جمال عرب زاده دبیر هنری دوازدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر درباره این فراخوان و رویکرد آن گفت: فراخوانی که امسال ارائه شد و در آن بر گفت‌وگوی هنرها: آفرینش تجسمی نوین با نگاهی میان رشتهای تاکید شده، با منظور خاصی ارائه شده است. با مطالعه چالش های جشنواره قبلی بهتر دیدیم نگاه تازه‌ای به این موضوع داشته باشیم؛ ایده گفتگوی هنرهای مختلف از همین جا شکل می‌گیرد.
وی افزود: اگرچه ۴۰ تا ۵۰ سال است که رویکرد میان رشته ای جای خود را در هنر باز کرده است، با این حال ورود دیرهنگام آن به هنرهای تجسمی ایران بیشتر از طریق فرم رخ داد تا بروز نیازهای درون رشته ها برای گشایش فضای عمل هنرمندان. حقیقت دارد که این رویکرد، نگاه سنتی به رشته ها را به نقد می کشد، اما از طرف دیگر در فرم صحیح و با حفظ ماهیت اصلی اش امکانات تازه ای برای این رشته ها مهیا می سازد.
جامعه هنری نمی تواند رویکرد میان رشته ای را هضم کند
عرب زاده ادامه داد: در دوره ای زندگی می کنیم که مرزهای تجسمی مشخص نیست و اساس رشته ها و تقسیم بندی آنها بر اساس شیوه ارائه زیر سوال است. از طرفی در حال حاضر سیستم آموزشی هنر و بسیاری از ساختارهای هنری در کشور ما بر پایه رشته ها بنا نهاده شده است و وقتی حرکتی به سمت میان رشته ای می شود، شروع به واکنش نشان دادن می کند و گویی نمی تواند این فضا را هضم کند.
وی ادامه داد: این دیدگاه شایع در هنرهای تجسمی و به خصوص رشته های متعارف شکل گرفته که ورود به فضای میان رشته ای باعث خلق رشته های جدید و بسترهای گسترده تری در حوزه های هنری می شود. واکنش تقابلی برخی از فعالان این حوزه ها هم تا حدی بدلیل همین دیدگاه است. ما تلاش داشتیم که این نگاه را تغییر داده و به سمت دیالوگی میان رشتهای مختلف حرکت کنیم.
دبیر هنری دوازدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر افزود: فرصتی که از طریق ایجاد فضاهای میان رشته ای ایجاد می شود در جهت کم شمردن مرز رشته ها و برتری رویکرد میان رشته ای عنوان نمی شود، بلکه فرصتی است در جهت افزایش فضای خلاقانه برای همه رشته ها. اینگونه نیست که برای معاصر شدن همه هنرمندان باید به سمت یک رشته یا یک فرم بیانی هنری حرکت کنند که به عنوان مثال میان رشته ای حرکت کنند، بلکه در حقیقت بنیان رویکرد ما در این جشنواره آن است که همه در بطن رشته های خود به امکاناتی تازه برای فعالیت خود نیز بیاندیشند؛ امکاناتی که میتوانند از دیگر فضاهای آفرینش هنری به عاریه گرفته شود.
وی اظهار کرد: موضوعی که شاید پیچیده و متناقض نما باشد، پیوند این رویکرد و ساختار جشنواره است. فکر می کنم که باید تفکیکی قائل شویم وقتی از ساختار صحبت می کنیم و وقتی از کیفیت هنرهای معاصر که در این مورد میان رشته ای بودن است، سخن می گوییم. ساختار یک جشنواره می تواند رشته ای باشد؛ کما اینکه در دوره هایی ساختار جشنواره فرارشته ای بود.
جذب حداکثری، دلیل رشته ای شدن جشنوارهاست
وی گفت: در این دوره ساختار جشنواره کماکان رشته ای است. علت این انتخاب هم این نگاه بوده که یک جشنواره ملی باید وسیع ترین حالت از مشارکت را در بر بگیرد و بتواند جذب حداکثری داشته باشد. چیزی که باعث رجوع به ساختار رشته ها شده است همین امر بوده که حس می شد مشارکت بخشی از جامعه تجسمی در فجر دیده نمی شد.
عرب زاده بیان کرد: ساختار رشته ای در جشنواره الزاما منافاتی با این ندارد که رویکردی میان رشته ای اخذ شود. در تمام دنیا وقتی حرف از هنر معاصر به میان می آید، حتی در سنتی ترین شکل های آفرینش هنری هم می تواند شاهد آیتم های میان رشته ای بود. برای مثال در نگارگری ایرانی که یکی از سنتی ترین رشته های ماست نیز می توان از امکانات میان رشته ای استفاده کرد و پا به فضای معاصر گذاشت.
