درباره ابوالقاسم غفاری | برجسته‌ترین دانشمند ایرانی در حوزه صنعت فضا

به گزارش گروه اطلاع رسانی ایرنا، سازمان ملی هوانوردی و فضایی‌آمریکا یا ناسا (ational Aeronautics and Space dministration) بزرگترین سازمان فضایی سراسر جهان محسوب می شود. این سازمان با امضای دوایت آیزنهاور رییس جمهوری آمریکا در ۲۹ ژوئیه  ۱۹۵۸ و به دلیل نگرانی‌ کنگره این کشور از عقب‌افتادگی فناوری آمریکا از شوروی ایجاد شد.

توماس کیت گلنان نخستین مدیر ناسا بود. فعالیت رسمی ناسا از یکم اکتبر ۱۹۵۸ میلادی با جذب هشت هزار کارمند و بودجه سالیانه ۱۰۰ میلیون دلار برای رقابت فضایی با سازمان فضایی شوروی آغاز شد.

فعالیت ناسا با نورث امریکن ایکس ۱۵ آغاز و سپس با پروژه عطارد برای کشف اینکه آیا انسان می‌تواند در فضا زنده بماند، پیگیری شد. در جریان این پروژه، نخستین فضانورد آمریکایی آلن شپارد ۱۵ دقیقه در فضا پرواز کرد. یک ماه پیش از آلن شپارد، یوری گاگارین اهل شوروی یکبار کره زمین را با وستوک یک دور زده بود و نخستین دوره رقابت فضایی به سود شوروی پایان یافت.

ناسا با شکست در دور نخست رقابت فضایی، برنامه‌ای تنظیم کرد تا انسانی به کره ماه بفرستد. به همین منظور، پروژه فضایی جمینای و آپولو (سفر به ماه) را راه اندازی کرد. جمینای موفق به کسب اطلاعات بسیار مهمی از ماه شد و زمینه را برای فرود یک فضانورد آمریکایی بر این کره آماده کرد. سرانجام در ماموریت آپولو ۱۱، نیل آرمسترانگ نخستین و باز آلدرین دومین فردی بودند که در ۲۱ ژوئیه ۱۹۶۹ میلادی بر کره ماه گام نهادند. با گام نهادن آرمسترانگ بر ماه، رقابت فضایی به سود ناسا پایان یافت.

 هم اکنون ناسا ۱۰ مرکز در ۱۰ منطقه مختلف آمریکا دارد که هر یک بر نوع خاصی از فعالیت های علمی متمرکز شده اند. ناسا برای اجرای پروژه‌های پژوهشی و تحقیقاتی خود دانشمندان و محققانی از دیگر ‌کشورهای جهان از جمله ایران استفاده می‌کند، برپایه گزارش ها حدود ۷۰ الی ۸۰ ایرانی در ناسا فعالیت دارند.  

یکی از برجسته‌ترین دانشمندان ایرانی در حوزه علوم ریاضی، فیزیک و صنعت فضا که در ناسا فعالیت می کرد، ابوالقاسم غفاری ‌است، وی نخستین ایرانی شاغل در سازمان فضایی آمریکا (ناسا) به حساب می‌آید.

پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا در این نوشتار سعی دارد به مناسبت سالروز درگذشت ابوالقاسم غفاری به بررسی شخصیت علمی و فعالیت‌های او در سازمان ملی هوانوردی و فضایی‌آمریکا (ناسا) و معرفی چند تن دیگر از دانشمندان ایرانی شاغل در ناسا بپردازد.

ابوالقاسم غفاری

ابوالقاسم غفاری در ۱۲۸۶ خورشیدی در تهران دیده به جهان گشود. او به دلیل اشتیاق و علاقه فراوان به علوم ریاضی پس از گذراندن مراحل مقدماتی در مدرسه دارالفنون برای ادامه تحصیل به فرانسه رفت و در ۱۹۳۶ میلادی موفق به دریافت دکتری ریاضیات و فیزیک از دانشگاه سوربن شد.

