هراس آمریکا از برجام در ۲۰۲۰

گروه اطلاع رسانی ایرنا، در راستای ایفای رسالت آگاهی بخشی به انعکاس برجسته‌ترین گزارش های روزنامه‌های مختلف با عناوینی چون؛ هراس آمریکا از برجام در ۲۰۲۰، نسل جدید از آرمان گرایی به واقع گرایی رسید، ابهام‌های ورود به لیست سیاه، زمان جراحی یارانه‌ها فرا رسیده‌است، حضورگسترده یاکم‌رنگ؟، کار روحانی مثل راه رفتن روی پل صراط است و اصلاح‌طلبی و تحول‌خواهی پرداخته است، در ادامه به بازتاب گزیده‌ای از این مطالب می‌پردازیم.

هراس آمریکا از برجام در ۲۰۲۰

روزنامه شرق با انتخاب گزارشی با عنوان هراس آمریکا از برجام در ۲۰۲۰ آورده است: در هفته‌های پایانی مذاکرات هسته‌ای بین ایران، ۱+۵ و اتحادیه اروپا در سال ۲۰۱۵، مسئله لغو تحریم‌های تسلیحاتی و موشکی ایران نیز مطرح و با استقبال روسیه و چین نیز همراه شد، تا جایی که مسکو خواستار این شد که این تحریم‌ها باید از اولین تحریم‌هایی باشند که لغو می‌شوند. در پایان مذاکرات، توافق بر این قرار گرفت که تحریم‌های تسلیحاتی و موشکی ایران به صورت تدریجی و مرحله‌به‌مرحله برداشته شوند. قطع‌نامه معروف ۲۲۳۱ به تبیین این موضوع می‌پردازد که تحریم‌های تسلیحاتی به پنج سال پس از توافق محدود شوند، با این تبصره که در همین مدت نیز ایران قادر به خرید «تسلیحات متعارف» طبق تعریف سازمان ملل خواهد بود. تحریم‌های موشکی، با سیستمی مشابه اما با بازه‌ای هشت ساله، برداشته خواهند شد. در این زمینه هم ایران در دوران محدودیت مجاز است با کسب تأیید شورای امنیت سازمان ملل، مواد مورد نیاز برنامه موشکی خود را تهیه کند. برخلاف قطع نامه ۱۹۲۹ که هرگونه فعالیت موشکی ایران را «منع» می‌کند، در قطع‌نامه ۲۲۳۱، از ایران «خواسته شده است» تا در زمینه موشک‌های بالستیک فعالیت نکند.

ایران با حفظ وضعیت فعلی برجام، حتی بدون اینکه اروپایی‌ها پیگیر جدی تعهدهای اقتصادی برای ایران باشند هم می‌تواند از امکاناتی که در قطع‌نامه ۲۲۳۱ و توافق‌های مربوط به آن امضا شده، مرحله‌به‌مرحله بهره‌مند شود. به همین دلیل است که این دو مقام آمریکایی، مدام در پی آن هستند که متحدان خود را قانع کنند، پیش از اینکه روز موعود فرابرسد، با ایالات متحده همراه شوند. پمپئو همین جمعه در میانه سفر به اسرائیل، نسبت به پایان‌یافتن مدت تحریم‌های تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران در سال ۲۰۲۰ ابراز نگرانی کرد: «به دلیل توافق هسته‌ای ناقص ایران، تحریم تسلیحاتی سازمان ملل در مورد ایران سال آینده پایان می‌یابد. کشورهایی مانند روسیه و چین می‌توانند به ایران تسلیحات پیچیده بفروشند. ایران نیز آزاد خواهد بود تا سلاح‌های پیچیده را به هرکسی بفروشد. این مسئله رقابت تسلیحاتی جدیدی را در خاورمیانه آغاز می‌کند».یک روز بعد از این موضع‌گیری، هوک، مشاور ارشد وی نیز با پیامی ویدئویی این هشدار را تکرار کرد: «یک سال دیگر از امروز تحریم‌های تسلیحاتی سازمان ملل علیه حکومت ایران به پایان خواهد رسید. ایران قادر خواهد بود تسلیحات پیشرفته خرید و فروش کند که به مسابقه تسلیحاتی تازه در خاورمیانه منجر خواهد شد». وزیر خارجه آمریکا پیش‌تر در نشست شورای امنیت برای گزارش برجامی دبیر کل سازمان ملل هم به آنچه اکتبر ۲۰۲۰، یعنی یک سال دیگر رخ خواهد داد، اشاره کرده است.

