چهارمین دور انتخابات ریاست‌جمهوری افغانستان پس از سرنگونی طالبان ششم مهرماه برگزار شد. بر اساس تقویم انتخابات این کشور، نتایج قرار بود روز ۲۷ مهرماه اعلام شود، اما هنوز به صورت دقیق مشخص نیست که نتایج نهایی چه روزی اعلام می‌شود. از دید ناظران و صاحب‌نظران مسائل این کشور، تاخیر در اعلام نتایج این دور از انتخابات تبعات و پیامدهای متعددی برای جامعه افغانستان به همراه دارد.
با توجه به اهمیت موضوع، گروه تحلیل و تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، اقدام به برگزاری میزگردی تحت عنوان «بررسی تبعات تاخیر اعلام نتایج ریاست‌جمهوری افغانستان» کرد. یکی از کارشناسان حاضر در این نشست «ابوالفضل ظهره وند» سفیر سابق ایران در افغانستان و کارشناس مسائل بین بود.
تحولات داخلی افغانستان و متغیرهای بیرونی
ظهره وند در این میزگرد سخنانش را اینگونه آغاز کرد که تاخیر در اعلام نتایج انتخابات در افغانستان بی‌سابقه نیست و در دور قبل نیز همین رویه تاخیر وجود داشت و با دخالت «جان کری» و ابداع یک فرمول آمریکایی، یکی از نامزدها، رئیس جمهوری و دیگری رئیس دستگاه اجرایی حکومت شد.
مساله افغانستان صرفا درون‌زا نیست و تابع متغییرهای بیرونی است که عمدتا با ملاحظاتی هدایت شده و نمایندگی می‌شوند. در تحولات سیاسی افغانستان شاهد نقش آمریکایی ها و طالبان (که نقشی وابسته دارند) هستیم. قبل از برگزاری انتخابات، پروسه صلح طالبان و آمریکایی‌ها شروع شد و این آسیب جدی به ساختار سیاسی این کشور وارد کرد؛ ساختاری که محصول اجماع جهانی در «کنفرانس بن» بود و میلیاردها دلار هزینه سرمایه‌گذاری این دولت سازی شد. ساختار سیاسی افغانستان یک محصول برآمده از کنفرانس بن بود اما دولت آمریکا بدون ملاحظات سیاسی ۹ دور مذاکرات با طالبان را انجام داد بدون اینکه دولت کابل نقشی در آن داشته باشد این ضربه بسیار سنگین، دولت کابل را ضعیف کرد. طالبان و آمریکا در شکل عملیات‌های مختلف، حقوق مردم افغانستان را ضایع کردند. آمریکایی‌ها در صحنه سیاست افغانستان نقش کلیدی دارند و در برگزاری انتخابات نقشه راهبردی خود را در صحنه افغانستان می بینند و گمشده این تحولات مردم و منافع افغانستان هستند.
این کارشناس مسایل افغانستان اظهار داشت: در این دور از انتخابات سطح مشارکت پایین بود. بالغ بر ۹ میلیون نفر برای رای دادن ثبت نام کردند با اینکه نزدیک به ۱۵ میلیون واجد شرایط رای بودند. در نهایت کمتر از دو میلیون نفر آراء خود را به صندوق ریختند. این عاملی است که مشروعیت کار را سست می‌کند و با این آمار کم شرکت کننده هنوز هم کمیسیون مستقل انتخابات در اعلام نتایج با مشکل روبه رو است. نتیجه این انتخابات تابع ملاحظات بیرونی و در راس آن نقش آمریکایی‌ها است. این انتخابات را به عنوان یک پتانسیل در نظر گرفته و مهندسی می‌کنند تا بتوانند از درون آن برنامه اصلی و اهداف خود را تطبیق دهند.آمریکایی ها در روند فعلی بر «اشرف غنی» متمرکز هستند که از صندوق آراء بیرون آید.
افغانستان؛ وضعیت ساختار و کارگزاران سیاسی
ظهره وند با اشاره به تلاش‌های معطوف به حفظ ساختار سیاسی افغانستان از سوی نخبگان این کشور بیان داشت: پیروزی در انتخابات در وضعیت کنونی چندان مهم نیست. نخبگان سیاسی افغانستان باید سعی کنند که در شرایط فعلی نظام سیاسی این کشور دچار آسیب نشود و ساختار حفظ شود. این ساختار محصول مقاومت برابر خشونت‌هایی است که مردم افغانستان در این چند سال تحمل کردند. ایران نقش کلیدی در برگزاری کنفرانس بن داشت و این در حالی بود که هیچ بهره ای از آن نبرد. این فرآیند بسیار مهمی است. اگر ساختار نظام سیاسی افغانستان که برآمده از کنفرانس بن است، فروبریزد دور جدیدی از بحران آغاز می شود و این بحران الزام حضور بلندمدت پایگاه‌های آمریکایی در افغانستان را توجیه می کند. در این صورت، خسارت اول متوجه جامعه افغانستان شده و تغییرات شگرفی را در ساختار نظام سیاسی این کشور به وجود می‌آورد.