او پس از سال ها پژوهش در حوزه علوم ریاضی و فیزیک و همچنین با همکاری آلبرت انیشتین در مرکز مطالعات پیشرفته‌ پرینستون در نیوجرسی آمریکا، برجسته‌ترین پژوهش ها را درباره نظریه وحدت میدان و الکترومغناطیس ارایه داد.

غفاری،‌ در ۱۳۳۱ خورشیدی به ایران بازگشت و در دانشکده علوم دانشگاه تهران به تدریس معادلات دیفرانسیل پرداخت اما چون شرایط را برای تحقیق و پژوهش مناسب ندید، پس از چهار سال دوباره به آمریکا بازگشت.

غفاری پس از تشکیل ناسا در ۱۹۵۸ میلادی و آشنایی با هیو درایدن معاون ناسا، برای برنامه مسیریابی آپولو به ناسا دعوت شد و به انجام محاسبات مربوط به مسیر انتقال کپسول حامل انسان به مدار ماه‌ پرداخت. وی در مرکز پرواز فضایی گودارد ناسا با استفاده از ریاضی، درباره فن‌آوری‌های مختلف بهینه‌سازی مشکلات مسیر بین زمین و ماه تحقیق ‌کرد.

او در ارتباط با سال هایی که در ناسا کار می کرد، می‌گوید: ۲ سال اولیه فعالیت‌های من در ناسا در زمینۀ مشاوره بود و بعد از آن به پروژۀ آپولو انتقال یافتم... وظیفۀ ما در آپولو، تعیین مسیر فضاپیما در جریان سفر به ماه بود تا فضاپیما بتواند در کوتاه ترین زمان، حداکثر فعالیت را انجام دهد یا اگر اشتباهاتی در مسیر رخ می‌داد، آنها را اصلاح می‌کردیم. ما از ابتدای پروژه و از ماموریت آپولوی یک در ناسا استخدام شدیم. پرتاب‌های اولیه تا آپولوی ۱۱ همگی آزمایشی بودند تا بالاخره آپولو ۱۱ موفق شد بر سطح ماه فرود بیاید.

غفاری در ۱۳۴۸ خورشیدی به پاس خدماتش در جریان ماموریت آپولوی ۱۱ از طرف نیکسون رییس جمهوری وقت آمریکا، مدال افتخار دریافت کرد و در ۱۳۵۱ خورشیدی، سه سال پس از انجام موفقیت‌آمیز برنامه‌ آپولو و بازگشت نخستین فضانوردان از کره ماه از ناسا بازنشسته شد و تحقیقات خود را در زمینه داینامیک‌های ستاره‌ای و کنترل ماموریت‌های میان سیاره‌ای ادامه داد.

از پروفسور غفاری بیش از ۵۰ اثر تحقیقاتی در زمینه ریاضیات نظری و عملی در آمریکا، انگلیس و فرانسه سه کتاب مهم دیگر نیز به یادگار مانده که به‌ عنوان کتاب‌های درسی در دانشگاه‌های این کشورها تدریس می‌شود. یکی از آثار او که به نام روش هودوگراف در دینامیک گازها که در ۱۳۲۹ خورشیدی نوشته شده به‌ عنوان یک اثر ارزشمند جهانی در بولتن جامعه ریاضیدانان آمریکا، مجله مسایل ریاضی، نامه ریاضیات، نامه مکانیک عملی و فصلنامه دانشجویان ریاضی هند توصیه شده است.

ابوالقاسم غفاری در ۱۴ آبان ۱۳۹۲ خورشیدی در آمریکا درگذشت.

فیروز نادری

فیروز نادری یکی از شخصیت‌های مشهور ایرانی به شمار می رود که به عنوان معاون‌ مدیرکل تنظیم‌ راهبردهای آزمایشگاه پیش‌رانش جت در ناسا و مدیرکل اکتشافات منظومه خورشیدی برگزیده شد. او متولد ۱۳۲۵ خورشیدی در شیراز است که پس از پایان تحصیلات متوسطه به آمریکا مهاجرت کرد و موفق به اخذ دکتری در رشته برق در این کشور شد.