نسل جدید از آرمان گرایی به واقع گرایی رسید

روزنامه آرمان ملی در گزارشی با عنوان نسل جدید از آرمان گرایی به واقع گرایی رسید به گفت وگو با آزاد ارمکی ستاد علوم اجتماعی دانشگاه تهران پرداخت و نوشت: نسل جدید ما نه نسل لمپن است، نه نسل بی‌دین و نه نسل ایده‌آل‌گرا. نسل جدید نسل واقع‌گراست. سوال مهم نسل جدید نیز این است که زندگی من چه شد؟ در این زمینه نیز اگر پاسخ مناسب دریافت نکند به مهاجرت و ترک موقعیت تهدید می‌کند. به تعبیر بنده جامعه ایران به شکل «هیولا» درآمده است. این وظیفه رسانه‌ها و نظریه‌پردازان علوم انسانی است که چهره واقعی این هیولا را آشکار کنند. این بیشتر دگردیسی است تا هیولای اعمال سلطه و قدرت. این تغییر به اندازه‌ای با اهمیت است که صدای آن به گوش می‌رسد و انسان خیال می‌کند صدای هیولا است. این تغییرات در منش و روش روحانیت نیز تغییر ایجاد کرده و روحانیون با رویکرد متفاوتی نسبت به جامعه مواجه هستند. این تغییر در دیگر اقشار جامعه نیز به وجود آمده است. به عنوان مثال رویکرد پوپولیستی که در جامعه وجود دارد در نقد روشنفکری است. قدرت گرفتن این رویکرد به معنای ضعف روشنفکری و انتقاد جامعه نسبت به آن است. امروز مهم‌ترین دغدغه مردم ایران مفهوم زندگی است و کمتر به ساحت‌های دیگر توجه نشان می‌دهند. صدای خرد شدن ساحت‌های سنتی در جامعه ایرانی شنیده می‌شود. مردم ایران از رویکردهای ایده‌آلیستی و کمال‌گرایانه عبور کرده‌اند. هنگامی که این ساحت‌ها در جامعه خرد شد دیگر رادیکالیسمی که شلاق بزند، وجود ندارد. در چنین شرایطی چاره‌ای جز توجه به مطالبات اجتماعی وجود نخواهد داشت. اینجاست که می‌توان نسبت به دموکراسی و تقویت نهادهای مدنی امیدوار بود.

امروز همه مسئولان متوجه این دگردیسی شده‌اند. به همین دلیل نیز رهبر انقلاب از گام دوم سخن می‌گوید. صدای این دگردیسی توسط همگان شنیده می‌شود. امروز همگان از جمهوری اسلامی صورت جدیدی را طلب می‌کنند. صورتی که مدرن و معطوف به واقعیت است و به نیازها پاسخ می‌دهد. چرا امروز رئیس قوه قضائیه افشاگری می‌کند؟ دلیل آن فشارهای عینی و ذهنی جامعه است. جمهوری اسلامی به این نتیجه رسیده که بخش‌هایی از نظام ناکارآمد هستند. به همین دلیل نیز تلاش می‌کند آلترناتیوش را در خودش پیدا کند. جامعه ایران در حال حرکت به سمت جدیدی است. به همین دلیل نیز شاهد بروز رهبران جدید و برنامه‌ریزی‌های جدیدی است. این اتفاق نیز بدون خونریزی و خشونت رخ می‌دهد. در شرایط کنونی در بسیاری از کشورهای جهان مانند فرانسه، انگلیس، عراق و لبنان جنبش‌های اجتماعی شکل گرفته است. این جنبش‌ها اغلب به بهانه مشکلات اقتصادی شکل می‌گیرد اما در واقع به‌دلیل ناکارآمدی نظام‌های سیاسی است. جنبش‌های اجتماعی زمانی شکل می‌گیرد که رقیب رادیکال و خطر فروپاشی وجود نداشته باشد.

