ضرورت احیای بازی‌های بومی و محلی در کهگیلویه و بویراحمد

یکهزار و ۲۰۰ بازی بومی، محلی از اقوام مختلف ایران زمین شناسایی و ثبت شده که فرصتی بی نظیر برای ایجاد نشاط اجتماعی در جامعه است.

عمو زنجیر باف، قایم باشک، کلاغ پر، گل یا پوچ،لی لی، هفت‌ سنگ، وسطی و ده‌ها بازی دیگر که هر یک نامی آشنا و سرشار از خاطرات فراموش ناشدنی برای نسل‌های مختلف هموطنان ایرانی است.

اما یا وجود این ظرفیت ها امروزه در کلان‌شهرها، شهرهای کوچک و حتی روستاهای کشور، جای خالی بازی‌های خلاقانه و مبتکرانه کودکان به وضوح مشاهده می شود.

این روزها با گسترش تکنولوژی و رایانه‌ای شدن سرگرمی ها بازی های بومی و محلی به تدریج به دست فراموشی سپرده شده یا حداقل از رونق افتاده است.

درحالی که جامعه شناسان انجام بازی های گروهی برای اجتماعی شدن کودکان و تکوین شخصیت آنان را ضروری می دانند و تقریبا همه بازی های بومی و محلی به صورت گروهی اجرا می شود اما بازی در فضای مجازی در بین کودکان و نوجوانان هر روز در حال گسترش است.

جامعه شناسان معتقدند که بازی های بومی و محلی هر منطقه که با توجه به آداب و رسوم آن خطه به وجود آمده  زمینه همدلی مردم را فراهم می کند اما بازی های رایانه ای بطور عموم بر اساس یک نگاه کلی و جهانی طراحی شده و در بسیاری از موارد حتی با فرهنگ جامعه همخوانی ندارد.

شادی، نشاط و تحرک جسمی در کنار شکوفایی خلاقیت ها از مشخصات بازی های بومی محلی است.

بازی های بومی و محلی به رشد شخصیت کودکان و تکوین شخصیت مستقل نسل امروز کمک موثری می کند چون بعدها آنان کارهایی که در کودکی به عنوان بخشی از زندگی خود تمرین  کرده در بزرگسالی به عنوان مهارت در زندگی خود بکار می گیرند.

بازی های رایانه ای به سکوت و تنهایی نیاز دارد و در نتیجه آن ارتباط با دیگران کاهش می یابد و حتی بیماری افسردگی مخاطبان آن را تهدید می کند و روح خشونت نزاع در فرد را ایجاد می کند.

کارشناسان حوزه گردشگری معتقدند که بازی های بومی محلی به دلیل اینکه ریشه در فرهنگ و آداب و رسوم سنتی مردم کشورمان دارد می تواند ظرفیتی برای جذب جهانگردان نیز باشد.

بازی های بومی و محلی جزو میراث نامحسوس مردم کشورمان  است که باید با شیوه های مختلف برای نسل احیا شود.

کارشناسان بر این باورند که این بازی ها با توجه به پیش زمینه های تاریخی خود نقش مهمی در زندگی ،آموزش و تربیت فرزندان ایران زمین دارند.

در روزگاران نه چندان دور به هر کوی و برزنی که گام می گذاشتی سرشار بود از هیاهو و هیجان کودکان،جوانان و حتی بزرگسالانی که مشغول بازی های بومی و محلی بودند اما این روزها جوانان و بزرگترها بسیار کم فرصت پرداختن به بازی های بومی و محلی را می یابند و کودکان هم بیشتر به بازی های رایانه ای مشغول هستند که این روند نیاز به احیای بازی های بومی و محلی را ضروری کرده است.

یک مادر گچسارانی گفت: در سال های نه چندان دور بازی های بومی و محلی سرگرمی اصلی همه کودکان بود و به همین دلیل تحرک بدنی اضافه وزن و چاقی در بین آنان خیلی کم بود.

آفتاب کرمی افزود: در سال های دهه شصت شاید در یک کلاس درس ۲۵ نفری یک دانش آموز چاق حضور داشت اما امروزه بیشتر کودکان و نوجوانان چاق هستند یا اضافه وزن دارند.

وی با اشاره به هیجان بچه ها در زمان بازی های محلی در دهه شصت اظهار داشت: روحیه بچه های آن سال ها با وجود شرایط جنگ بسیار با نشاط بود.