نادری در ۱۹۷۹ میلادی به آزمایشگاه پیش رانش جت ناسا (JPL) پیوست و در این سال‌ها در زمینه‌های مختلفی مانند مهندسی سامانه‌ها، توسعه‌ فناوری، مدیریت برنامه و پروژه‌ سامانه‌های ارتباط ماهواره‌ای، رصدخانه‌های سنجش از دور زمین، رصدهای اختر فیزیکی و سامانه‌های سیاره‌ای به فعالیت پرداخت.

در  ۲۰۱۱ میلادی وی به بالاترین درجه در دوران کاری خود دست یافت و به عنوان مدیرکل اکتشافات منظومه خورشیدی در آزمایشگاه پیش رانش جت ناسا منصوب شد و در ۲۰۱۶میلادی از منصب خود استعفا داد. در همین سال ناسا به پاس خدمات ارزنده وی، سیارک (۵۵۱۵) که پیشتر به نام EL۱ ۱۹۸۹‎ شناخته می‌شد به سیارک نادری تغییر نام داد.

وی همچنین از ۲۰۰۰ میلادی مدیریت برنامه تازه تأسیس مریخ را بر عهده گرفت. وظیفه مرکز برنامه مریخ آن بود که تمام تحقیقات مربوط به مریخ را هدایت و برنامه‌ریزی کند. معروفیت نادری بیشتر به خاطر موفقیت وی در سه  ماموریت در پرتاب ۲ کاوشگر مریخ یعنی روح و فرصت بوده که با مدیریت او اطلاعات زیادی از جمله امید بیشتر به وجود حیات در مریخ به بشر داده شد.

محمد جمشیدی

پرفسور محمد جمشیدی به عنوان یکی دیگر از دانشمندان ناسایی ایران شناخته می شود که در ۱۳۲۳ خورشیدی در شیراز دیده به جهان گشود. وی به مدت ۱۰ سال با سازمان فضایی آمریکا ( ناسا) همکاری و در نخستین پروژه پرتاب روبات به سطح کره مریخ به صورت مشورتی مشارکت داشته است. او همچنین به مدت ۷ سال  به طور افتخاری با مرکز ناسا در واشنگتن به عنوان مشاور همکاری کرد و جایزه ملی خدمت از ناسا را از آن خویش ساخت. پرفسور محمد جمشیدی، ۶۵۰ اثر علمی از جمله نخستین کتاب درسی در خصوص سیستم های ابعاد بزرگ را به رشته تحریر درآورد.

حمید برنجی عضو پژوهشگران ایستگاه فضایی ناسا

حمید برنجی در ۱۳۳۷ خورشیدی در کرمانشاه دیده به جهان گشود. وی از ۱۹۸۶ میلادی به استخدام سازمان فضایی آمریکا درآمد و تا ۲۰۱۲ میلادی به مدت ۲۶ سال در این سازمان مشغول به کار بود. در ابتدا به عنوان دستیار تحقیقاتی در ناسا شروع به کار کرد اما پس از مدتی، دستیار تحقیقاتی ارشد شد.

کاظم امیدوار عضو پژوهشگران ایستگاه فضایی ناسا 

کاظم امیدوار پس از گذراندن تحصیلات مقدماتی در ایران، برای ادامه تحصیل به آمریکا سفر کرد و در دانشگاه نیویورک در رشته ریاضیات و فیزیک نظری به تحصیل پرداخت و موفق به اخذ دکترا شد. پایان تحصیلات امیدوار مصادف بود با آغاز عصر فضا و جنگ سرد میان آمریکا و شوروی و اشتیاق و تمایل آمریکا برای جذب فارغ التحصیلان جوان رشته های فیزیک در ناسا در نتیجه کاظم امیدوار به ناسا دعوت شد. او در فرصتی که برای فراهم شدن تاییدیه امنیتی دولت آمریکا پیش آمده بود به ایران سفر و چند درس در رشته فیزیک هسته ای در دانشگاه تهران ارایه کرد. پس از اخذ تاییدیه از طرف دولت آمریکا به واشنگتن رفت و در ناسا مشغول به کار شد. او سابقه بیش از ۴۰ سال همکاری با ناسا را در کارنامه خود دارد و از او بیش از ۵۰ مقاله علمی در زمینه فیزیک اتمی و اختر فیزیک منتشر شده است. کاظم امیدوار در  ۱۳۸۲ خورشیدی در آمریکا درگذشت.