ابهام‌های ورود به لیست سیاه

روزنامه ابتکار با درج گزارشی با عنوان ابهام‌های ورود به لیست سیاه می نویسد: ماجرای ادامه‌دار لوایح FATF گویا قرار نیست به این زودی تمام شود و بلاتکلیفی در این رابطه این ماجرا را برای کشور دردسرساز خواهد کرد. با این حال مجمع تشخیص مصلحت نظام هنوز درباره لوایح آن تصمیم‌گیری نکرده است. مهلت گروه ویژه اقدام مالی بار دیگر تمدید شده است اما همچنان خبری از تعیین تکلیف لوایح چهارگانه FATF نیست. در لیست منتشر شده از سوی گروه ویژه اقدام مالی پول‌شویی تا سال ۲۰۱۵ کشورهای ایران و کره شمالی به عنوان کشورهای خطرناک شناخته شده‌اند. اما بنابر تعهد ایران به اجرای «برنامه اقدام»، اقدامات متقابل علیه ایران در مرحله اول برای مدت یک سال به تعلیق درآمد اما با ادامه تعلل در پیوستن به این کنوانسیون‌ها این تعلیق برای چندمین بار تمدید شده است که بعید به نظر می‌رسد با پایان این مهلت بار دیگر تمدید شود و اگر چنین شود، بازگشت ایران به لیست سیاه شرایط سختی را بر اقتصاد ما تحمیل خواهد کرد. با این‌حال مجمع تشخیص مصلحت نظام که اکنون مرجع تعیین تکلیف این لوایح است، حاضر به بررسی لوایح نیست و تاکنون سکوت تنها موضع‌گیری این مجمع بوده است. درواقع مجمع تشخیص مصلحت نظام همچنان بر عدم بررسی لوایح پافشاری می‌کند و با نادیده انگاشتن مسئله سعی در وقت‌کشی در وقت اضافه دارد. حالا روز گذشته معاون اول رئیس‌جمهوری از مجمع تشخیص مصلحت نظام خواست با توجه به اینکه لوایح FATF در جلسه سران سه قوه تصویب شده و مرد تایید مقام معظم رهبری قرار گرفته است، هرچه سریع‌تر این لوایح را تصویب کند. این سخنان جهانگیری البته با واکنش غلامرضا مصباحی‌مقدم، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام روبه‌رو شد و دراین‌باره گفت که تا کنون رهبر معظم انقلاب در این زمینه هیچ دستوری را به ما ابلاغ نکرده‌اند. هفته گذشته گروه اقدام ویژه مالی (FATF) در بیانیه‌ای هشدار داد که اگر تا بهمن‌ماه آینده دو لایحه الحاق ایران به کنوانسیون تامین مالی تروریسم (CFT) و الحاق ایران به کنوانسیون مبارزه با جرائم سازمان یافته فراملی (پالرمو) تصویب نشود، کلیه اقدامات مقابله‌ای علیه ایران وضع شده و عملاً وضعیت کشور به قبل از خردادماه سال ۹۵ باز خواهد گشت.

