به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، از میانه اردیبهشت ماه امسال و فرارسیدن نخستین سالروز خروج آمریکا از توافق هسته ای ایران و ۱+۵، تهران که به رغم پایبندی به برجام اقدامی مناسب را از سوی طرف های مقابل مشاهده نکرد، چاره را در کاستن از تعهدات یافت.
گام‌های تدریجی و پلکانی تهران بر پایه دو بند ۲۶ و ۳۶ برجام برداشته می شود؛ بندهایی که برای ایران این حق را قائل شده در صورت عدم اجرای برجام از سوی طرف مقابل، به صورت جزئی یا کلی تعهدات خود را به حالت تعلیق درآورد. در متن برجام، ۳۰۰ کیلوگرم برای میزان ذخایر اورانیوم ۳.۶۷ درصد و همچنین ۱۳۰ تن برای ذخایر آب سنگین در نظر گرفته شده است.
برجام در گام نخستِ کاهش تعهدات
هجدهم اردیبهشت ماه امسال که یک سال از تعهدگریزی آمریکا می گذشت و ایران خود را در اجرای توافق هسته ای تنها یافت، بر پایه مصوبه شورای عالی امنیت ملی، مسیر کاهش تعهدات برجامی را در پیش گرفت.
اجرای گام نخست برجام برای نخستین بار دوشنبه دهم تیرماه رسانه ای شد که «محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه کشورمان از افزایش میزان ذخایر اورانیوم خبر داد. ظریف در حاشیه مراسم بزرگداشت «مرتضی صفاری نطنزی» نماینده فقید مردم نطنز و قمصر در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه آیا ایران مرز ۳۰۰ کیلوگرم اورانیوم غنی شده را رد کرده است، گفت «آن طور که من اطلاع پیدا کرده‌ام ایران طبق برنامه اش از مرز ۳۰۰ کیلوگرم اورانیوم غنی شده عبور کرده و این را هم قبلاً اعلام کرده بودیم.»
در مرحله نخست اجرای کاهش تعهدات برجامی، امیدواری تهران به اجرای تعهدات متقابل به ویژه از سوی طرف اروپایی بالا بود و از این رو مسوولان کشورمان در فرصت های مختلف همواره بر جدیت خود برای کاهش تعهدات تاکید می ورزیدند تا اینکه عدم اجرایی شدن «اینستکس»، ایران را به انجام وعده خود مصمم ساخت.
برجام در گام دوم
حدود دو ماه بعد از گام نخست، تهران به ناچار قدم دوم خود را نیز برداشت و در این مرحله غنی سازی اورانیوم از ۳.۶۷ به ۴.۵ درصد افزایش یافت. «بهروز کمالوندی» سخنگوی سازمان انرژی اتمی همزمان با رونمایی از اقدام دوم ایران، تاکید کرد که «غنی‌سازی ۲۰ درصدی از گزینه‌های مطرح در برنامه‌های مربوط به گام سوم کاهش تعهدات برجامی جمهوری اسلامی ایران است.»
برجام در گام سوم
جمهوری اسلامی ایران که در گام های نخست و دوم، ابتدا از سقف ۳۰۰ کیلو برای ذخایر اورانیوم غنی شده عبور کرد و سپس میزان غنای آن را از ۳.۶۷ تعیین شده در برجام به ۴.۵ درصد افزایش داد، شانزدهم شهریورماه نیز سومین گام خود را در این مسیر برداشت.
سخنگوی سازمان انرژی اتمی شنبه ۱۶ شهریور در کنفرانس خبری درباره جزییات گام سوم کاهش تعهدات برجام سخن به میان آورد و به بیان جزییات چهار اقدام ایران در کاهش تعهدات پرداخت و گفت: یکی از تعهدات ایران در برجام مربوط بازطراحی رآکتور اراک است. دیگری مربوط به تولیدات آب سنگین است. موضوع سوم بازفرآوری سوخت مصرف شده هست. موضوع دیگر غنی سازی به لحاظ سطح هست. موضوع بعد تحقیق توسعه هست. سه موضوع دیگر فردو، میزان ذخایر و نظارت ها و دسترسی های آژانس است. از این ۷ موضوع عملاً ما ۴.۵ موضوع را انجام داده‌ایم (کاهش تعهدات) و موضوعات باقیمانده به‌لحاظ مختصر باقی مانده است.
در بخش هایی از صحبت های کمالوندی به تحقیق و توسعه و فرایند گازدهی سانتریفیوژهای جدید اشاره و تصریح شده است: ماشین ۶IR قرار بود در سال ۱۱ گازگیری شود، که گازدهی آن شروع شد. ماشین ۴IR بیست‌تایی ایران آغاز به کار کرد. ماشین ۶IR به صورت زنجیره ۲۰ ماشین قرار بود آبان ماه انجام شود که این زنجیره گازدهی شد؛ زنجیره ۳۰ تایی را در برنامه بعدی انجام می‌دهیم.