رضا غفاریان کارشناس لابراتوار نیرو محرکه جت ایستگاه فضایی ناسا

رضا غفاریان از دوران کودکی به ریاضیات و علوم علاقه و اشتیاق فراوانی داشت. او جزو نخستین گروه های پذیرفته شده دانشگاه شریف در تهران بود. با بورسیه تحصیلی وارد دانشگاه کالیفرنیا شد و مدرک کارشناسی ارشد و دکتری خود را از آنجا دریافت کرد.

او نزدیک به ۲ دهه فعالیت در آزمایشگاه‌های نیروی محرکه جت سازمان ناسا در پاسادینا برای پیشرفت صنعت ریز الکترونیک برای احتیاجات بخصوص اهداف فضانوردی سازمان ناسا را در کارنامه خود دارد. او در سال‌های گذشته بر روی رایانه هایی که به وسیله  سفینه فضایی به فضا می رود،  کار می‌کند. بسته بندی های الکترونیکی که او روی آنها کار کرده، اکنون در تمام مراکز ناسا یافت می شود.

پروفسور پرویز معین رییس موسسه مرکزی تحقیقاتی دانشگاه ناسا 

پرویز معین یکی دیگر از چهره های برتر علمی ایرانی در جهان به شمار می رود. او بنیانگذار و مدیر مرکز تحقیقات ارتعاشات دانشگاه استنفورد و ایمز است که به عنوان یک کنسرسیوم تحقیقاتی میان ناسا و مرکز تحقیقات ارتعاشات دانشگاه استنفورد به مطالعات بنیادی جریان ارتعاش می پرداخت. معین همچنین برنده جایزه علمی ناسا و جایزه مؤسسه انستیتو آمریکایی هوانوردی و فضانوردی شده است.

آزاده تبازاده دانشمند ارشد فیزیک ایستگاه فضایی ناسا

آزاده تبازاده در هفت سالگی به آمریکا مهاجرت کرد و یکی از دانشمندان ایستگاه فضایی ناسا به شمار می رود که مقاله های علمی زیادی از او به یادگار مانده است. او در ارتباط با زمینه ابرها و آلاینده های جو زمین به مطالعه پرداخت.

تبازاده در ۱۳۷۸  خورشیدی برنده بالاترین جایزه رییس جمهوری دولت آمریکا برای دانشمندان و مهندسان شد. از دیگر جوایز مهم او می توان به مدال اتحادیه ژئوفیزیک آمریکا در ۱۳۸۰ اشاره کرد.

مهتا مقدم

مهتا مقدم در۱۳۶۱ خورشیدی به آمریکا سفر کرد و مدارک کارشناسی ارشد و دکتری خود را نیز در رشته‌های مهندسی برق و کامپیوتر از دانشگاه ایلینویز در اوربانا کمپین دریافت کرد. او سرپرستی یک پروژه برنامه انکوباتور ابزاری ناسا برای طراحی فناوری‌ها و اجزای ارزیابی پیشرفته برای یک وسیله SAR تولید فضایی با فرکانس پایین (UHF+VHF) برای اندازه گیری جهانی از رطوبت خاک عمیق و زیرتاق بر عهده دارد و به تحلیل وضعیت سیستم رادار همزمان با ارسال اطلاعات دوره ای درباره سلامت سیستم های مختلف از روی فضاپیما، می پردازد.