زمان جراحی یارانه‌ها فرا رسیده‌است

روزنامه اعتماد با انتشار گزارشی با عنوان زمان جراحی یارانه‌ها فرا رسیده‌است به گفت وگو با مسعود خوانساری رییس اتاق بازرگانی پرداخت و نوشت: تداوم عملکرد اقتصاد با قیمت‌های غیرواقعی به مراتب هزینه بسیار سنگین‌تر و بهره وری پایین‌تری در پی دارد و یک اختلال دایمی در بازارها و نظام تولید و مصرف ایجاد می‌کند، چون اساساً در اقتصاد این قیمت است که سیگنال‌دهنده و هدایت‌کننده تولید و مصرف است. این توجیه غلط و انحرافی غالباً از سوی سه گروه تبلیغ می‌شود؛ اول سیاستگذارانی که توان و جسارت اصلاح ندارند و صرفاً با سیاستگذاری اقتضایی، کوتاه‌مدت و پوپولیستی در پی کسب رضایت مردم در دوران حضور خودشان در منصب هستند و باتوجه به ساختار سیاسی بدون احزاب، دلیلی برای به خطر انداختن خود نمی‌بینند، دوم منتفعان وضع کنونی که باتوجه به رانت‌های بالا و فساد موجود از این وضعیت، هیچ تمایلی به تغییر این وضع ندارند.

این گروه بسیار کوچک و در اقلیت هستند اما یا به دلیل بهره‌مندی طولانی‌مدت از نظام نادرست یارانه‌ای یا به دلیل نزدیکی به مجامع تصمیم‌گیری قدرت بالایی در اثرگذاری روی سیاستگذار و تصمیم‌گیر دارند و حتی در فضای رسانه‌ای نیز تریبون‌های زیادی برای تبلیغ این گزاره غلط دارند، درنهایت دسته سوم برخی تحلیلگران و به اصطلاح کارشناسانی هستند که به غلط و با نادیده گرفتن هزینه‌های سنگین، دم از تداوم وضع موجود و ناآماده بودن اقتصاد ایران برای حذف یارانه‌ها می‌زنند در حالی که این نظام یارانه‌ای عملاً خود بزرگ‌ترین تهدید برای تداوم حیات اقتصاد ایران است و باید هر چه زودتر اصلاح و به معنای واقعی هدفمند شود. در این شکی وجود ندارد که هزینه وجود خواهد داشت، زیرا برای مدتی طولانی، ما از اصلاح سر باز زده‌ایم و بازگشت از مسیری که سال‌ها به غلط آن را پیموده‌ایم، دشوار خواهد بود. این اصلاح مانند هر جراحی و درمان دیگری، بدون هزینه و بدون فشار نیست اما پس از یک دوره نسبتاً کوتاهِ نقاهت به سرپا شدن اقتصاد ایران کمک خواهد کرد. همچنین با ابزارهای حمایتی مانند پرداخت یارانه نقدی به افراد نیازمند، مقدار زیادی از این فشار کاسته خواهد شد.

حضورگسترده یاکم‌رنگ؟

روزنامه ستاره صبح با انتشار گزارشی با عنوان حضورگسترده یاکم‌رنگ؟ نوشت: انتخابات جدا از کارزارهای سیاسی و رقابتی که میان جریان‌های سیاسی وجود دارد، سلامت، شفافیت و رقابتی بودن آن نیز در همه کشورها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. کشورهای پیشرفته به دو طریق سلامت انتخابات را تضمین کرده‌اند. یکی «حزبی بودن نظام انتخابات» و دیگری «الکترونیکی برگزار کردن انتخابات» است. این دو در دنیا تجربه شده و میزان تقلب و دخالت در نتیجه انتخابات را به صفر رسانده است. مسئول برگزاری انتخابات در ایران «ستاد انتخابات کشور» از زیرمجموعه‌های وزارت کشور است. جمال عرف، رئیس ستاد انتخابات کشور در تازه‌ترین گفت‌وگوی خود از چالش‌ها و اقدامات این ستاد در راستای هرچه بهتر برگزار شدن انتخابات دوم اسفند ماه مجلس شورای اسلامی سخن گفته است.

