نگاه نیویورک تایمز به آینده سوریه

به گزارش این روزنامه آمریکایی، با ورود جنگ داخلی سوریه به مراحل جدید و تصمیم ناگهانی آمریکا برای خروج نیروهایش از این کشور، بسیاری از کارشناسان سیاسی به این فکر می کنند که با این تغییرات و تحولات منطقه، آینده سوریه چگونه خواهد بود؟

برای پاسخ به این سؤال باید ابتدا به چهار پرسش اصلی جواب داد.

نخست، چه کسانی کنترل شمال سوریه را بر عهده خواهند گرفت؟

منطقه شمال سوریه که پس از شکست داعش به طور نسبی به حالت پایدار در آمده بود، دوباره به آشوب افتاده است. با خروج ناگهانی نیروهای آمریکا از این منطقه، دو رقیب دیرینه (ترکیه و دولت سوریه) در صدد ورود به منطقه هستند.

درست یک هفته پیش، مناطق شمال سوریه که یک سوم کشور را به خود اختصاص می دهد، به دست نیروهای شبه نظامی کرد تحت حمایت آمریکا کنترل می شد. نیروهای دموکرات کرد سوریه اصلی ترین نیروی نظامی بودند که باعث شکست داعش در این کشور شدند.  

اما در تاریخ ششم اکتبر (۱۳ مهرماه) دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا در چراغ سبزی به ترکیه، اجازه آغاز حملات نظامی علیه این منطقه را صادر کرد.

ترکیه برای سالیان دراز با اتحاد آمریکا با نیروهای دموکرات سوریه که به نیروهای اس دی اف معروف هستند دشمنی خاصی دارد. رهبری این شبه نظامیان با یک گروه از کردها که سابق شورش در داخل ترکیه را داشته اند ارتباط نزدیکی دارد. ترکیه این گروه را یک سازمان تروریستی می داند.

ترکیه می خواهد با خروج نیروهای دموکرات سوریه در ۳۰ کیلومتری مرز ترکیه با سوریه، یک منطقه امن ایجاد کند.

با آغاز حملات ترکیه به مناطق شمال سوریه، شبه نظامیان کرد که هم اکنون دیگر از طرف متحدین قدیمی خویش هیچ حمایتی نمی شوند، هم اکنون برای ایستادگی به کمک دولت سوریه دشمن دیرینه ترکیه و آمریکا روی آورده اند. در طول روزهای پایانی هفته، کردها گفتند که به توافق نامه ای با نیروهای دولتی سوریه برای بازگشت دوباره مناطقی که سالها پیش به نیروهای کرد واگذار شده بودند، دست پیدا کرده اند.

چرخش ناگهانی وقایع با افزایش بی ثباتی و خشونت، خطرات جدیدی را ایجاد می کند. ترکیه در تلاش است با استفاده از نیروهای مخالف سوری، عمدتاً عرب و ترکمن، به عنوان نیروهای زمینی نفوذ بیشتری به داخل خاک کردها داشته باشد، این تصمیمات پتانسیل درگیری های قومی را مهیا می کند.

ترکیه یکی از اعضای ناتو در حال رقابت با نیروهای سوریه تحت حمایت روسیه است و نیروهای این کشور برای تصرف شهرهایی در نزدیکی مرز در حال جنگ هستند. ایجاد فضای رقابتی میان روسیه و ترکیه، چشم انداز درگیری احتمالی میان ناتو و روسیه را افزایش می دهد. اما برخی کارشناسان و ناظران در این زمینه معتقدند که ترکیه و روسیه نسبت به تقسیم مناطق شمال سوریه توافق کرده اند. آنها به طور فزاینده ای در سوریه با یکدیگر کار کرده اند؛ حتی اگر آنها به طور رسمی از جناح های مخالف حمایت کرده اند.

در این میان، تنها مسأله مهم سرنوشت حدود چهار میلیون سوری که تحت نیروهای دموکرات سوریه در این منطقه زندگی می کنند در معرض خطر خواهد بود. این نیروها بتازگی از سرکوب نیروهای تروریستی داعش رها شده اند و باید دو باره خود را برای نزاع دیگری آماده کنند.

بیانیه اخیر دولت آمریکا باعث شده است که ترکیه اقدامات خود را مهار کند و آمریکا سیگنال های مختصری در مورد اینکه آیا سعی خواهد کرد برخی نیروهای خود را در منطقه نگه دارد، ارسال کرده است.

اما کارشناسان بر این باورند که امریکا به نیروهای ترکیه اجازه حملات به شمال منطقه سوریه را داده و به حمایت چندین ساله خود از کردها پایان داده است.

دوم، آینده کردها با توجه به حملات ترکیه چه خواهد بود؟

بدون پشتوانه آمریکا، کردها با کاهش امید به حفظ ادعای خودمختاری روبرو می شوند و آنها در هر معامله ای در آینده با ترکیه یا دولت سوریه ، قدرت نفوذ را از دست داده اند.

نیروهای دموکرات سوریه که تقریباً هرگز با دولت سوریه یا متحدان آن نبرد نکرده اند، می گویند در توافق جدید به نیروهای نظامی سوری اجازه ورود به مناطق خویش می دهند و پرچم سوریه را بالا ببرند تا از حمله ترکیه جلوگیری کند. کردها همچنین می گویند آنان ساختار نظامی و کنترل شوراهای محلی را حفظ خواهند کرد.

اما دولت سوریه اعلام کرده است که خواهان منحل شدن گروه دموکرات سوریه و قرار دادن نیروهای این گروه در تشکیلات جنگی تحت هدایت روسیه مانند لشکر پنجم است که مانع نفوذ شورشیان سوری در بخش هایی از مناطق کشور شد.