یک مرد کهنسال باشتی با اشاره به خاطرات سال های گذشته که جوانان و حتی بزرگسالان پس از کارهای روزانه به بازی می پرداختند بر لزوم احیای بازی های محلی تاکید کرد.

حسن علی پور با یادآوری برگزاری جشنواره بازی های بومی و محلی و دگرگونی روحیه مردم از مسئولان خواست برپایی این جشنواره ها تداوم داشته باشد.

او تصریح کرد بیشتر کودکان و نوجوانانی که با استفاده از این بازی ها سرگرم می شوند پرخاشگر و منزوی هستند که این امر ضرورت پیش بینی بازی در فضای واقعی را بیشتر کرده است. 

علی پور با بیان اینکه در بیشتر مناطق پارک های تفریحی پیش بینی شده گفت: احیای بازی های محلی پول نیاز ندارد فقط نیازمند همت است.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کهگیلویه و بویراحمد می گوید: با توجه به اهمیت بازی های بومی و محلی در مقوله گردشگری مردم شناسی احیای این میراث ارزشمند در برنامه های دولت است.

محمود باقری افزود:ثبت بازی های بومی و محلی در فهرست آثار ملی و اجرای بازی های بومی و محلی در جشنواره ها از برنامه های در حال اجرا برای زنده ماندن این بازی هاست.

وی ابراز داشت:تاکنون ۲ مورد از بازی های بومی محلی شامل الختر و گرنادوال در فهرست آثار ملی ثبت شده است.

الختر

در بازی الختر دو گروه برابر از نظر تعداد با یک دست انگشت شصت پا را می‌گیرند و با دست دیگر در حالت ایستاده افراد تیم مقابل را هل می‌دهند و فردی که دستش از پایش جدا شود و یا به زمین بیفتد بازنده است.

گرنا

این بازی به نام شال کو یا گرنا دوال یکی از بازی های محبوب جوانان کهگیلویه و بویراحمد در روزگاران نه چندان دور بوده است.

در این بازی دو گروه از مردان تقریباً هم قد و قواره در مقابل هم قرار می گیرند.

وسیله بازی یک طناب است و که طناب ها در وسط یک دایره قرار داده می شود و یک گروه نیز در این دایره قرار می گیرند و باید از طناب های خود محافظت می کنند.

تیم مقابل سعی دارد طناب های تیم داخل میدان را با زیرکی برباید و افراد درون میدان با کفش خود به کفش افراد بیرون از دایره ضربه می زنند.

برنده بازی تیمی است که فرد بیرون از میدان یا دایره را بزند.

در غیر این صورت تیم بیرون دایره با طناب هایی که ربوده اند می توانند کفش افراد درون دایره هدف قرار دهند.

باقری افزود: بازی کوس نیز در مرحله تشکیل پرونده برای ثبت در فهرست آثار ملی است.

وی عنوان کرد: ۶۰ بازی بومی و محلی در کهگیلویه و بویراحمد شناسایی شده است.

باقری گفت:بازی‌های فربجک، کوس، پرپیک، دوز ، تکراجفترا، پشکل گار، چوکلی، چوبازی، سفرک ودر، مولاوتو ، گروگرو، چوتق تق، هف دره گوشک، بره غزی، تپ تپو، کچک بسن، پرش جفت پا، پرش دور خیز، ملق زدن، کهتر، گرموچه، هدیدی، کله روانک، دوال بازی، دسمال روانک، شاخ پازنی، کش کشا، تلین چرین، قطور بازی، هیلو، قله تو، بویگ بازی، گله گله، ماشی ماشی، جاده‌سازی، خاله واودسی، سرسره، هتتل، آسیو بازی، گلال گلال، خاک‌بازی یا خاک پیت، تش بازی، شش هونه، آس آس و تیر مهره بازی ازبازی‌های بومی و محلی مردم کهگیلویه و بویراحمد است.

کهگیلویه و بویراحمد با بیش از ۷۶۰ اثر منقول و غیر منقول ثبت شده در آثار ملی در جنوب غربی کشور قرار دارد.

این استان در دوره‌های تاریخی مختلف با نام‌هایی مانند بلاد شاپور، جبال گیلویه و کهگیلویه شناخته می‌شد.

استان کهگیلویه و بویراحمد متشکل از هشت شهرستان ۱۷ شهر و یک هزار و ۷۰۰ روستای دارای سکنه با جمعیت ۷۲۳ هزار نفر در جنوب غربی کشور سالیانه میزبان سه میلیون نفر گردشگر داخلی و خارجی است.