وی در ارتباط با فضاسازی‌ها برای تحریم انتخابات می‌گوید اتاق فکر وزارت کشور تاکنون ۱۵ جلسه برای این منظور تشکیل داده است. وی بر پایه همین جلسات و نیز نتایج نظرسنجی‌هایی که مؤسسات معتبر داخلی انجام داده و می‌دهند پیش‌بینی می‌کند که میزان مشارکت مردم در انتخابات پیش رو حدود ۵۰ درصد خواهد بود. وی همچنین می‌گوید تاکنون تبلیغات سازمان یافته‌ای برای کاهش مشارکت در انتخابات صورت نگرفته و آنچه می‌تواند به افزایش مشارکت مردم کمک کند، اجازه حضور به سلایق مختلف فکری در انتخابات است. معاون سیاسی وزارت کشور به دغدغه اصلاح‌طلبان برای مسئله تأیید صلاحیت‌ها هم اشاره کرده و می‌گوید تلاش داریم با شورای نگهبان رایزنی کرده تا مقوله «عدم احراز صلاحیت» را در روند بررسی وضعیت کاندیداها کنار بگذارند. قرائن و شواهد نشان می‌دهد که تاکنون میزان مشارکت در شهرهای بزرگ پایین بوده است، اما به دلیل رقابت‌های قومی، قبیله‌ای، فامیلی و اینکه نماینده مجلس برای برخی افراد و اطرافیان خود شغل پردرآمدی شده، میزان مشارکت در شهرهای کوچک نسبت به شهرهای بزرگ بیشتر خواهد بود.

کار روحانی مثل راه رفتن روی پل صراط است

روزنامه ایران با انتخاب تیتر کار روحانی مثل راه رفتن روی پل صراط است، به گفت وگو با حسین واله، دیپلمات پیشین و استاد دانشگاه پرداخت و آورد: روحانی الان خارج از راهبرد خودش بازی می‌کند؛ چاره‌ای هم ندارد باید همین کار را بکند. باید هم جبهه داخلی را یکپارچه نگه دارد و هم درجبهه دشمنان شکاف اندازد. این کار سختی است مثل راه رفتن روی پل صراط است. از فرصت‌ها هم باید حداکثر استفاده را بکند. معلوم است که روحانی برای هر فداکاری مهیاست. اصلاً پا گذاشتن او در این میدان مین خودش فداکاری بود. او باید همه را در داخل قانع کند که با تعمیق شکاف بین قدرت‌های رقیب خارجی، از هر کدام امتیاز متناسب را برای کشور بگیرد. انواع مقاومت‌ها در برابر او وجود دارد. فرصتش هم زیاد نیست. به‌نظرم ایشان متوجه حجم موانع عظیم بازدارنده هست؛ با این حال سعی اش را می‌کند. روحانی در سیاست داخلی یک «ست بک» داشت اما دیپلماسی شکست نخورده و راهی که شروع شده هنوز باز است گرچه خیلی باریک. من از ریز جزئیات اطلاع ندارم لذا نمی‌توانم قضاوت کنم که آیا کشور هم ضرر خاصی کرد یا نه. پیشتر هم گفته‌ام که تعویق مذاکرات تا وقتی طرف ملتفت شود که عملاً چه محدودیتی‌هایی دارد غلط نیست گرچه هزینه دارد. وضع سیاسی و اخلاقی امریکا الان در ضعیف‌ترین حد در دهه‌های اخیر است. متحدان امریکا لمس کرده‌اند که زیادی روی آن حساب کرده‌اند. این چیزی است که دهه هاست ایران و برخی سیاست‌های مستقل در جهان سوم مرتب می‌گفتند.