آمریکایی‌ها باید نسبت به برگزاری نشست مذاکرات صلح با طالبان پاسخگو باشند زیرا بدون توجه به نتیجه این مذاکرات هیچ تعهدی را نپذیرفتند. در این وضعیت دولت اشرف غنی نیز مشروعیت ندارد، زیرا در خردادماه امسال دوره ریاست جمهوری‌اش به پایان رسید. مشروعیتی از ساختار سیاسی در ذهن مردم مانده است و اگر این ساختار فرو بریزد تبعاتش دامن کشورهای همسایه را خواهد گرفت. در بحث افغانستان به مساله طالبان چنان توجه می‌شود که گویا مصالح ملی افغانستان در راه اهداف طالبان و آمریکا قربانی می‌شود. طالبان اگر خواهان قدرت هستند باید در انتخابات ریاست جمهوری شرکت کرده و شانس خود را برای پذیرش از سوی مردم افغانستان امتحان کنند.
ملاحظات بیرونی بسیاری به مردم افغانستان تحمیل می شود؛ مردمی که سال‌ها دچار خشونت هستند. ایران باید همراه با مردم مسلمان افغانستان برای ثبات و سعادتشان تلاش‌کند و با کمک به این همسایه جنگ‌زده در راه تامین امنیتش گام بردارد. با توجه به وضعیت کنونی در افغانستان ما همچنان میزبان میلیون‌ها مهاجر این کشور خواهیم بود.
تهدید طالبان و مشارکت پایین در انتخابات
این کارشناس مسائل افغانستان با توجه به مشارکت پایین مردم در انتخابات ریاست جمهوری اظهار داشت: بخشی از پایین بودن سطح مشارکت مردم به تهدید طالبان برمی‌گردد و بخشی هم مربوط به مهندسی انتخابات و سایه ملاحظات بیرونی است. در برخی مناطق ناامن مثل ننگرهار با توجه به رقابت‌های قومی مشارکت بالاتر بوده است. صرفا طالبان تاثیر چندانی در کم رنگ شدن روند انتخابات نداشتند. اگر دولت اشرف غنی عملکرد بهتری داشت مسلما مشارکت بالاتر بود و اگر آمریکا مذاکرات صلح با طالبان را به دولت جدید موکول می کرد قطعا مشارکت باشکوهی را در این دور از انتخابات ریاست‌جمهوری افغانستان شاهد بودیم.
موضوع صلح در افغانستان آنچنان دارای اهمیت است که «عبدالله عبدالله» گفته صلح را بر پیروزی در انتخابات ترجیح می دهد و این نشان می دهد که موضوع صلح برای مردم مهم است، اما صلح با چه کسی یا چه گروهی؟ این نوعی فریبکاری است و از طرف طالبان به جامعه القا شده است. وقتی می خواهیم پدیده‌ای را در مطالبات خود لحاظ کنیم باید به این نکته توجه داشت که چه دورنمایی از بقای خود می تواند ترسیم کند. در پی مذاکراتی که طالبان در تهران انجام دادند، در بازگشت ۴۶ نفر در انفجار کابل کشته شدند و این پدیداری است که این گروه نسبت به شهروند افغانستان بی‌رحم است و می‌خواهد قدرت را به قیمت خونریزی به دست آورد .
طالبان بدون حمایت درونی آمریکا معنا ندارد. آمریکایی‌ها هدف ماندن در افغانستان را دارند و البته این راهبرد ملی آن‌ها را تکمیل نمی‌کند بلکه به عنوان سکوی پرتابی برای تغییر در نقشه‌های ژئوپولتیک منطقه برای واشنگتن کارایی دارد. در مقابل، ثبات ما با افغانستان گره خورده است و باید سیاست خارجی کشورمان به این مورد توجه جدی کند. طالبان متغییر برهم زننده است. این متغیر یعنی شکل‌دهی بحران مدیریت شده مورد نظر آمریکا. راه نجات افغانستان این است که آمریکا از این کشور بیرون رود و جریان جهاد ملی علیه این کشور شکل بگیرد تا هویت ملی افغانستان تکمیل شود.
نظر شما