وی ادامه داد: در یک کلام حرکت در فضای میان رشته ای به معنای مرگ فرم های آفرینش در رشته های متعارف نیست. اگر چه این تمایل عناوین و دسته بندی را محو می کند. در هنر معاصر امروز نقاشی حیات خود را دارد، مجسمه هم همینطور و همینطور هنرهای جدید. اگر چه مساله اصلی از اسامی و دسته بندی های پیشین به سوالات و چالش های هنری منتقل شده است.
معاصریت زیر پا گذاشتن فرم نیست
دبیر هنری دوازدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر در ادامه تاکید کرد: شاید پیامی که تا پیش از این به رشته ها داده می شد این بود که برای معاصر شدن باید با زیر پا گذاشتن همه فرم های آفرینش به سراغ فرم جدیدی رفت که عنوان کلی میان رشته ای را یدک می کشد؛ ذهنیتی که اساسا اشتباه است. در این صورت پس از مدتی این رویکرد خود به یک رشته متعارف بدل می شود. رشته های متعارف که امکانات تازه ای این روزها برای گسترش مرزهایشان وجود دارد، نباید لزوما در مقابل فضای میان رشته ای قرار بگیرند.
وی گفت: پس ما جایی از ساختار حرف می زنیم و جایی دیگر تعریف فضای هنری و ماهیت هنر و فعالیت آنها را به میان می کشیم. پس ایده برگشتن به سمت رشته ای شدن جشنواره، ذاتا به معنای انکار رویکرد میان رشته ای نبوده است بلکه در عمل و سطح اجرایی، با هدف جلب مشارکت بیشتر صورت گرفته است.
وی درباره اینکه اگر هنرمندی در یک رشته اثری میان رشته ای ارائه کند، در کدام بخش دیده خواهد شد، بیان کرد: ما در گذشته این چالش را داشتیم که اگر نگارگر یا مجسمه سازی آمد و حیطه های مرزی هنر خود را به چالش کشید آیا باید در بخش هنرهای نو آن را بگذاریم و در فرم جدیدی دسته بندی اش کنیم.
وی ادامه داد: به نظر این کار صحیح نبود. ما از دبیرها خواسته ایم که در انتخاب آثار امکانات ارائه در رشته خود را بازتر ببینند و اگر مجسمه ای با استفاده از مدیوم های دیگر خلاقیتی به کار برد بگذارند آن اثر در همان رشته باقی بماند. در واقع ما باید کاری کنیم که از رشته ها از درون تغییر کرده، به هم نزدیک شده و در فضای میان رشته ای قرار بگیرند نه اینکه لزوما این آثار را فرم یک رشته نا متعارف ببینیم.
معیار انتخاب دبیران،آشنایی با هنر معاصر بود
دبیر هنری جشنواره تجسمی فجر همچنین درباره انتخاب دبیران رشته های مختلف نیز بیان کرد: در انتخاب دبیرها چند موضوع مدنظر قرار گرفت. اینکه افرادی باشند که با فضای معاصر هنر آشنا باشند و در دید هنری و رشته خود دارای انعطاف باشند و از طرف دیگر با نهادهای هنری مثل انجمن ها و دیگر نهادهای هنری همکاری کرده و مورد قبول جامعه هنری باشند. در نهایت رویکرد جوانگرایی نیز در انتخاب دبیران دیده می شود.
وی در پایان بیان کرد: جشنواره هنرهای تجسمی فجر در این سال ها تحول پیدا کرده است و رویکردهایی را در هر دوره داشته است و با هر مدیریتی پیامی را به جامعه هنری می رسانده است. به نظر می آید که در سال های اخیر تلاش شده است جشنواره به سمت تطبیق خود با فضای واقعی هنرهای تجسمی معاصر کشورمان برود و بازنمایی آن چیزی باشد که در طول هر سال در حیطه تجسمی کشور رخ می دهد و نه یک مسیر متفاوت. این ادعای بزرگی است که بگوییم تمام آنچه در فضای تجسمی کشور رخ می دهد در جشنواره فجر حضور دارد ولی تلاش این است که با آنچه در فضای هنری رخ می دهد هماهنگی داشته باشیم و بتوانیم آن را بازنمایی کنیم.
آخرین مهلت ثبت نام در وب‌سایت: سه‌شنبه ۲۴ دی (حداکثر ساعت ۱۴)، زمان انتخاب اولیه آثار: ۲۵ دی تا ۴ بهمن، اعلام نتایج انتخاب اولیه: ۴ بهمن، دریافت آثار انتخاب‌شده از هنرمندان: ۵ تا ۱۱ بهمن و انتخاب نهایی آثار: ۱۲ تا ۱۴ بهمن پیش‌بینی شده است. نتایج نهایی راه‌یافتگان به نمایشگاه ۱۵ بهمن اعلام می‌شود.
دورازدهمین جشنوره هنرهای تجسمی فجر بهمن ماه سال ۱۳۹۸ در تهران برگزار می شود.
نظر شما