اما متحدان و دست نشاندگان امریکا باور نمی‌کردند یا دوست نداشتند باور کنند؛ حالا چاره ندارند. با این واقعیت مواجهند. برآب شدن خیالات آنها شاید سبب شود تغییر مسیر دهند. اما شاید هم سبب نشود چون برای تغییر مسیر، قدرت لازم است. به همین میزان، موضع ایران در منطقه و جهان خیلی قوی‌تر از قبل است. اما آیا ترامپ حاضر است به ایران امتیازی را بدهد که ایران می‌خواهد؟ شک دارم. به نظرم راهبرد اصلی او همچنان گسترش ناامنی و تهدید برای فروش بیشتر سلاح است و شاید حتی تا مرز ایجاد جنگ در منطقه پیش برود. فعلاً شرایط ژلاتینی است. در نیویورک، به‌خاطر موضوع استیضاح و موضوع انتخابات، ترامپ حتماً مایل بود با ایران کاری بکند. اما تا چه حد؟ من اطلاع ندارم. خبرهایی که نشت کرده حاکی است که وقتی فرانسه بود، طرح مکرون را پذیرفته بوده ولی بعد که به واشنگتن رفت مشاوران رأی اش را زده‌اند. مجدداً رهبران اروپایی او را قانع کرده‌اند. گفته می‌شود که حاضر بوده همه تحریم‌ها را بردارد. اما مقام رسمی خارجی این خبر را رسماً اعلام نکرده است، اینها نقل قول است. به نظرم انزواگرایی ترامپ تا انتخابات ادامه می‌یابد. در دور بعدی، معلوم نیست به چه سمتی برود. خیلی محتمل است تضاد با چین خیلی تشدید شود و در نتیجه فشار روی خاورمیانه هم بیشتر شود. این موضوع ممکن است سبب شود امتیاز بیشتری به ایران بدهد.

اصلاح‌طلبی و تحول‌خواهی

روزنامه همدلی در مطلبی با عنوان اصلاح طلبی و تحول‌خواهی می نویسد: گفتمان اصلاحات در ماه‌های گذشته دچار تشتت، انفعال، یاس و تخریب مخالفان از یک‌سو و خودزنی برخی موافقان از سوی دیگر شده است. گفتمان اصلاحات به عنوان گفتمانی برخاسته از دل مشروطیت و تداوم یافته در بستر انقلاب اسلامی ایران اکنون عمری به درازای بیش از یکصد سال دارد. حال این گفتمان با فراز و فرودها و چالش‌های متعددی روبه‌رو است، اما هربار که به خیال و خواب اقتدارگرایان، به محاق می‌رود، با جوششی درونی مبتنی بر مقتضیات زمانه، جان دوباره‌ای می‌گیرد و رخ‌نمایی می‌کند و قدرتمندتر از گذشته رسالت اصلاح‌گری جامعه و حاکمیت را به پیش می‌برد. بدیهی است در این تعریف اصلاحات به معنای یک تشکل سیاسی و احزاب همسو با اصلاح‌طلبی به عنوان یک رویکرد، اندیشه و مرام تفاوت دارد. آنچه باعث شده است که جریان اصلاح‌طلبی در طول یک سده از گردباد حوادث و تنگناها به سلامت عبور کند، نهادینه شدن فرهنگ اصلاح‌طلبی در بطن و متن جامعه است که اجازه نمی‌دهد این اندیشه پویا به صورت کامل از سپهر سیاست ایران زدوده شود.

تردیدی نیست که گفتمان اصلاحات این روزها با چالش‌های متعددی مواجه شده است؛ به زعم بسیاری از مدافعان اصلاحات، این گفتمان بعد از اقبال شدید در دهه گذشته، به دلایلی چند با انتقادات زیادی روبه‌روست و پیش‌بینی برخی از کارشناسان سیاسی شکست احتمالی گفتمان اصلاحات در انتخابات آینده است. برای پاسخ به این ابهام باید چند نکته را مدنظر داشت. اول اینکه گفتمان اصلاحات به معنای عام آن با موفقیت یا شکست در انتخابات ارزیابی نمی‌شود. اصلاح‌طلبی یک تفکر تحول‌خواهی مستمر و پیوسته در بطن جامعه است که در هر دوره‌ای تلاش می‌کند با توجه به واقعیات جامعه و شرایط و مقتضیات داخلی و خارجی، از شکاف میان ملت و حاکمیت جلوگیری کند. به عبارتی اصلاح‌طلبی یک پدیده ایستا و ثابت نیست که بتوان برای آن پایان و فرجام خاصی را متصور شد، بلکه اصلاح‌طلبی نیاز دایمی جامعه ایران است که هر روز و هر لحظه، نیاز به بازبینی، بازسازی و بازتولید خود دارد.