سخنگوی سازمان انرژی اتمی افزود: برای دو ماه آینده قبل از اینکه گام سوم به پایان برسد، ۳ کار مهم داریم که ارزش بسیار بالایی دارند، یکی راه اندازی زنجیره های شاهد ۱۶۴ تایی «آی آر ۴» و راه اندازی زنجیره های شاهد ۱۶۴ تایی «آی آر ۲ ام» است؛ با توجه به اینکه ظرفیت ما الان بین ۴ تا ۵ سو است عملا می توانیم محاسبه کنیم روزی ۳۲۸ سانتریفیوژ با حدود ۴ تا ۵ سو یعنی چیزی حدود ۱۵۰۰ سو افزایش ظرفیت خواهد بود و این به ذخایر کشور اضافه می شود؛ راه اندازی زنجیره میانی سانتریفیوژ «آی آر ۵» را نیز خواهیم داشت.
آستانه گام چهارم و تکاپوی طرف اروپایی
موعد برداشته شدن گام چهارم نیز به منوال گام های قبلی، میانه ماه (۱۵ آبان) فرا می رسد؛ گامی که هنوز جزییات آن مشخص نشده اما افزایش غنی سازی، راه اندازی قسمت ثانویه راکتور آب سنگین اراک و همچنین رونمایی از سانتریفیوژهای۷IR، ۸IR و ۹IR از جمله گزینه های احتمالی به شمار می روند.
همواره در آستانه هر گامی که تهران در مسیر کاستن از تعهدات برمی دارد، شاهد تکاپوی طرف های مقابل هستیم به امید اینکه جمهوری اسلامی را از ادامه این راه منصرف سازند. اما با توجه به تجارب گذشته و موضع گیری مسوولان کشور و همچنین عدم اقدام ملموس برای نجات برجام از سوی طرف های اروپایی به نظر می رسد که این گام نیز همانند گام های قبلی در زمان مقرر برداشته شود.
نگاهی به موضع گیری مسوولان کشور از جدیت تصمیم ایران در ایستگاه چهارم حکایت دارد. در همین ارتباط پنجشنبه گذشته «سیدعباس موسوی» سخنگوی وزارت امورخارجه با بیان اینکه «اروپایی ها و به ویژه فرانسوی ها هنوز دارند تلاش می کنند اقداماتی را در راستای انجام تعهدات خود انجام دهند اما تاکنون این تلاش ها به نتیجه ملموسی نرسیده است»، گفت: اگر شرایط به همین منوال پیش برود به احتمال قوی گام چهارم را خواهیم برداشت.
از همین رو شاهد تکاپوی «امانوئل مکرون» رئیس جمهوری فرانسه در ابعاد و سطوح مختلف بودیم که تماس های مکرر وی با همتای ایرانی و دیدارهای دوجانبه مکرون با حجت الاسلام «حسن روحانی» رئیس جمهوری در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل بخشی از این تکاپو بود؛ تکاپویی که چند هدف مشخص را دنبال می کرد؛ بازداشتن ایران از اقدامات کاهنده برجامی و همچنین بسترسازی برای دیدار روسای جمهوری ایران و آمریکا.
در روزهای اخیر نیز «آنگلا مرکل» صدر اعظم آلمان در سفری که به هند داشت بار دیگر بر حمایت از برجام تاکید کرد و فضای حمایتی بر بیانیه مشترک او با «نارندرا مودی» نخست وزیر کشور میزبان سایه افکنده بود. در این میان اما ایران انتظاری به مراتب بیشتر از صدور بیانیه های سیاسی و حمایتی دارد.
از نگاه ناظران، گام های رو به عقب ایران در برجام ارتباط مستقیمی با عدم تحقق مطالبات برجامی این کشور دارد؛ تهران که تاکنون طبق گزارش های پیاپی مسوولان آژانس بین المللی انرژی اتمی به مفاد برجام پایبند مانده اما از مزایای اقتصادی آن بهره مند نشده است. حتی با وجود اینکه چندی پیش در نشست کمیسیون مشترک برجام از اجرای سازوکار «اینستکس» و همچنین ایجاد «خط اعتباری ۱۵ میلیارد دلاری» خبرهایی به گوش رسید ولی مکانیسم های مذکور هنوز به مرحله اجرا و فاز عملیاتی وارد نشده اند.
از همین رو بود که رئیس جمهوری امروز سه شنبه در مراسم افتتاح کارخانه نوآوری آزادی گفت که از فردا گام چهارم و جدید را برمی‌داریم البته پیشاپیش به کشورهای دوستمان در دنیا اعلام می‌کنیم فعالیت جدید ما هم با نظارت آژانس خواهد بود و آژانس همچنان نظارت می‌کند حتی بر فعالیتی که از که فردا آغاز خواهیم کرد.
نظر شما