دولت دمشق در اوایل جنگ داخلی سوریه، شمال شرقی را به طور موثری به نیروهای کرد واگذار کرد و تاکنون دفترهایی را در دو شهر کرد و یک فرودگاه نگه داشته است.

رهبران کرد، هرگز به ایالات متحده کاملاً اعتماد نداشته و همیشه درب های مذاکره را برای مسکو و دمشق باز نگه داشته اند.

سوم، چگونه افراد غیرنظامی تحت تأثیر قرار می گیرند؟

بیش از یکصد هزار شهروند غیرنظامی که بسیاری از آنها قبلاً بارها آواره شده اند، بار دیگر به علت حملات ترکیه از مناطق مرزی فرار کرده اند. جاده های خارج از شهرهای بزرگ مسدود شده و خانواده های آواره به خبرنگاران می گویند که آنها هیچ ایده ای برای رفتن ندارند. مسیرهای منتهی به ترکیه مسدود شده است.

برخی سعی در فرار به منطقه کردنشین عراق دارند، برخی دیگر به دنبال فرار به  مناطق نیروهای دموکراتیک سوریه در جنوب کشور دارند جایی که مقامات شبه نظامی می گویند در حال جابجایی برخی از اردوگاه های پناهندگان هستند.

اما هر دو منطقه پس از سالها نبرد با داعش خسته و ویران شده اند و منابع کمی برای ارائه به پناهندگان دارند. با وخیم تر شدن اوضاع، گروه بین المللی امداد و نجات مرسی در حال خروج از شمال شرقی سوریه است زیرا دیگر نمی تواند به نیازمندان برسد. در بیانیه ای، آن را "سناریوی کابوس" نامید.

ترکیه سعی کرده است منطقه مرزی خود را به عنوان یک قیومت مخالف سوریه که برخی از استقلال محلی را تقویت می کند و می تواند خانه های اعرابی را که توسط کردها آواره شده اند، به برخی از سوری ها بفروشد. اما گروه های شورشی سوریه که با ترکیه همکاری می کنند، اعتبار خود را از دست داده اند.

ترکیه همچنین گفته است که می خواهد بسیاری از ۳.۶ میلیون پناهنده سوری که در ترکیه زندگی می کنند را از طریق مرز به منطقه امن در سوریه سوق دهد، حرکتی که باعث نقض قوانین بین المللی می شود. زیرا این منطقه عمدتاً روستایی توانایی جذب بسیاری از پناهندگان که از سراسر سوریه هستند را ندارد.

چهارم، آیا داعش بازخواهد گشت؟

هرج و مرج هفته گذشته، درهای دو تهدید احتمالی از سوی داعش را باز کرده است. اولی فرار نیروهای سابق داعش که هنگام شکست این گروه بازداشت شده بودند و دوم احیای مجدد گروه های خاموش که به نظر می رسید با شکست داعش از بین رفته اند.

هزاران نیروی داعش در بازداشتگاه های نیروی دموکرات سوریه نگه داری می شدند. قلمرو این افراد حداقل دو هزار شهروند خارجی را شامل می شوند که کشورهایشان تاکنون از بازگرداندن آنها خودداری کرده اند.

برخی از زندان ها در ناحیه ۳۰ کیلومتری مرز واقع شده اند که ترکیه قول داده است آن را تصرف کند. همچنین برخی از اردوگاه ها ده ها هزار نفر در مناطقی قرار دارند که زمانی دست نیروهای داعش بوده است. هم اکنون در این اردوگاه ها بسیاری از زنان و کودکان گروه داعش در آن نگه داشته شده اند.

در حال حاضر گزارش های متعددی در مورد فرار نیروهای داعشی منتشر شده است و نیروهای آمریکایی نتوانستند ده ها زندانی با درجه بالا را از زندان ها خارج کنند. یک زندان در شهر مرزی قامیشلی روز جمعه توسط خمپاره های ترکیه مورد اصابت قرار گرفت و پنج مظنون داعش در پی آن فرار کردند.

نیروهای دموکرات سوریه تلاش کرده اند تا مواضع خود را در اردوگاه پناهندگان الهول نگه دارند، اما مشخص نیست که چه مدت می توانند این مواضع را حفظ کنند. محل اصلی اردوگاه الهول در خارج از نوار مرزی دورتر از جنوب شرقی به مرز عراق است.

همچنین این نگرانی وجود دارد که گروه های خاموش داعش در سرتاسر منطقه بتوانند از آشفتگی استفاده کرده و دو باره فعال شوند. این گروه پیش از آغاز عملیات ترکیه مسئولیت یک بمب گذاری انتحاری در قامشلی را برعهده گرفته است.

عملیات نظامی ارتش ترکیه در شمال شرق سوریه با نام عملیات «چشمه صلح» با اعلام اردوغان در روز چهارشنبه ۱۷ مهرماه پس از آن آغاز شد که رئیس جمهوری آمریکا پیش از آن، خروج نظامیان کشورش از شمال شرق سوریه را اعلام کرده بود.

این عملیات، با مخالفت‌های منطقه ای و بین المللی زیادی رو به رو شده است و بسیاری از کشورهای اروپایی از جمله آلمان و فرانسه در واکنش به حمله نظامی ترکیه به سوریه، صادرات تسلیحات خود به این کشور را به حال تعلیق درآورده اند.

اتحادیه اروپا در مخالفت با حمله ترکیه به شمال سوریه، آنکارا را تهدید به تحریم کرد؛ تحریمی که تهدید نخست وزیر ترکیه را به همراه داشت.