی از مهم‌ترین دلایل خروج این روح مینوی و معنوی از کالبد دینی و حماسی سوگواری تشیع، انجام تحریف‌ها و نابود ساختن فرهنگ اصیل عزاداری توسط برخی مداحان و نوحه خوانان امروزی است.

این پژوهشگر علوم انسانی و هنر با یادآوری اینکه دیرزمانی مداحی و روضه‌خوانی در این سرزمین از حرمت و جایگاه بالا و معنوی در میان مردم برخوردار بود گفت: "ملا حسین واعظ کاشفی"، عالم قرن نهم و دهم قمری و صاحب کتاب مشهور "فتوت نامه سلطانی" پیرامون مداحی و مناقب خوانی و آداب آن آورده است که هیچ طایفه ای بلند مرتبه تر از مداحان و خاندان رسول نیست و دوستدارترین خلق مردم، نسبت به خاندان پیغمبر مداحان هستند.

وی خاطرنشان کرد: هنر دینی سوگواری ایرانی اعم از نوحه‌خوانی و مرثیه‌خوانی گرفته تا تعزیه و شبیه‌خوانی، همواره از دوره‌های پیشین در فرهنگ اساطیری خود از قبیل "سوگ زریر"، "سوگ سیاوش"و "سوگ شروین" ریشه‌هایی را در خود داشته است.

متین فر تصریح کرد: این سنت و فرهنگ دیرینه پس از اسلام در فرهنگ تشیع در قالب سوگواری و تعزیت امام حسین (ع) تجلی و ظهور پیدا می‌کند.

وی بیان داشت: متاسفانه در نیم قرن گذشته( به خصوص در دو دهه اخیر) روز به روز، نوری از انوار این فرهنگ : غنی رو به خاموشی می‌گراید و جای آن نمایش واره هایی مشاهده می‌شود که نه در دایره هنر و فرهنگ جای دارد و نه در شان و منزلت شیعیان می‌توان آن را محسوب کرد.

مدیر خانه موسیقی اصفهان تصریح کرد: آسیب‌شناسی مبحث هنر سوگواری و آیین‌های نمایشی و موسیقایی، موضوعی است که از یک سو به مجریان آن (مانند نوحه خوانان، روضه خوانان، شبیه خوانان) و از سوی دیگر به مخاطبان و عزاداران آن مربوط می‌شود.

وی با بیان اینکه مجریان کنونی این شیوه هم ، با طرح این موضوع که مخاطبان و به خصوص جوانان امروزی نیاز به موسیقی‌های مذهبی پرشور و حال نیاز دارند، در مقام دفاع از عملکرد خود آن را به زبان سفسطه توجیه می‌کنند.
و بسیاری از آسیب‌های فرهنگی موسیقی مذهبی و آیین‌های سوگواری محرم در این بخش وارد شده است.

متین فر، شورخوانی را از جمله گونه‌هایی در فرم‌های موسیقی مذهبی محرم عنوان کرد که پس از نوحه به صورت سینه‌زنی تند اجرا می‌شود و از قدیم در فرهنگ عزاداری در ایران مرسوم بوده ولی پس از انقلاب به خاطر گسترش فرهنگ شهادت پروری رواج بیشتری یافت و به صورت سبک‌های جدید و متفاوت امروزی درآمد.

وی تصریح کرد: شور و حال حماسی و حسینی زمانی زیبا و قابل اعتناست که با شعور و بینش همراه باشد؛ اما شور امروزی، شوری است که شعور جای خود را به سطحی‌گرایی و عوامفریبی داده است.
این پژوهشگر علوم انسانی و هنر یادآور شد: شورخوانی مبتنی بر ذکر، نخستین بار در اواسط دهه هفتاد خورشیدی توسط مداحی به نام «نریمان پناهی» اجرا شد که او در نوحه‌هایش دقایق طولانی را به گفتن بدون بی‌وقفه اوسین اوسین! (حوسین حوسین!) اختصاص داده بود و پس از اوکم کم این شیوه با اختلاط هر چه بیشتر ریتم‌ها و سبک‌های موسیقی امروزی غربی همچون دیسکو و تکنو همراه شد و طرفداران زیادی میان جوانان پیدا کرد.

وی، تحول در سنّت را امری تدریجی دانست که با تغییرات شتابزده و سطحی منافات دارد و ادامه داد گفت: مناسک آیینی محرم و موسیقی مذهبی آن، میراثی برآمده از تفکر و مکاشفه از فرهنگی اشرافی و عرفانی بوده و بدون شک  چنین سنتی با تولید تفننی و مصرف‌گرایانه در تعارض است.

متین فر تاکید کرد: آنچه که بار دیگر می‌تواند دمی در کالبد بی‌جان فرهنگ موسیقی آیینی مذهبی ما بدمد، همانا بازگشت روح ایرانی و اشرافی به آن است.

مدیرخانه موسیقی حوزه هنری اصفهان افزود: با عروج چنین روحی و با در دست داشتن ذخایر فرهنگی و آموزه‌های معنوی و مینوی، می‌توان بار دیگر خاطره نغمه روح افزای نوحه‌خوانی و مرثیه سرایی اصیل را زنده کرد.

وی تصریح کرد: تعزیه گردان‌ها باید بدانند در عصر حاضر در وسط یک میدان نبرد دیگر ایستاده‌اند که اکنون فرهنگ آیینی تعزیه و سوگواری خود یک مظلوم دیگری در عرصه تاریخ است که باید در پاسداشتش کوشید.

۶۹۹۴/۶۰۲۶/